„Krwawa łaźnia w Linköping”

20 marca 1600 roku odbyła się Krwawa łaźnia w Linköping

Tego dnia 1600 roku miejsce miała tzw. Krwawa łaźnia w Linköping, czyli egzekucja stronników Zygmunta III Wazy

Krwawa łaźnia w Linköping to proces i egzekucja, które uważane są za jedną z największych zbrodni sądowych w dziejach Szwecji. Była to egzekucja pięciu stronników Zygmunta III Wazy, czterech członków Riksdagu oraz jednego z dowódców wojsk wiernych królowi, przeprowadzona w Wielki Czwartek 20 marca 1600 na rynku w Linköpingu.

Zygmunt został królem Szwecji w 1592 roku po śmierci ojca, Jana III Wazy. We wrześniu 1593 roku udał się na swoją koronację do Szwecji, wraz z żoną oraz wieloma księżmi katolickimi. Jednakże, gdy Szwecja przyjęła ewangelicko-luterańską wiarę w Uppsali, Zygmunt, zanim mógł zostać koronowany, musiał zgodzić się na królewską deklarację, w której zobowiązał się szanować szwedzkie prawo i Augsburskie Wyznanie Wiary oraz nigdy nie mianować katolików na ważne stanowiska w Szwecji.

W efekcie powstała unia szwedzko-polska. Jednak Zygmunt złamał swoje obietnice i mianował wielu katolików na ważne stanowiska, a także sześciu gubernatorów Szwecji i Finlandii, którym zabronił samodzielnego zwoływania parlamentu. Książę Karol nie zaakceptował tego i ogłosił się pierwszym regentem Rikzen, co doprowadziło do wojny domowej między nim a Zygmuntem.

W końcu doszło do bitwy pod Stångebro w 1598 roku, w której zwyciężył książę Karol. Zygmunt został zmuszony do zawarcia porozumienia o rozejmie i ekstradycję szwedzkich tajnych rajców, którzy uciekli do Polski i Litwy. Ostatecznie Zygmunt uciekł z powrotem do Polski i Litwy, a Karol zwołał Reichstag w Linköping podczas jego nieobecności.

Wśród oskarżonych w znaleźli się:

  • bracia Gustav i Sten Baner,
  • Erik Larsson Sparre,
  • Ture i Klas Bielke,
  • Krister Klasson Horn,
  • Erik Abrahamsson Leijonhufvud młodszy,
  • Göran Knutsson Posse,
  • Karl Stenbock
  • oraz przywiezieni z Finlandii specjalnie na proces Arvid Eriksson Stålarm, Axel Kurck i Bengt Falk.

3 marca 1600 roku książę Karol powołał dwór złożony ze 153 osób, składającego się z 36 szlachciców, 46 dowódców wojennych, 24 mieszczan, 24 pospólstwa oraz 23 komorników i prawników.

Oskarżeni lordowie, z których większość była więziona od czasu bitwy pod Stångebro, przyznali się do wykroczeń przeciwko księciu, ale zaprzeczyli oskarżeniu o zdradę. 17 marca zapadł wyrok:

  • Hogenskild Bielke i Karl Stenbock mieli być przetrzymywani w więzieniu,
  • a Gustav i Sten Banér, Erik Larsson Sparre, Ture Bielke i Klas Bielke, Göran Knutsson Posse, Krister Klasson Horn i Erik Abrahamsson Leijonhufvud Młodszy zostali skazani na utratę życia, honoru i majątku.

Następnego dnia wyrok został odwołany dla Klasa Bielke, Görana Posse, Kristera Horn i Erika Abrahamssona Leijonhufvud. Uklękli i poprosili o przebaczenie przed Stanami i księciem. Arvid Eriksson Stålarm również został zabrany na miejsce egzekucji, ale został ułaskawiony.

Czy masakra w Linköping faktycznie miała miejsce?

Miejsce masakry w Linköping było kwestionowane ze względu na różne opisy w różnych źródłach. Hertigh Carls slagtarebenck opisał to miejsce jako Linköpings Torg, które było powtarzane we wszystkich opisach w latach 1600 i 1700. Jednak w 1830 roku Anders Fryxell opisał miejsce egzekucji jako Järntorget na obrzeżach zamku Linköping, a miejsce to zostało oznaczone na bruku czerwonymi kamieniami. Zapisy pojawiają się również w Beskrifning öfver Linköping Jacoba Philipa Tollstorpa z 1834 roku. Kostka brukowa została podobno dodana między 1817 a 1830 rokiem. W 1800 roku dominowało postrzeganie Järntorget jako miejsca egzekucji.

Pierwszym, który to zakwestionował, był Axel Romdahl, który w 1913 roku wyraził opinię, że egzekucja odbyła się na zewnętrznym dziedzińcu zamku. W 1936 roku Sven Ulric Palme przedstawił transkrypcję dramatycznego listu Anny Banér, w którym opisuje to to wydarzenie. List kończy się słowami: „między destarche wachts ulicą w dół do Placu Miejskiego, gdzie wykonano nałożoną na nich karę śmierci”. Ulicą, którą mieliby byli wtedy iść, był Storgatan, którego pozostałości istnieją do dzisiaj.

Ponieważ badacze tacy jak Bengt Cnattingius i Bengt Lundberg poparli tę opinię, dominował pogląd, że egzekucja odbyła się na Rynku Głównym. Dag M. Hermfelt wysunął jednak opinię, że druga część listu Anny Banér została napisana później, a słowo kara śmierci było używane w piśmie drukowanym w Szwecji przed 1720 rokiem – ponad sto lat po tym wydarzeniu.

Ponadto Hermfelt uważa, że zgodnie z tablicą pamiątkową w starym Järntorget, Gustav Banér widział przygotowane miejsce egzekucji, dlatego egzekucja nie mogła się odbyć na Rynku Głównym. Gustav Banér został uwięziony w pokoju w południowo-zachodnim rogu zamku z oknami wychodzącymi na zewnętrzny dziedziniec (obecnie Borggården) i dlatego nie mógł zobaczyć miejsca egzekucji przygotowywanego na Rynku Głównym, ponieważ miejsce to nie znajduje się na zamku.

W 2018 roku nieznana dotąd relacja naocznego świadka została odnaleziona w inwentarzu książek w kościele Hulta. W tomie dzieł zebranych Marcina Lutra Jonas Magni (1582–1659), wikariusz Gränna i proza o Visingsö, zachował autobiograficzne notatki o swoim czasie studiów w Linköping w 1590 roku i stwierdził między innymi, że „Anno 1598 Michaelis tijdh” był świadkiem powstania Stångebroslaget. Opisał również, jak był świadkiem rzezi półtora roku później.

Na zdjęciu obraz „Pożegnanie Gustava Axelssona Banera przed ścięciem”.

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*