konfederacja barska

29 lutego 1768 roku została założona konfederacja barska

Tego dnia 1768 roku w Barze na Podolu szlachta zaprzysięgła akt założycielski zbrojnego związku szlacheckiego znanego jako konfederacja barska

Konfederacja barska została założona przez polską szlachtę, która zebrała się w 1768 r. w twierdzy barskiej na Podolu, na Ukrainie, w celu obrony niepodległości Rzeczypospolitej Obojga Narodów przed rosyjskimi wpływami politycznymi i królem Stanisławem II Augustem. Byli również przeciwni polskim reformatorom, którzy dążyli do ograniczenia władzy bogatych magnatów.

Do kluczowych członków należeli Adam Stanisław Krasiński, biskup kamieniecki, Karol Stanisław Radziwiłł, Kazimierz Pułaski i jego rodzina oraz Michał Krasiński. Jednak zawiązanie konfederacji barskiej doprowadziło do wojny domowej i przyczyniło się do I rozbioru Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Niektórzy historycy uważają konfederację barską za pierwsze polskie powstanie.

Pod koniec wojny siedmioletniej Rosja wsparła Prusy, doprowadzając do ich zwycięstwa nad Austrią, która była sprzymierzona z Francją. W 1764 r. Fryderyk II i Katarzyna II podpisali traktat, który popierał kandydaturę Stanisława Poniatowskiego, byłego kochanka Katarzyny, na przyszłego króla Polski po śmierci Augusta III.

Ani Francja, ani Austria nie były w stanie zakwestionować tego kandydata i Stanisław został wybrany w październiku 1764 roku. Polska wiele lat wcześniej stała się jednak rosyjskim państwem satelickim, a rosyjscy władcy skutecznie wpływali na wewnętrzną polską politykę. Wywołało to gniew konserwatywnej szlachty, która widziała w reformach zagrożenie dla swoich przywilejów.

Sejm repninowski w latach 1767-1768 pogłębił ich gniew, gdy polski parlament został zmuszony do przyjęcia uchwał żądanych przez Rosjan. Protektorat Rosji nad Polską stał się oficjalny dzięki „Traktatowi o wieczystej przyjaźni między Rosją a Rzecząpospolitą”, który Sejm Repninowski przyjął bez debaty 27 lutego 1768 roku.

Po aresztowaniu i wygnaniu kilku zdecydowanych przeciwników wpływów rosyjskich, m.in. biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego, biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka oraz hetmana polnego koronnego Wacława Rzewuskiego z synem Sewerynem, grupa magnatów polskich utworzyła zgodnie z polskimi tradycjami związek wojskowy przeciwstawiający się rządowi.

Związek ten, zwany konfederacją, zawiązał się 29 lutego 1768 roku w twierdzy Bar na Podolu. Inicjatorami konfederacji byli:

  • biskup kamieniecki Adam Krasiński,
  • jego brat Michał Hieronim Krasiński,
  • Kazimierz Pułaski,
  • Kajetan Sołtyk,
  • Wacław Rzewuski,
  • Michał Jan Pac,
  • Jerzy August Mniszech,
  • Joachim Potocki,
  • Teodor Wessel.

Ważnymi przywódcami religijnymi i politycznymi konfederacji byli odpowiednio ksiądz Marek Jandołowicz i Michał Wielhorski.

Niebawem  w oparciu o sytuację międzynarodową, Imperium Ottomańskie rozpoczęło wojnę z Rosją pod pretekstem żądania opuszczenia Polski przez wojska rosyjskie, konfederacji wszczęły wojnę domową i wypowiedzieli wojnę Rosji. Po prawie czterech latach walki bunt konfederacji został stłumiony.

Na początku konfederaci, których wspierały obce siły, byli uważani za niepatriotycznych. Jednak w czasie najazdu rosyjskiego i I rozbioru Polski konfederaci zaczęli być postrzegani jako ostatni obrońcy ojczyzny. Konfederacja barska była ruchem patriotycznym, który miał na celu uwolnienie Polski od obcych wpływów, jednak spotkała się z różnymi ocenami historyków.

Niektórzy krytykują regresywne stanowisko konfederacji w kwestii praw obywatelskich, zwłaszcza w zakresie tolerancji religijnej, inni zaś chwalą ją jako pierwszy poważny narodowy wysiłek zbrojny mający na celu przywrócenie niepodległości Polski. Konfederacja barska uważana jest za pierwsze polskie powstanie i ostatni masowy ruch szlachty, a jej upamiętnienie znajduje się na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

Comments are closed.