Czy wiesz, jakie są najwcześniejsze źródła obce do dziejów ziem polskich i początków państwa polskiego?

Lista najwcześniejszych źródeł obcych do dziejów ziem polskich i początków państwa polskiego

Najwcześniejsze źródła obce do dziejów ziem polskich i początków państwa polskiego to bardzo cenne dla historii Polski treści. Średniowieczna historia Polski winna rozpocząć się od pojawienia się pierwszych relacji pisanych związanych z obszarem przyszłego państwa Polan.

Z lat szkolnych wszyscy pamiętają zapewne, że wszelkie opracowania i kroniki powstałe na ziemiach rdzennie polskich, datuje się dopiero na XII stulecie. Jednak współczesna historiografia ustanawia raczej początek polskiego średniowiecza na wiek X, kiedy to miały pojawić się tu zręby państwowości.

Zajrzy też tu: Polskie kronikarstwo średniowieczne

Jak zatem było naprawdę? Z jakich czasów pochodzą pierwsze dokumenty określanie mianem źródeł historycznych, które dotyczą ziem polskich, czyli zachodniej Słowiańszczyzny?

Jako, że wczesne źródła wypowiadające się w tej kwestii pojawiają się w IX stuleciu, zatem to ten okres powinniśmy uznać za początek polskiego średniowiecza.

Najwcześniejsze źródła obce do dziejów ziem polskich i początków państwa polskiego z osadzeniem ich w strumieniu czasu

• Geograf bawarski A konkretniej jego II część. Właśnie tam możemy znaleźć informacje dotyczące terenów słowiańskich. Fragmenty te datujemy na II poł. IX wieku, najprawdopodobniej po 843 roku. II część „Geografa bawarskiego” jest swoistym opisem grodów i terytoriów po północnej stronie Dunaju.
  Dzieło to wymienia najwięcej słowiańskich nazw plemiennych (Wiślanie, Opolanie, Ślężanie, Gołęszyce, Dziadoszanie, Goplanie. Właśnie Ci ostatni mieli być najpotężniejszym plemieniem „polskim”, mieli podobno posiadać ok. 400 grodów).
  Co ciekawe, w „Geografie” nie występuje nazwa Polanie. We wstępie do II części użyto natomiast nazwy, „Lendizi”- co utożsamiamy z Lędzianami, również plemieniem polskim. Prócz tego w dziele tym występują także wzmianki o Wielunianach, Prusach i Pyrzycach.
• Opis Germanii i Słowiańszczyzny (zwany też „Opisem świata”) autorstwa króla Anglii Alfreda Wielkiego. Dzieło powstałe w języku staroangielskim, pochodzące z II poł. IX wieku. Jest to opis Europy poza terenami Cesarstwa.
  Wspomina gdzie mieszkają Sarmaci, podając tylko orientacyjne kierunki geograficzne. Co ciekawe, nieco więcej uwagi Alfred Wielki poświęca Morawom, nazywając je wielkim państwem Europy. Niejako przy okazji wspomina też o znajdującym się na północy państwie Wiślan- wymieniając nazwę Vistulandia.
• Żywot świętego Metodego pochodzący z ostatniej ćwierci IX wieku (najprawdopodobniej z 855 roku). Spisany w języku starocerkiewnosłowiańskim. Typowy utwór hagiograficzny (wychwalający zalety świętego czy innego bohatera opowieści, jednocześnie definitywnie pomijający jego wady), spisany przez uczniów Metodego.
  Znajduje się tam jedna tylko wzmianka o plemionach słowiańskich. Autorzy wspomnieli o księciu potężnym, siedzącym na Wiśle, który chrześcijanom urągał i krzywdę im wyrządzał. Cytat ten dowodzi, że w dzisiejszej Małopolsce istniało państwo lub być może księstwo Wiślan, które w II poł. IX stulecia trwało w tradycyjnej religii słowiańskiej. Późniejsze wzmianki sugerują, że na skutek konfliktu z państwem morawskim „Książe potężny” zmuszony został do przyjęcia chrześcijaństwa.

Źródła obce do dziejów ziem polskich i początków państwa polskiego pochodzące z X wieku

• Kronika Włodzimierza (981 rok) po raz pierwszy używa określenia „Lach” w stosunku do Polaków (Lach, lackie) – wspomina, że Włodzimierz podbił i zajął lackie grody Czerwień i Przemyśl. Kronika ta wspomina też, że Lędzianie byli dannikami Rusi Kijowskiej.
  Prócz tego mieli oni wykonywać drewniane czółna, które spławiali rzekami do Kijowa- co wyraźnie wskazuje na fakt, że musieli zamieszkiwać wschodnie tereny dzisiejszej Polski.
• O zarządzie Imperium– autorstwa cesarza bizantyjskiego Konstantyna VII Porfirogenety. Wymienia on nazwę Lendzanoi, którą historycy utożsamiają z Lędzianami.
• Kronika Ibrahima Ibn Jakuba pochodząca z 965 roku. Jako pierwsze dzieło w historii wspomina o granicach pierwszego państwa polskiego- państwa Mieszka. Dokument ten mówi też o Krakowie, klasyfikując je, jako miasto czeskie.

Późniejsze źródła obce do dziejów ziem polskich i początków państwa polskiego

• Kronika Kosmasa powstała w II poł. XII wieku, ale dotyczy 999 roku. Wspomina, że „Mieszko napadł na Kraków i Czechów wyciął mieczem”. Dziś wiemy, że Kosmas pomylił się, co do daty lub imienia księcia.
• Dokumentacja biskupstwa praskiego (spisana w 1086, jednakże dotyczy okresu trzech ostatnich dekad X stulecia). Dokumenty te wymieniają nazwy Ślężan, Opolan, Bobrzan, Dziadoszan i Trzebowinian oraz gród Kraków, zaznaczając jednocześnie, że Małopolska znajduje się pod bezpośrednim panowaniem czeskim.

Żadne z tych źródeł nie powstało na ziemiach polskich i każde z nich wspomina o nich tylko przy okazji. Prócz tego wszystkie (poza Opisem Germanii…) uległy zniszczeniu lub zaginęły i znamy je jedynie z średniowiecznych kopii. Wszystkie one kształtują jednak późniejszą historiografię i pozwalają niejako wejrzeć w czasy, które inaczej byłyby dla polskich badaczy „wiekami ciemnymi”.

Dawid Siuta