Tego dnia 1861 Walery Łoziński stanął do pojedynku na szable ze swoim kolegą redakcyjnym, został ranny i zmarł 30 stycznia
Walery Łoziński miał awanturniczy i nieokrzesany charakter. To właśnie on był przyczyną jego zguby. W styczniu 1861 roku stanął do pojedynku na szable ze swoim kolegą z redakcji, podczas którego został ranny i wkrótce zmarł.
Kim był Walery Łoziński?
Walery Łoziński urodził się 15 stycznia 1837 roku w Mikołajowie obecnie leżącym w obwodzie lwowskim na Ukrainie, ówcześnie zaś w Galicji pod panowaniem austriackim. Pochodził z rodziny drobnej szlachty. Jego ojciec, Walerian, był zatrudniony na stanowisku mandatariusza, czyli osoby wykonującej obowiązki sędziego wobec chłopów w imieniu hrabiego posiadającego włości, w których pracowali podlegli mu chłopi (urząd ten wprowadzono w roku 1781, zniesiono w 1849 roku, kiedy w zaborze austriackim nie obowiązywała już pańszczyzna), był także urzędnikiem pocztowym. Brat Walerego, Władysław, był historykiem i publicystą, autorem „Pogadanek teatralnych”.
Łoziński pobierał nauki w gimnazjum w Samborze, tam też stawiał pierwsze szlify jako literat. Jego pierwszą powieścią był „Kamień w Spasie” znany także jako „Kamień nad Spasem”. Szkoły nie ukończył, gdyż w roku 1855 został z niej relegowany za „działalność antypaństwową”, czyli krótko mówiąc za swoje patriotyczne usposobienie, będące nie w smak Austriakom.
Pomocną dłoń wyciągnął do niego wtedy Karol Szajnocha, angażując go do redakcji „Gazety Lwowskiej”. Szajnocha prywatnie był kuzynem Łozińskiego i historykiem-samoukiem, który podczas pobytu w austriackim więzieniu doznał znacznego pogorszenia wzroku.
Walery Łoziński – pobyt we Lwowie
Łoziński oprócz pracy w „Gazecie Lwowskiej” pisał artykuły również dla „Dziennika Literackiego”, „Czytelni dla Młodzieży”, „Rozmaitości” oraz czasopisma „Dzwonek”. Mieszkał we Lwowie od roku 1856. Sytuacja, która panowała wówczas w tym mieście nie sprzyjała rozwijaniu postaw patriotycznych – lwowianie byli pogrążeni raczej w czynnościach dnia codziennego, niezbyt mocno interesował ich patriotyzm, który był promowany przez artystę.
Mimo tego Walery Łoziński rozwijał swoje kontakty w tym mieście zarówno wśród lwowskiej bohemy, jak i warstw niższych, należących często do nizin społecznych. Jego przyjacielem był Brunon Bielawski, który zresztą skończył żywot w podobny sposób co Łoziński. Przysporzył sobie sporą popularność, która przekładała się na czytelników jego twórczości.
Poruszał w niej tematykę narodową, pisząc kolokwialnie Łoziński „brał na warsztat” także tematy mniej chlubne, czego przykładem może być rabacja galicyjska z roku 1846. Spowodowało to, że nieszczególnie był ceniony przez władze austriackie, które cenzurowały jego teksty.
Książki napisane przez Łozińskiego
Najsłynniejszą powieścią pióra Walerego Łozińskiego jest „Zaklęty dwór” z roku 1859, uchodzący za pierwszą polską powieść sensacyjno-przygodową. „Zaklęty dwór” miał być początkiem trylogii, te ambitne plany zostały jednak przekreślone przez śmierć autora. Jego fabuła była skupiona wokół tytułowego Zaklętego Dworu, w którym wedle miejscowych legend ma straszyć duch miejscowego dziedzica, który zginął śmiercią tragiczną.
Oprócz tego Łoziński napisał również „Szlachcica chodaczkowego”, „Czarnego Matwija”, „Dwie noce” (będące drugą częścią niezrealizowanej trylogii) czy „Szaraczka i karmazyna”.
Awanturniczość i tragiczny pojedynek
Walery Łoziński znany był ze swojego umiłowania do alkoholowych trunków, po spożyciu których stawał się agresywny i miewał skłonności do awantur. Co gorsza, Łoziński oprócz uczestnictwa w libacjach alkoholowych brał udział w pojedynkach na szable. Jeden z takich właśnie pojedynków przyniósł mu zgubę.
10 stycznia 1861 roku stanął w szranki ze swoim kolegą redakcyjnym z „Dziennika Literackiego” Karolem Ciszewskim. Powód był prozaiczny – obu panom poszło o kobietę, a konkretnie Anielę Przyłęcką, w której obaj ulokowali swoje uczucia. W trakcie walki Łoziński raniony został w skroń, co spowodowało zapalenie opon mózgowych i zakażenie krwi, a w konsekwencji śmierć 30 stycznia 1861 roku.
Na krótko przed nią Walery Łoziński dowiedział się zresztą o śmierci swojego przyjaciela Brunona Bielawskiego, który zginął podczas pojedynku w rumuńskich (a wówczas austro-węgierskich) Jassach.
Upamiętnienie i dziedzictwo Walerego Łozińskiego
Literat z racji tego, iż posiadał znaczne długi, pochowany został na Cmentarzu Łyczakowskim na koszt miasta Lwowa. W pogrzebie, który odbył się 2 lutego wzięło udział wielu młodych ludzi. Stał się on zresztą wielką manifestacją patriotyczną, który to patriotyzm odżył we Lwowie także dzięki Łozińskiemu.
Na kanwie powieści „Zaklęty dwór” Telewizja Polska zrealizowała w roku 1976 7-odcinkowy serial pod tym samym tytułem. Jego reżyserem był Antoni Krauze, rolę główną (szlachcica Żwirskiego/maziarza Czaczały) zagrał znany aktor Roman Wilhelmi. Partnerowali mu ponadto na ekranie tak znani aktorzy jak Wiesław Gołas, Zofia Czerwińska czy Jan Nowicki.
