Tego dnia 2014 roku zmarła Anna Teresa Tymieniecka, filozofka i wieloletnia przyjaciółka Jana Pawła II
Anna Teresa Tymieniecka była filozofką i założycielką Światowego Instytutu Fenomenologii. Przez wiele lat przyjaźniła się z papieżem Janem Pawłem II. Po tej przyjaźni pozostało wiele listów, które obecnie są w posiadaniu polskiej Biblioteki Narodowej.
Filozofka
Anna Teresa Tymieniecka urodziła się 28 lutego 1923 w Marianowie koło Mławy, w polsko-żydowskiej rodzinie szlacheckiej. Filozofią zajęła się dzięki Kazimierzowi Twardowskiemu, twórcy lwowsko-warszawskiej szkoły filozoficznej, i jego dziełu, O treści i przedmiocie przedstawień z 1894 roku.
Wpływ na jej zainteresowania miała też niewątpliwie lektura dzieł Platona i Henry’ego Louis’a Bergsona. Gdy zakończyła się II wojna światowa, Anna rozpoczęła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Następnie przeniosła się do Szwajcarii, by kontynuować studia na Uniwersytecie we Fryburgu. W Collège d’Europe w Brugii odbyła staż doktorski, a potem wykładała na Oregon State College.Pracę doktorską poświęciła podstawom fenomenologii w filozofii Nicolaia Hartmanna i Romana Ingardena, która została opublikowana w 1957 roku.
Tymieniecka rozwijała swoją własną filozofię fenomenologii, odrębną od filozofii Hartmanna i Ingardena.
Pierwszy raz wyszła za mąż za malarza, Leszka Dutka. Drugi raz, za Hendrika S. Houthakkera, profesora ekonomii na Uniwersytecie Stanforda, Uniwersytecie Harvarda oraz członka Rady Doradców Ekonomicznych prezydenta Nixona.
Towarzystwa i praca redaktorska
W 1969 roku założyła Międzynarodowe Towarzystwo Badań Husserlowskich i Fenomenologicznych. W 1974 roku zaś Międzynarodowe Towarzystwo Fenomenologii i Literatury, w 1976 roku Międzynarodowe Towarzystwo Fenomenologii i Nauk Humanistycznych, w 1993 roku Międzynarodowe Towarzystwo Fenomenologii, Estetyki i Sztuk Pięknych, a w 1995 roku Sociedad Ibero-Americana de Fenomenologia.
Pierwsze trzy towarzystwa stanowiły podstawę do utworzenia w 1976 roku Światowego Instytutu Zaawansowanych Badań Fenomenologicznych i Nauki, przekształconego później w Światowy Instytut Fenomenologii. Inicjatywę powołania tego instytutu poparli Roman Ingarden, Emmanuel Levinas, Paul Ricoeur i Hans-Georg Gadamer oraz dyrektor Husserl-Archives w Leuven (Belgia) Herman Leo Van Breda. Od momentu powstania i przez wiele lat Anna Teresa Tymieniecka pozostawała jego stałą przewodniczącą.
Od 1968 roku Tymieniecka była redaktorką serii wydawniczej Analecta Husserliana: The Yearbook of Phenomenological Research. Jej celem jest rozwijanie i upowszechnianie idei i podejścia fenomenologicznego Edmunda Husserla. Cykl powstał jako kontynuacja Jahrbuch für Philosophie und Phänomenologische Forschung pod redakcją samego Husserla.
Od 2022 roku seria Analecta Husserliana jest wydawana przez Springer Publishing i zawiera 125 tomów. Ostatnim tomem sygnowanym przez Tymieniecką jako redaktorką był tom CXIX Kosmos i wyobraźnia twórcza, który ukazał się w 2018 roku.
Światowy Instytut Fenomenologii wydaje także czasopismo Phenomenological Inquiry, a Anna-Teresa Tymieniecka pełniła również funkcję redaktora serii wydawniczej wydawnictwa Springer (dawniej Kluwer Academic Publishers): Islamic Philosophy and Occidental Phenomenology in Dialogue, wraz ze współredaktorami Gholamreza Aavani i libańsko-brytyjskim filozofem Naderem El-Bizrim.
Anna Teresa Tymieniecka i Jan Paweł II
W 1973 roku Anna Teresa Tymieniecka zaprzyjaźniła się z Karolem Wojtyłą, przyszłym papieżem, wówczas jeszcze arcybiskupem krakowskim. Ta przyjaźń trwała aż do jego śmierci w 2005 roku, a więc 32 lata.
W 1976 roku była jego gospodynią, gdy odwiedził Nową Anglię. Istnieją zdjęcia, na których widać Tymieniecką i Wojtyłę na kempingu i na nartach. Dwa lata później Karol Wojtyła został papieżem.
W 1979 roku Anna Teresa Tymieniecka opublikowała, we współpracy z Karolem Wojtyłą, angielski przekład książki Wojtyły Osoba i czyn. To jedno z najwybitniejszych dzieł literackich papieża Jana Pawła II, początkowo powstało w języku polskim. Zostało przetłumaczone na język francuski, włoski, niemiecki, hiszpański, angielski i inne języki.
Angielski przekład Tyminieckiej jest jednak szeroko krytykowany. Krytycy tego dzieła twierdzą, że Tymieniecka zmieniła nieco sens niektórych fragmentów, naginając je do swojej własnej filozofii. Jan Paweł II miał się nie zgadzać z tym tłumaczeniem. Dodatkowo, wersja angielska ukazała się przed ostatecznym wydaniem wersji polskiej.
Jej krytycy sugerują, że angielski tytuł użyty przez Tymieniecką, The Acting Person, wskazuje na problemy związane z dziełem, ponieważ tytuł autorki miał oddać napięcie między subiektywną świadomością (osobą) a obiektywną rzeczywistością (aktem), ideą centralną dla pracy pisanej i przesłania, które autor starał się przekazać.
Mimo powszechnej niezgody, Tymieniecka upierała się w 2001 roku, że jej praca jest „ostatecznym” angielskim wydaniem.
Anna Teresa Tymieniecka odwiedziła Jana Pawła II w przeddzień jego śmierci w 2005 roku.
W 2014 roku w Warszawie Tymieniecka zmarła. I w tym samym roku Jan Paweł II został ogłoszony świętym.
Listy Tymienieckiej i Wojtyły
Przyjaźń Tymienieckiej i Wojtyły poskutkowała wieloma listami, które dziś znajdują się w zbiorach Biblioteki Narodowej. Według BBC, początkowo Biblioteka nie ujawniła ich w swoich zbiorach. Dopiero w 2016 roku je upubliczniono. Jednak do tej pory nie figurują one w internetowym katalogu Biblioteki.
Do Biblioteki Narodowej listy Wojtyły napisane do Tymienieckiej trafiły w 2008 roku. Sprzedała je sama Tymieniecka za siedmiocyfrową kwotę.
Listy Wojtyły do Tymienieckiej w żaden sposób nie udowadniają intymnej relacji pomiędzy papieżem i filozofką. Ujawniają głęboką relację między nimi, z pewnością przyjaźń.
W lutym 2016 roku program dokumentalny BBC Panorama ujawnił, że Jan Paweł II miał bliskie relacje z urodzoną w Polsce filozofką Tymieniecką. Para wymieniała osobiste listy przez ponad 30 lat, a w w niektórych z nich Tymieniecka miała powiedzieć Wojtyle, że go kocha. Jest to jednak jedynie interpretacja, bowiem dostępne są tylko listy Wojtyły, zaś listów Tymienieckiej brakuje. Wnioski więc zostały wyciągnięte na podstawie odpowiedzi Wojtyły i wiele wątków pozostaje nierozwiązanych.
Watykan określił dokument jako „więcej dymu niż ognia”, a Tymieniecka wcześniej zaprzeczyła, jakoby była związana z Janem Pawłem II.
Pisarze Carl Bernstein, doświadczony dziennikarz śledczy zajmujący się aferą Watergate, i watykański ekspert Marco Politi, byli pierwszymi dziennikarzami, którzy w latach 90. rozmawiali z Anną Teresą Tymieniecką o jej znaczeniu w życiu Jana Pawła II.
Przeprowadzili z nią wywiad i poświęcili jej 20 stron w swojej książce z 1996 roku. Bernstein i Politi zapytali ją nawet, czy kiedykolwiek nawiązała romantyczną relację z Janem Pawłem II, jakkolwiek jednostronna by ona nie była. Odpowiedziała: Nie, nigdy nie zakochałam się w tym kardynale. Jak mógłbym zakochać się w duchownym w średnim wieku? Poza tym jestem mężatką.
W poniedziałek 15 lutego 2016 roku o godz. 20:30 w brytyjskiej stacji BBC One wyemitowano program Tajne listy papieża Jana Pawła II.
Źródła:
- The secret letters of Pope John Paul II, BBC News [dostęp: 07.06.2024].
- Pope John Paul II letters reveal 32-year relationship with woman, The Guardian [dostęp: 07.06.2024].
