20 października 1655 roku miał miejsce układ w Kiejdanach

Tego dnia 1655 roku w Kiejdanach książę Janusz Radziwiłł zerwał unię Litwy z Koroną i podpisał wiążący pakt ze Szwecją, znany w historiografii jako układ w Kiejdanach.

Układ w Kiejdanach (lit. Kėdainių sutartis, zwany także Umową Kiejdańską) był to układ, który zawarli 20 października 1655 w Kiejdanach hetman wielki litewski Janusz Radziwiłł i jego kuzyn koniuszy wielki litewski Bogusław Radziwiłł z przedstawicielem króla szwedzkiego Karola X Gustawa Magnusem Gabrielem De la Gardie.

Umowa ta poddawała pod protekcję Szwecji całe Wielkie Księstwo Litewskie i wraz z układem w Ujściu (gdzie wojewoda poznański Krzysztof Opaliński i wojewoda kaliski Andrzej Karol Grudziński oddali królowi Szwecji Wielkopolskę) stanowiła faktyczne poddanie Litwy i Wielkopolski Szwecji.

Układ negocjowali posłowie szwedzcy Gustaw Adolf Lewenhaupt i Bengt Skytte. Wobec różnic między stroną szwedzką i litewską, 10 sierpnia przybył sam Magnus de la Gardie. Ze strony litewskiej układ podpisało w sumie 1163 osób. m.in.

Jak doszło do układu w Kiejdanach ze Szwedami?

Kalkulacje polityczne i niechęć do Jana Kazimierza skłoniły księcia Janusza Radziwiłła do samodzielnego paktowania ze Szwedami. Na początku sierpnia 1655 roku w Rydze Gabriel Lubieniecki podpisał w imieniu księcia Janusza Radziwiłła porozumienie ze Szwecją.

Układ został potwierdzony w Jaswojniach 17 sierpnia wspólnie przez hetmanów Radziwiłła i Gosiewskiego. 20 września 1655 roku doszło do zawarcia układu w Kiejdanach z przedstawicielem Karola X Gustawa. Układ ten uznawał protektorat Szwecji nad Litwą i i był zerwaniem unii polsko-litewskiej. Układ podpisało wielu senatorów i ponad tysiąc szlachty litewskiej.

Sytuacja geopolityczna Litwy w tym czasie była bardzo ciężka. Większość terenów Wielkiego Księstwa Litewskiego było zajęte przez wojska moskiewskie, a u bram Litwy stała już armia szwedzka, której osamotniony hetman nie miał czym stawić oporu. Poddając w tej chwili Litwę królowi szwedzkiemu, ratował ją od okupacji moskiewskiej.

Przeciwko polityce Janusza Radziwiłła wystąpiły rody litewskie na czele z Sapiehami (w tym Radziwiłłowie z linii na Ołyce i Nieświeżu), obawiające się dominacji hetmana. Pokonany w polu, ciężko chory, uzależniony militarnie i finansowo (jego dobra na Litwie były regularnie rabowane przez przeciwników) od Szwedów, prowadził walki na Podlasiu z wojskami litewskimi Pawła Sapiehy.

Radziwiłł jedyny ratunek dla Litwy widział w zerwaniu unii z Polską i stworzeniu księstwa rządzonego przez Radziwiłłów pod protekcją Szwecji. Stąd 6 grudnia 1656 roku jego krewniak, Bogusław Radziwiłł, podpisał traktat w Radnot.

Comments are closed.