Tego dnia w 1912 roku nastąpiło formalne zakończenie epoki cesarskiej w Chinach, gdy cesarz Xuantong, znany również jako Puyi, abdykował po obaleniu dynastii Qing w wyniku rewolucji Xinhai. Rozpoczęła się nowa era Republiki Chińskiej, przynosząc koniec tysiącletniej tradycji monarszej w kraju i otwierając drogę dla przemian politycznych i społecznych
Cesarz Xuantong urodził się w 1906 roku w Pałacu Zakazanego Miasta w Pekinie, jako ostatni władca dynastii Qing. Jego rządy rozpoczęły się w wieku zaledwie trzech lat, lecz szybko zostały zachwiane przez rewolucję Xinhai w 1911 roku, która obaliła cesarstwo i zapoczątkowała erę republikańską w Chinach.
Pomimo prób przywrócenia go na tron w latach dwudziestych oraz krótkiego panowania jako marionetkowego cesarza Mandżukuo, Xuantong stał się symbolem końca tysiącletniej tradycji cesarskiej w Chinach. Jego życie ilustruje burzliwe przemiany, jakie przetoczyły się przez kraj w okresie przejścia od starożytnego imperium do nowoczesnej republiki.
Wczesne życie cesarza Xuantonga
Cesarz Xuantong, znany również jako Puyi, urodził się 7 lutego 1906 roku w Pałacu Zakazanego Miasta w Pekinie, jako ostatni cesarz Chin i ostatni władca dynastii Qing. Jego wczesne dzieciństwo było otoczone przepychami i ceremonialnymi tradycjami dworu cesarskiego.
Po przedwczesnej śmierci swojego poprzednika, cesarza Guangxu, Puyi został wyniesiony na tron w wieku zaledwie trzech lat. Jego koronacja formalnie miała miejsce w 1908 roku, ale jako mały chłopiec nie miał realnej władzy, a rządy sprawowali regenci.
Dla małego Puyi życie w Pałacu Zakazanego Miasta było otoczone ceremoniałami i surowymi protokołami, które określały każdy aspekt jego codzienności. Jego życie było kontrolowane i nadzorowane przez dorosłych. W młodym wieku doświadczył także kształcenia, chociaż nauka była często zaniedbywana na rzecz przygotowań do przyszłej roli cesarskiej.
Jego dzieciństwo przypadło na okres burzliwych przemian w Chinach, związanych z narastającym naciskiem na modernizację i żądaniem reform. Jego pozycja jako ostatniego cesarza dynastii Qing stała się coraz bardziej niepewna w obliczu rosnącej niechęci do monarchii i dążenia do republikańskiej formy rządów.
Te wczesne doświadczenia miały znaczący wpływ na jego życie i poglądy na świat, kształtując go jako jednostkę w dobie przemian, która z jednej strony doświadczyła przepychu dworu cesarskiego, a z drugiej zetknęła się z konfliktami i trudnościami, jakie niesie zmieniająca się rzeczywistość polityczna Chin w początkach XX wieku.
Xuantong – panowanie ostatniego cesarza
Cesarz panował w bardzo burzliwym okresie w historii Chin. Wyniesiony na tron w wieku zaledwie trzech lat w 1908 roku, był jednym z najmłodszych władców w historii tego kraju. Jego rządy były jednak bardzo krótkie i ograniczone, gdyż już wkrótce po jego koronacji doszło do wybuchu rewolucji Xinhai w 1911 roku. Ta rewolucja, zorganizowana głównie przez narodową ligę rewolucyjną, doprowadziła do obalenia dynastii Qing i zakończyła tysiącletnią tradycję cesarską w Chinach.
Mimo formalnej abdykacji Puyi zachował tytuł cesarski, ale faktyczną władzę sprawowali regenci. Jego rządy były zatem bardziej symboliczne niż faktyczne, a władza cesarska stopniowo traciła na znaczeniu w obliczu narastającej popularności idei republikańskich. W 1912 roku, w efekcie rewolucji Xinhai, ogłoszono powstanie Republiki Chińskiej, a Puyi stracił wszelkie realne wpływy na politykę Chin.
Jego dalsze życie to historia pełna przemian i dramatycznych zwrotów. W latach dwudziestych XX wieku próbowano przywrócić go na tron jako cesarza, ale ta próba zakończyła się niepowodzeniem. Później, w 1932 roku, japońscy okupanci wybrali go na marionetkowego cesarza Mandżukuo, marionetkowego państwa utworzonego na okupowanych terenach Chin. Jego panowanie w Mandżukuo było kontrolowane przez japońskich urzędników, a sam Puyi miał niewielki wpływ na decyzje polityczne.
Po zakończeniu II wojny światowej i likwidacji Mandżukuo, Puyi został schwytany przez Armię Czerwoną. Po procesie w 1950 roku został skazany na dziesięć lat więzienia za swoje działania jako marionetkowy cesarz. Jego rządy, choć krótkie i ograniczone, stanowią istotny etap w historii Chin, symbolizując koniec tysiącletniej tradycji cesarskiej w tym kraju i początek nowej ery republikańskiej.
Dynastia Qing
Dynastia Qing, panująca w Chinach od 1644 do 1912 roku, była jednym z najdłużej rządzących cesarstw w historii tego kraju. Została założona przez Mandżurów, którzy podbili Chiny, obalając poprzednią dynastię Ming.
Założycielem dynastii był Nurhaczy, a jego panowanie rozpoczęło się formalnie w 1636 roku, kiedy to Nurhaczy ogłosił się cesarzem. Po jego śmierci w 1626 roku, dynastię Qing kontynuował jego syn Hong Taiji, który przyczynił się do dalszej ekspansji na terytoria chińskie.
Największe znaczenie dla dynastii Qing miało panowanie cesarza Kangxi (1661-1722), który rządził przez ponad 60 lat. Był on jednym z najwybitniejszych władców w historii Chin i przyczynił się do stabilizacji państwa, rozwinięcia administracji oraz odbudowy gospodarczej po okresie wojen i chaosu.
Podczas panowania cesarza Qianlonga (1735-1796) imperium Qing osiągnęło swoje największe terytorialne rozmiary, rozciągając się od Mandżurii po Tybet i Mongolia, a także regiony dzisiejszej Xinjiangu.
W XVIII wieku Chiny były jednym z największych i najbardziej rozwiniętych krajów na świecie, a dynastia Qing ugruntowała swoją władzę. Jednakże w drugiej połowie XIX wieku zaczęły się pojawiać problemy, takie jak rosnąca presja ze strony zachodnich mocarstw, upadek gospodarczy, korupcja wewnętrzna oraz niepokoje społeczne.
W 1911 roku wybuchła rewolucja Xinhai, która obaliła cesarstwo Qing. Cesarz Xuantong był ostatnim władcą tej dynastii. Po abdykacji, która nastąpiła w 1912 roku, formalnie zakończył się okres cesarstwa w Chinach, a zaczęła się era Republiki Chińskiej. Dynastia Qing, choć zakończyła swoje panowanie, pozostawiła trwałe ślady w historii Chin, kulturze i społeczeństwie, a jej wpływ można dostrzec do dzisiaj.
Źródła:
- Behr Edward, The Last Emperor, Toronto 1987.
- Johnston Reginald Fleming, Twilight in the Forbidden City [1934], Soul Care Publishing 2008.
