9 lipca 1521 roku nad katedrą wawelską zawieszono Dzwon Zygmunt

Tego dnia został zawieszony najsłynniejszy polski dzwon, Dzwon Zygmunt,  znajdujący się w katedrze na Wawelu w Krakowie

Jeden z najznakomitszych polskich zabytków, Dzwon Zygmunt, po raz pierwszy zawisł na wieży obronnej zamku królewskiego tuż po powrocie króla Zygmunta I Starego z wyprawy na Prusy Zakonne. Jego dźwięk mieszkańcy Krakowa mogli usłyszeć już 4 dni po zawieszeniu, w ramach uroczystości ku czci św. Małgorzaty. W obu uroczystościach prawdopodobnie brała udział królewska para wraz z dworem. Wydarzenie to przedstawił po latach (1874) na swym obrazie “Zawieszenie dzwonu Zygmunta” Jan Matejko.

Spiżowy dzwon został wykonany na polecenie przedostatniego Jagiellona na polskim tronie przez ludwisarza Jana Behema z Norymbergii już w 1520 roku w jego pracowni, znajdującej się blisko bramy floriańskiej. Według legendy miał zostać odlany z armat zdobytych w walkach z Mołdawią.

Jego przeniesienie na Wawel odbyło się w sprawny i szybki sposób (niemniej trwało to kilkanaście dni). Równie dużym osiągnięciem było jego błyskawiczne zamontowanie na wieży, w czym pomogło zastosowanie przeciwwagi m.in. w postaci skrzyni pełnych kamieni.

Wobec braku czasu miejscowych kanoników, obsługę dzwonu wkrótce powierzono cechowi krakowskich cieśli, którzy w zamian mieli otrzymywać za to dodatkowe wynagrodzenie.

Jego średnica wynosi 2,5 m, wysokość – 2 m, zaś obwód – 8 m. Po wielu renowacjach dziś waży 365 kg. Do 1999 roku był najcięższym polskim dzwonem – obecnie prym w tym aspekcie wiedzie ten z Lichenia. Wciąż pozostaje jednak największym dzwonem w Polsce poruszanym ręcznie.

“Zygmunt” był wielokrotnie poddawany renowacji, głównie z powodu użycia do jego konstrukcji nie do końca czystego żelaza (został połączony z żużlem i fosforem, co znacząco przyczyniało się do występowania pęknięć, pojawiających się zwłaszcza przy niskich temperaturach).

Na dzwonie widnieje łacińska inskrypcja, którą można przetłumaczyć: “BOGU NAJLEPSZEMU, NAJWIĘKSZEMU I DZIEWICY BOGARODZICY, ŚWIĘTYM PATRONOM SWOIM, ZNAKOMITY ZYGMUNT KRÓL POLSKI TEN DZWON GODNY WIELKOŚCI UMYSŁU I CZYNÓW SWOICH KAZAŁ WYKONAĆ ROKU ZBAWIENIA 1520”.

Ten jeden z najważniejszych dla naszego narodu zabytek został ozdobiony wizerunkami 2 ważnych dla Zygmunta I Starego postaci:

  • świętego Stanisława (patrona Polski)
  • i świętego Zygmunta (patrona ówcześnie panującego króla).

Po obu stronach widoczne są także motywy heraldyczne, a więc orzeł w koronie symbolizujący Królestwo Polskie oraz reprezentująca Wielkie Księstwo Litewskie pogoń. Po dokładnych badaniach z XX wieku okazało się jednak, że zostały wyryte już po wykonaniu dzwonu, ale nie wiadomo dokładnie kiedy.

Dzwon Zygmunt można usłyszeć w najważniejsze święta kościelne i państwowe. Bije także w szczególnie ważnych okolicznościach. Można go było usłyszeć, gdy konklawe w 2013 roku wybrało papieża Franciszka. Zabrzmiał także po katastrofie prezydenckiego samolotu w Smoleńsku oraz po pożarze katedry Notre-Dame.


Krzysztof Izdebski
Źródło: Rokosz Mieczysław, Dzwony i wieże królewskiej katedry na Wawelu : Dzwon Zygmunta, Kraków 2021.
Zdjęcie przedstawia słynny obraz Jana Matejki –  “Zawieszenie dzwonu Zygmunta” (Wikimedia Commons)

Comments are closed.