Tego dnia miało miejsce odkrycie Wyspy Bożego Narodzenia przez angielskiego kapitana Williama Mynorsa
Wyspa Bożego Narodzenia nie była obiektem wielkiego zainteresowania Europejczyków. Pierwsze udokumentowane zejście na ląd wyspy, po opłynięciu jej przez Williama Mynorsa w 1643 roku, miało miejsce dopiero w 1688 roku. Wyspa doczekała się zainteresowania dopiero w drugiej połowie XIX wieku.
Pierwsze wzmianki
Pierwsza wzmianka na temat Wyspy Bożego Narodzenia pojawiła się w 1615 roku. Wtedy to Richard Rowe, kapitan statku Thomas należącego do Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej, dostrzegł wyspę podczas swojej podróży po Oceanie Indyjskim.
Kapitan Richard Rowe nie nazwał wyspy, ani też nie podjął próby lądowania. Wyspa znajdowała się na mało uczęszczanych wówczas wodach Oceanu Indyjskiego, dlatego jej istnienie było mało znane. Pozostawała więc niezbadana i nie była przypisana do konkretnego europejskiego mocarstwa.
Wyspa Bożego Narodzenia pojawiła się na angielskich i holenderskich mapach nawigacyjnych na początku XVII wieku. Wydana w 1666 roku mapa, Orbis Terrarum Nova et Accuratissima Tabula, autorstwa holenderskiego kartografa Petera Goosa, zawierała już Wyspę Bożego Narodzenia.
Wyspa Bożego Narodzenia – odkrycie przez kapitana Williama Mynors’a
Historia oficjalnego odkrycia wyspy rozpoczyna się dopiero od kapitana Williama Mynors’a, dowódcy statku Royal Mary, będącego w służbie Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. Odkrycie Wyspy Bożego Narodzenia nastąpiło w czasie podróży Williama Mynors’a między azjatyckimi koloniami Brytyjczyków.
Charakterystyczną i okolicznościową nazwę nadał wyspie William Mynors, ponieważ opływał ją w wigilię Bożego Narodzenia 1643 roku. Jednak on sam jak i jego załoga nie wylądowali na wyspie, sporządzono jedynie jej wstępne opisy.
William Mynors
Niestety nie wiemy zbyt wiele o samym odkrywcy Wyspy Bożego Narodzenia. Wiadomo, że William Mynors był brytyjskim kapitanem i doświadczonym nawigatorem w służbie Kompanii Wschodnioindyjskiej, a zapamiętany został przez wspomniane odkrycie wyspy.
Nie znamy ani daty urodzenia, ani śmierci kapitana. Wiemy, tylko że Royal Mary, czyli statek którym dowodził, rozpoczął służbę w Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej w roku 1626.
Pierwsze zejście na ląd
Do pierwszego zejścia na ląd Wyspy Bożego Narodzenia, przyczynił się przypadek do którego doszło w marcu 1688 roku. Pierwotnie statek Cygnet pod dowództwem kapitana Charlesa Swana (z nawigatorem Williamem Dampierem na pokładzie) miał przybyć na Wyspy Kokosowe.
Jednakże statek przez wiatr zboczył w kierunku wschodnim, a po 28 dniach żeglugi dotarł do zachodniego wybrzeża Wyspy Bożego Narodzenia, zwanego Dales. Dwaj członkowie załogi, którzy zostali wysłani na ląd stali się pierwszymi Europejczykami na tej wyspie. William Dampier opisał tę wyspę jako małą, zalesioną oraz niezamieszkaną.
Do następnego przybycia w pobliże Wyspy Bożego Narodzenia, doszło 5 kwietnia 1714 roku, kiedy to Daniel Beeckman, kapitan statku Eagle, minął wyspę. Przepłynięcie obok wyspy opisał w swojej książce A Voyage to and from the Island of Borneo, in the East-Indies z 1718 roku.
Trzecia podróż James’a Cook’a
Podczas swojej trzeciej wyprawy dookoła świata (1776-1780), której głównym celem było odnalezienie przejścia północno-zachodniego od strony Oceanu Spokojnego, James Cook odkrył Wyspę Bożego Narodzenia. Jednakże nie jest to ta sama wyspa, którą odkrył William Mynors.
Wyspa odkryta 24 grudnia 1777 roku przez James’a Cook’a to Kiritimati, należąca obecnie do państwa Kiribati. Tak więc, James Cook jest błędnie kojarzony z odkryciem pierwotnej Wyspy Bożego Narodzenia.
Wyspa Bożego Narodzenia w XIX wieku
W XIX wieku wyspa zaczęła wzbudzać zainteresowanie zarówno odkrywców jak i badaczy. Stała się ona obiektem badań lokalnej flory oraz fauny. Również w tym wieku zdecydowano się zbadać wyspę pod kątem ewentualnego wydobycia surowców.
Eksploracja
Pierwsza próba eksploracji wyspy nastąpiła w 1857 roku, kiedy to na wyspę przybył kapitan Sidney Grenfell, dowódca fregaty HMS Amethyst. Załoga statku wyruszyła na wyprawę w głąb wyspy, lecz musiała się wycofać ze względu na klify i gęstą dżunglę.
Podczas oceanograficznej ekspedycji dookoła świata HMS Challenger w latach 1872–1876 oceanograf John Murray zebrał wiele okazów mineralnych. Przewidział, że złoża fosforanów zostaną znalezione na tej wyspie.
W 1886 roku kapitan John Maclear ze statku HMS Flying Fish odkrył w zatoce miejsce do zakotwiczenia, które nazwał „Flying Fish Cove”. W następnym roku na wyspę przybywa okręt wojenny HMS Egeria pod dowództwem Pelhama Aldricha. Ekipa dociera na szczyt wzgórza, które obecnie nazywa się Murray Hill, i znajduje fosforany, zgodnie z przewidywaniami Johna Murraya.
Osadnictwo i eksploatacja
W wyniku odkrycia złóż fosforanu wyspa została anektowana przez Wielką Brytanię 6 czerwca 1888 roku. Jeszcze w tym samym roku właściciel Wysp Kokosowych, George Clunies-Ross, wysłał na Wyspę Bożego Narodzenia swojego brata Andrew i małą grupę malajskich robotników w celu założenia osady w Flying Fish Cove.
W 1897 roku, wyspę odwiedził brytyjski paleontolog Charles W. Andrews, który to przeprowadził obszerne badania nad historią naturalną wyspy na zlecenie British Museum.
Wydobycie fosforanów na wyspie rozpoczęło się w 1899 roku. Eksploatacja surowców naturalnych rozpoczęła się na dużą skalę, co przyciągnęło pierwszych osadników oraz robotników z Singapuru, Malajów i Chin.
Wyspa Bożego Narodzenia w XX wieku
Wyspa pozostawała stosunkowo odizolowana od świata, a jej populacja składała się głównie z pracowników kontraktowych, niewielkiej liczby Europejczyków nadzorujących wydobycie oraz z lokalnej administracji.
Podczas I wojny światowej na wyspie ograniczono wydobycie fosforanów, wybudowano linię kolejową. W dniu 21 września 1922 roku grupa naukowców zamierzała obejrzeć całkowite zaćmienie słońca, aby przeprowadzić badania, które mogłyby potwierdzić Ogólną Teorię Względności Alberta Einsteina. Jednak ze względu na pogodę, nie udało się to.
Podczas II wojny światowej, wyspa stała się obiektem zainteresowania Japończyków, ze względu na swoje złoża fosforanów. Pod koniec lutego i w początkach marca 1942 roku, doszło do dwóch nalotów bombowych na wyspę. Natomiastw dniach 31 marca – 1 kwietnia 1942 roku, rozegrała się bitwa o Wyspę Bożego Narodzenia.
Starcie zakończone zwycięstwem Japończyków, oznaczało okupację wyspy. Mimo wznowienia wydobycia fosforanów przez Japończyków, do kraju docierały tylko niewielkie ilości tego surowca. Było to spowodowane ucieczką części personelu odpowiedzialnego za wydobywanie surowca, a także faktem bombardowań przeprowadzanych przez aliantów oraz akcji sabotażowych. W październiku 1945 roku, wyspa została zajęta przez brytyjski okręt HMS Rother, przywracając tym samym rządy Wielkiej Brytanii.
Po zakończeniu II wojny światowej oraz po powrocie Wyspy Bożego Narodzenia pod zarząd Wielkiej Brytanii po raz kolejny wznowiono wydobycie fosforanów. Brytyjczycy podjęli się również odbudowy infrastruktury na wyspie. W 1949 roku, odpowiedzialność administracyjną za wyspę, przeniesiono z Wielkiej Brytanii do Singapuru.
Jednak Dnia 1 października 1958 roku, Wyspa Bożego Narodzenia została formalnie przekazana Australii przez Wielką Brytanię. Spowodowało to, że Australia musiała zapłacić rządowi Singapuru 20 milionów dolarów rekompensaty za utracone dochody z fosforanów.
Od tego czasu funkcjonuje jako australijskie terytorium zewnętrzne. Wyspa zachowała swoją unikalną faunę i florę, stając się również atrakcją turystyczną oraz obiektem zainteresowania ekologów.
Fot. William Dampier (po lewej) i Charles Swan (po prawej) na pokładzie statku Cygnet, w dziele Juliusza Verne’a, domena publiczna
Kasjan Kropiwnicki
