Tego dnia 1942 roku rozpoczęły się walki o Guadalcanal. Była to pierwsza operacja lądowa przeciwko Japonii wykonana przez aliantów
Walki o Guadalcanal rozpoczęły się w sierpniu 1942 roku. Guadalcanal jest jedną z wysp Salomona, w pobliżu Nowej Gwinei. Podczas wojny została ona zajęta i była okupowana przez wojska japońskie. Jednak po utracie inicjatywy po bitwie o Midway, to alianci przeszli do ofensywy i postanowili odbić okupowane wyspy.
Geneza ofensywy
Dla USA wojna zaczęła się 7 grudnia 1941 roku przez japoński atak na bazę marynarki wojennej USA w Pearl Harbor na Hawajach. Atak miał na celu wyeliminowanie potęgi, jaką była marynarka wojenna USA, jednak najważniejsze cele, jakimi były lotniskowce, nie były zacumowane w porcie podczas ataku.
To, w połączeniu z bardzo rozwiniętym przemysłem okrętowym pozwoliło Amerykanom na natychmiastowe przystąpienie do wojny po stronie Aliantów. Tymczasem Japonia rozpoczęła podbój kolonii i sąsiadujących państw. Na zachód od wysp japońskich były to Chiny, Birma (dzisiejszy Myanmar) i Indochiny (dziś Wietnam, Laos i Kambodża) oraz inne kolonie, jakie były na drodze do Indii Brytyjskich.
Na południu były to Filipiny, które należały wtedy do USA, Singapur i inne wyspy na południowym Pacyfiku. W 1942 Japończycy dotarli na Nową Gwineę, przez co znaleźli się niebezpiecznie blisko Australii. Mogłoby się wydawać, że na tym etapie Alianci przegrywają na Pacyfiku.
Początkowo odpowiedzią na agresję Japonii był nalot na Tokio. Bombardowanie to, znane jako rajd Doolittla, miało małe znaczenie taktyczne, ale podniosło morale żołnierzy amerykańskich. Pierwszą oznaką nadchodzącej zmiany sytuacji w tym teatrze II wojny światowej była bitwa o Morze Koralowe w maju 1942
Marynarka japońska planowała zniszczyć siły Aliantów w tym rejonie, co skończyło się większymi stratami dla Japończyków, ograniczając ilość dostępnych lotniskowców do czterech. Przekonani o swojej przewadze, Japończycy ruszyli na Midway. To jednak było wielkim błędem.
Jak się okazało podczas bitwy od Midway, Amerykanie nie byli tak słabi jak się wydawało. Zlekceważenie wroga doprowadziło do zatopienia wszystkich czterech lotniskowców. Bitwa o Midway zakończyła się wielkim sukcesem USA i znacznie podniosła morale Aliantów, stając się punktem zwrotnym wojny na Pacyfiku.
Nadeszła pora przejść do ofensywy. Zwiad USA zauważył, że na kontrolowanej przez Japończyków wyspie Guadalcanal, należącej do grupy wysp Salomona, budowane jest lotnisko. Widząc to jako zagrożenie dla ich działań w tym rejonie, wyspa ta, wraz z sąsiadującymi Tulagi i Florydą (dziś Nggela) zostały wybrane jako cele pierwszej ofensywy, a największą uwagę poświęcono wyspie Guadalcanal.
Walki o Guadalcanal – siły obu stron
Dowódcą całej operacji był wiceadmirał Robert L. Ghormley. Dowództwo nad jednostkami marynarki podzielono między kontradmirałem Richmondem K. Turnerem i wiceadmirałem Frankiem Fletcherem. Turner objął dowództwo nad okrętami przyłączonymi do ataku na Guadalcanal. Z kolei Fletcher, który technicznie dowodził siłami pod dowództwem Turnera i resztą sił morskich, skupił się nad grupami lotniskowców.
1. dywizja Marines jako pierwsza postawiła nogi na wyspie. Była to nowa jednostka składająca się z niedoświadczonych ochotników. Jej dowódcą był generał major Alexander A. Vandergrift. Wraz z nimi, w bitwie wzięła udział 2. dywizja Marines generała brygady Alphonse’a DeCarra.
W późniejszych etapach bitwy, na wyspę dotarły Dywizja Americal generała majora Alexandra M. Patcha i 25. dywizja piechoty generała majora Josepha L. Collinsa. Razem siły amerykańskie stanowiły 60 tysięcy żołnierzy.
Siły japońskie wysłane z Nowej Gwinei by odbić wyspę należały do 17. armii dowodzonej przez generała porucznika Hyakutake Harukichiego. Pierwszą jednostką, jaka dotarła na Guadalcanal była grupa wojsk pułkownika Ichiki Kiyoano, weterana wojny z Chinami, licząca ledwo tysiąc ludzi. Po niej przybyła grupa wojsk generała majora Kawaguchi Kiyotakiego, licząca 9208 żołnierzy.
Pierwszą z głównych jednostek, jakie przybyły odbić Guadalcanal była licząca prawie 10 000 ludzi 2. dywizja piechoty. Jej dowódcą był generał porucznik Maruyama Masao. Ostatnią jednostką japońską, jaka dotarła na Guadalcanal była 38. dywizja piechoty licząca lekko ponad 6 000 żołnierzy. Jej dowódcą był generał porucznik Sano Tadayoshi, słynący ze zdobycia Hong Kongu. Razem z siłami pomocniczymi i personelem marynarki siły japońskie liczył ponad 35 000.
Lądowania
7 sierpnia 1942 miało miejsce lądowanie na wyspach docelowych. Najszybciej zakończyły się działania na Tulagi, Florydzie i sąsiadujących mniejszych wyspach Tanambogo i Gavutu. Sami amerykanie spodziewali się silniejszego oporu, jednak rozstawione na wyspach było jedynie 3700 żołnierzy japońskich.
Pierwsze walki miały miejsce na Talugi, Florydzie, Tanambogo i Gavutu. Po wylądowaniu na wyspach i rozpoczęciu marszu w głąb wysp Marines natychmiast napotkali opór obrońców. Jednak następnego dnia udało im się wypchnąć Japończyków z wysp.
Tymczasem na Guadalcanalu Marines nie napotkali żadnych problemów, poza odkryciem, że raporty z rozpoznania wyspy był błędne i bombardowania przez samoloty japońskie jedynie opóźniły rozładunek ich zapasów i ciężkiego sprzętu. Tego samego dnia Marines zajęli lotnisko i utworzyli linie obrony.
8 sierpnia Vandegrift rozkazał swoim żołnierzom ruszyć ku następnemu celowi inwazji, czyli Mount Austen. Problemy zaczęły się następnego dnia, gdyż w nocy z 8 na 9 sierpnia doszło do bitwy morskiej o wyspę Savo. Bitwa ta zakończyła się porażką dla aliantów, przez co ich flota, wraz z transportowcami przenoszącymi sprzęt dla Marines, musiała się tymczasowo wycofać.
Z ograniczonymi zapasami, Marines zabezpieczyli swoje pozycje i z pomocą japońskiego sprzętu kontynuowali rozpoczętą przez wroga budowę lotniska, by pozwolić na dostawę zaopatrzenia drogą powietrzną. Budowa ta zakończyła się 18 sierpnia.
Początek walk
Do pierwszego starcia między żołnierzami Korpusu Marines a siłami armii japońskiej doszło 12 sierpnia, gdy 12. osobowy patrol został prawie zmasakrowany w japońskiej zasadzce. Odpowiedzią na to był atak przez rzekę Matanikau 18-19 sierpnia, który zakończył się dużymi stratami dla Japończyków.
To jednak miało w tym okresie małe znaczenie, gdyż od 16 sierpnia co noc Japończycy dostarczali na wyspę żołnierzy i zaopatrzenie za pomocą niszczycieli. Byli to najprawdopodobniej żołnierze pułkownika Ichikiego. Na swoje szczęście Marines sami otrzymali wsparcie, które przybyło na lotnisko, nazwane przez siły amerykańskie Henderson Field.
Pierwszą poważną bitwą na Guadalcanalu była bitwa o rzekę Tenaru w rejonie Alligator Creek. Tam, Ichiki próbował zmaterializować swoje ambicje o odepchnięciu amerykanów szybkim atakiem. Jego wojska zaatakowały w nocy z 20 na 21 sierpnia. Pierwsza fala japońskiego natarcia została zmasakrowana, ale to nie powstrzymało Ichikiego od dalszych prób. O poranku atak został odparty, ze stratami japońskimi wartymi cztery kompanie piechoty.
Marines nie marnowali czasu i ruszyli na drugą stronę rzeki, by wyeliminować siły Ichikiego. Opór jego wojsk został przełamany przez czołgi lekkie, które dołączyły do walki późnym popołudniem. Pod koniec walk Ichiki miał spalić sztandar swoich wojsk i popełnić seppuku (rytualne samobójstwo).
Walki o Guadalcanal – działania wrześniowe
Przez resztę miesiąca i początek września amerykanie cieszyli się relatywnym spokojem. Jednak w tym czasie na japońską część wyspy przybywały jednostki generała majora Kawaguchiego. Jego plan ataku był podobnie bezpośredni co Ichikiego, gdyż jako cel wybrał lotnisko Henderson Field. Jednak na tym etapie amerykanie spodziewali się ataku, ale nie znali jego miejsca.
Uznając wzgórza na południe od lotniska jako wrażliwy punkt, jednostka połączona z batalionów spadochroniarzy i Raiderów Marines ruszyła, by je zabezpieczyć. Na nieszczęście Kawaguchiego, ponieważ to z tego miejsca chciał przeprowadzić atak. Dodatkowo jego plan stracił element zaskoczenia, gdy lotnictwo japońskie, zamiast jak zwykle atakować lotnisko, zbombardowało pozycje Marines na wzgórzu, co było wczesnym ostrzeżeniem dla ich dowódcy, podpułkownika Edsona.
Atak był planowany na noc 12 września, ale wojska Kawaguchiego pogubiły się w gęstej dżungli i atak przeniesiono na następną noc. Starcie w nocy z 13 na 14 września było zacięte. Korzystając z osłony ciemności, jedna z japońskich jednostek zdołała przemknąć między pozycjami obrońców i dotarła do jednego z pasów startowych. Ostatecznie atak został odparty i kosztował Japończyków około 800 zabitych żołnierzy.
Reszta września i większość października były względnie spokojne, pomijając okresowe bombardowania lotniska z powietrza i morza, oraz kilka wypadów na japońską część wyspy. Marines w tym czasie poszerzyli linię obrony, przekierowując jednostki z brzegów kontrolowanego obszaru, gdy zdali sobie sprawę, że atak morski jest mało prawdopodobny. Tymczasem Japończycy zbierali siły na następny atak.
Kolejna porażka i początek ofensywy USA
Do 17 października marynarka japońska przerzuciła na wyspę 2. dywizję piechoty generała porucznika Maruyamy. Do 22 października planował on następny atak na lotnisko i rozmieścił swoje wojska. Atak miał mieć miejsce następnego dnia, ale po raz kolejny trudny teren pokrzyżował plany atakujących.
Jednostki, na których spoczywał obowiązek poprowadzenia głównego ataku spóźniały się, przez co atak wspomagający przez ujście rzeki Matanikau, który ruszył zgodnie z planem, spotkał się z potężnym oporem amerykanów i został zatrzymany zanim dał radę się rozwinąć.
Faktyczny atak rozpoczął się w nocy z 25 na 26 października, wzdłuż rzeki Matanikau. Początkowo Japończycy dali radę zdobyć pozycje amerykanów, ale zostali wyparci rano przez kontratak. Seria ataków wzdłuż rzeki zwróciły uwagę Vandegrifta w stronę tego rejonu. To pozwoliło na podjęcie kolejnej próby ataku na lotnisko z południa.
Atak ten miał nastąpić 24 października, zaraz po ataku wzdłuż rzeki Matanikau, ale burza spowolniła wojska japońskie. Do bitwy doszło w dniach 25-26 października, jednak mimo dywersji, jaką były wcześniejsze ataki wzdłuż rzeki, skończyła się z gorszym rezultatem, niż bitwa z zeszłego miesiąca, gdyż tym razem atakujący ledwo przebili się przez linie obrońców. Tym razem starty japońskie wynosiły 2200 zabitych.
Tym razem nie było długiej przerwy między starciami. Nie chcąc dawać Japończykom więcej czasu na zebranie sił, amerykanie rozpoczęli własną ofensywę 1 listopada. Była to seria małych starć, które dawał im niewielkie zdobycze terytorialne. Podjęli się też próby zniszczenia 2. dywizji piechoty, ale zdołała ona uciec przez interwencję pozostałości sił Ichikiego i garnizonu marynarki. Tymczasem do 10 listopada dotarła 38. dywizja generała porucznika Sano.
Od 13 do 15 listopada miały miejsce dwie bitwy morskie o Guadalcanal, które zakończył się zdecydowanym zwycięstwem aliantów. Bitwy te doprowadziły do znacznego spowolnienia procesu wzmacniania sił japońskich i pozwoliły Marines na śmielszą ofensywę w głąb wyspy.
Od 24 listopada Japończycy próbowali dalej wspierać swoje wojsko przez transport zaopatrzenia za pomocą łodzi podwodnych, małych statków i samolotów, ale lotnictwo marynarki USA pokrzyżowało ich plany.
Ewakuacja Guadalcanalu
Grudzień był miesiącem przygotowań dla Amerykanów. 1. dywizja Marines, która walczyła na wyspie już przez cztery miesiące, została zastąpiona przez 2. dywizje Marines, dywizję Americal i 25. dywizję piechoty. Dowództwo nad operacjami na Guadalcanalu przejął generał major Patch.
Tymczasem Japończycy kontynuowali próby zaopatrzenia Guadalcanalu. Ostatecznie jednak sztab sił zbrojnych w Tokio zdał sobie sprawę z beznadziejnej sytuacji i nie widząc sensu walk o wyspę, 26 grudnia podjął decyzję o ewakuacji pozostałych sił. Na tym etapie bitwy siły amerykańskie liczył ponad 50 000, gdy japońskie wynosiły jedynie około 15 tysięcy, z większością żołnierzy wymęczonych przez klimat, choroby i walki ostatnich czterech miesięcy.
Ofensywa amerykańska rozpoczęła się 10 stycznia. W międzyczasie wojska japońskie zaczęły powolny odwrót na wschód wyspy. Rozkazy z Tokio dotarły 15 stycznia do sztabu 17. armii, ale przez dumę generała porucznika Hyakutake, ewakuację rozpoczęto dopiero w nocy z 22 na 23 stycznia. Wojska japońskie wycofywały się nocą, by uniknąć wykrycia. Jednak, wraz z odwrotem Japończyków, ofensywa Amerykanów nabierała tempa.
By przechwycić wycofujące się wojska, jeden z batalionów amerykańskich został wysadzony w wiosce Verahue w pobliżu zatoki Kamimbo, skąd ewakuowane były jednostki Japońskie. Pierwsze niszczyciele z siłami japońskimi opuściły wyspę w nocy z 1 nad 2 lutego. Gdy większość wojsk opuściła wyspę, amerykanie spowolnili swoje natarcie. Do 9 lutego Guadalcanal znalazło się pod całkowitą kontrolą amerykanów, a pozostałe siły japońskie zostały spacyfikowane.
Walki o Guadalcanal – straty i skutki
Przejęcie Guadalcanalu, Tulagi i Florydy zmusiło Japończyków do przejścia do defensywy. Same próby odbicia Guadalcanalu mocno osłabiły ich siły w innych częściach frontu. Zwycięstwa Amerykanów na wspomnianych trzech wyspach doprowadziły do późniejszych sukcesów na Nowej Gwinei. Guadalcanal i Tulagi zostały dodatkowo przekształcone w główne bazy wojskowe USA w rejonie wysp Salomona.
Porażka Japończyków wynikała ze złego rozpoznania i wywiadu, niewydolnego systemu logistycznego oraz złej strategii. Walki o Guadalcanal pokazały także Japończykom, że sam duch walki nie wystarczy, by wygrać z bardziej zaawansowanym technologicznie wrogiem.
Straty jakie ponieśli różnią się w zależności od źródła. Mają one sięgać od 19 200 do 25 400, z czego około połowa z nich zginęła przez choroby tropikalne. Pozostałe siły zostały ewakuowane.
Tymczasem straty USA wynosiły około 1 700, z czego większość stanowili Marines, którzy byli główną siłą walczącą z wojskami japońskimi. Niestety im bliżej wysp Japońskich, tym większe straty siły USA zaczęłoby ponosić.
Bibliografia:
- Hornfischer J.D., Neptune’s Inferno The U.S. Navy at Guadalcanal, Nowy York 2011.
- Inega S., The Pacific War 1931-1945 A Critical Perspective on Japan’s Role in World War II, Nowy York 1978.
- Mueller J., Guadalcanal 1942 The Marines Strike Back, Londyn 1992.
- Sledge E.B., With The Old Breed, At Peleliu and Okinawa, Nowy York 2007.
- Stille M., Guadalcanal 1942-43 America’s first victory on the road to Tokyo, Oxford 2015.
- The Solomon Islands Campaign: Guadalcanal, The National WWII Museum [dostęp 25.07.2024].
Fot. Odpoczynek w czasie walk o wzgórza Austen
Michał Cichoń
