9 lipca 1947 roku Polska odrzuciła propozycję udziału w Planie Marshalla

Tego dnia 1947 roku premier Józef Cyrankiewicz odrzucił pod naciskiem radzieckim zaproszenie dla polskiej delegacji na międzynarodową konferencję w Paryżu w sprawie przyjęcia Planu Marshalla

Polska odrzuciła propozycję udziału w Planie Marshalla pod naciskiem ZSRS. Plan Marshalla, czyli program odbudowy gospodarczej Europy po II wojnie światowej, ogłoszony został w czerwcu 1947 roku przez szefa Departamentu Stanu Stanów Zjednoczonych, gen. G.C. Marshalla (stąd nazwa). Podczas jego realizacji w latach 1948-1952 Stany Zjednoczone udzieliły krajom europejskim kredytów (często umarzanych) w wysokości ok. 17 mld dolarów.

Zajrzyj też tu: Plan Marshalla – historia zakończona ekonomicznym i politycznym sukcesem czy współczesna „mitologia”?

Niestety w powojennej Polsce odbudowa gospodarcza postępowała w cieniu komunizmu. Polska tak, jak inne kraje Europy Wschodniej naciskane przez Stalina, odrzuciła amerykański plan Marshalla. Decyzja ta definitywnie odcięła więzi z Europą, za której rozwojem gospodarczym PRL nie mogła nadążyć. Największymi odbiorcami pomocy oferowanej w ramach planu były:

• Wielka Brytania (ok. 28%),
• Francja (ok. 21%),
• Włochy (ok. 11%),
• Niemcy Zachodnie (ok. 10%).

W 1949 r. kiedy RFN wchodziła w epokę „cudu gospodarczego”, Polska stanęła u progu kolejnych zbrojeń i rozbudowy przemysłu ciężkiego.

Jak to się stało, że Polska odrzuciła propozycję udziału w Planie Marshalla?

Na początku Stalin rozważał możliwość uczestnictwa w negocjacjach dotyczących Planu Marshalla, jednak gdy dowiedział się, że udzielenie pomocy uzależnione będzie od współpracy gospodarczej, międzynarodowego nadzoru nad sytuacją ekonomiczną krajów oraz objęcia programem także Niemiec, wycofał swoje poparcie.

W konsekwencji nakazał państwom podległym ZSRR – w tym Polsce – odmówić udziału i bezwarunkowo podporządkować się decyzjom Kremla. Gdy Polska i Czechosłowacja początkowo wyraziły gotowość udziału w konferencji, Stalin wezwał ich przywódców do Moskwy, gdzie wymusił zmianę stanowiska. Premier Józef Cyrankiewicz ostatecznie uległ presji, rezygnując z udziału w planie w zamian za sowiecką obietnicę wsparcia gospodarczego: pięcioletniego porozumienia handlowego, kredytu oraz dostaw zboża, maszyn i surowców.

W szerszym wymiarze Związek Radziecki podjął skoordynowane działania mające na celu zablokowanie Planu Marshalla, przedstawiając go jako przejaw amerykańskiego imperializmu. Rozpoczęto intensywną propagandę i instruowano europejskie partie komunistyczne do sabotażowania programu. We wrześniu 1947 roku zwołano spotkanie partii komunistycznych w Szklarskiej Porębie, podczas którego potwierdzono konfrontacyjny kurs wobec Zachodu i zobowiązano się do przeciwdziałania wpływom USA w Europie. Wkrótce potem powołano sowiecką alternatywę – Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.

Odmowa Cyrankiewicza wobec Planu Marshalla była więc rezultatem presji ZSRR i wpisywała się w szeroko zakrojoną politykę Stalina mającą na celu utrzymanie pełnej kontroli nad krajami Europy Środkowo-Wschodniej.

Fot.: PAP