Atlas Twierdzy Toruń, Zeszyt 2
Fort Kolejowy (Eisenbahnfort), jest fortem wyjątkowym. Został wybudowany na planie sześciokąta w latach 1863-1866, czyli między pierwszym (1816-1836), a drugim (1877-1914) etapem rozbudowy toruńskiej twierdzy. Dzieło zostało ulokowane na lewobrzeżu Wisły. Zadaniem fortu wzniesionego przez Prusaków, była obrona nowo powstałej linii kolejowej na trasie Bydgoszcz-Warszawa, przechodzącej przez Toruń i Aleksandrów Kujawski, który znajdował się już po stronie zaboru rosyjskiego. Dzisiaj po forcie pozostały ruiny, chociażby ze względu na jego rozbiórkę w latach pięćdziesiątych XX w. Obecnie pogłębia się jego zły stan.
Zeszyt 2 Atlasu Twierdzy Toruń w swojej części pisemnej zawiera krótkie uwagi wstępne przedstawione przez Mariana Biskupa i obszerny artykuł Janusza Pokrzywnickiego, który podejmuje udaną próbę ukazania pierwotnej formy Fortu Kolejowego, opartą na dokumentach znajdujących się w Tajnym Archiwum Państwowym Pruska Własność Kultury (Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz) w Berlinie.
Czytelnik w tym zeszycie będzie miał możliwość zapoznania się z dokładną geneza powstawania Fortu Kolejowego. Zmianami jakie w fortyfikacjach i armii wprowadzono, po wyposażeniu wojska w działa gwintowane oraz o znaczeniu kolei żelaznych w Królestwie Pruskim. Kiedy zapoznamy się z genezą powstania fortu, następnie czeka nas wnikliwa analiza projektu budowy tego dzieła. Po dokładnym poznaniu wyglądu fortyfikacji oraz opisie umocnień i rozlokowaniu poszczególnych fortecznych obiektów, autor omawia funkcjonowanie i późniejsze modernizacje dzieła.
Następny rozdział artykułu opisuje żywot Fortu Kolejowego w czasach międzywojennych. Również znajdziemy w tym rozdziale wzmiankę o II wojnie światowej i areszcie dla jeńców stalagu XXa, który mieścił się właśnie w Forcie Kolejowym. Czytelnik w tym fragmencie trafi też na opis popadania fortu w ruinę oraz opis zachowanych elementów dzieła.
Część pisemną Zeszytu 2, wieńczy opis i omówienie zamieszczonych reprodukcji map, planów i fotografii Fortu Kolejowego. Warto wspomnieć, że w części graficznej oprócz map i zdjęć lotniczych, czytelnik również trafi na szkice Marcina Wichrowskiego, które już na stałe zadomowią się w kolejnych zeszytach Atlasu Twierdzy Toruń.
Kolejne recenzje Zeszytów Atlasu Twierdzy Toruń – już wkrótce na portalu Historykon.pl
Zapraszam do lektury.
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Paweł Pilarski
Ocena recenzenta: 6/6
