„O zdrowiu i chorobach szlachty polskiej” Karolina Stojek-Sawicka
Utarł się slogan, że zdrowie to najcenniejsza wartość w życiu każdego człowieka. Dopiero choroba uświadamia, jak nie docenialiśmy tego, co za darmo dostaliśmy od losu. Jest ona jednym z najcięższych i najsmutniejszych doświadczeń ludzkości, które nie ominęły jej na przestrzeni dziejów. Chociaż obecnie medycyna stoi na zdecydowanie lepszym poziomie niż kilkaset lat temu, to dalej niewiele różnimy się od ludzi żyjących czasach Rzeczypospolitej szlacheckiej, czego dowodem jest publikacja Karoliny Stojek-Sawickiej.
Karolina Stojek-Sawicka w książce O zdrowiu i chorobach szlachty polskiej zajmuje się czymś, co często jest marginalizowane lub pomijane w podręcznikowej narracji historycznej. Jednak zdrowie i choroba są doświadczeniami, które jak żadne inne łączą nas z wcześniejszymi pokoleniami. Od zarania dziejów ludzkość poszukuje odpowiedzi na pytanie, skąd się biorą choroby, jak im zapobiegać i jak leczyć. Autorka pisze we wstępie: „Do dziś pytanie to nie doczekało się pełnej odpowiedzi. W obliczu wielu schorzeń współczesna medycyna okazuje się tak samo bezradna, jak ta przed kilku stuleciami. Na miejsce dawnych zagrożeń pojawiają się nowe, równie niebezpieczne co poprzednie, a często jeszcze bardziej”.
Publikacja została podzielona na cztery główne części, w których omawiane są: przyczyny chorób, różne rodzaje dolegliwości, sposoby leczenia i zapobiegania oraz postępowanie i działanie następców Hipokratesa. Dzięki takiemu podziałowi czytelnik ma całościowy pogląd na to, jak próbowano zrozumieć sens otrzymanego cierpienia z wielu punktów widzenia, a także w jaki sposób starano się leczyć i kto wykonywał zabiegi.
Autorka nie ucieka od spraw z dziedziny etnografii. Stara się przedstawić, na podstawie zebranych licznych źródeł, myślenie przeciętnego szlachcica o przyczynach choroby. Czy jest to kara za grzechy, a może doświadczenie, które ma przypomnieć o nieuchronnej śmierci? A może to sprawka czarownic i rzuconego przez nie uroku? Omówione są też aspekty czysto medyczne różnego rodzaju przyczyn schorzeń, których można doszukiwać się w niezdrowym odżywianiu, braku higieny, czy niewiedzy o istnieniu owego schorzenia.
W szczegółach zostały opisane dolegliwości dotykające najwyższy stan ówczesnej Polski – od zagrożeń wieku dziecięcego, poprzez „choroby bogaczy” i zakażenia związane z rozwiązłym życiem seksualnym. Otrzymujemy konkretne odpowiedzi, w miarę możliwości stanu badań, co to znaczy, że w epokach przeszłych umieralność dzieci była bardzo wysoka. Jakie występowały choroby zakaźne i czym spowodowane były epidemie. Dowiadujemy się z jakich powodów zmarł królewicz Zygmunt Kazimierz, co doprowadziło do zgonu synów Zygmunta III Wazy i na co ona sam cierpiał. Na przykładzie osób znanych w historii, ale i tych zapomnianych, poznajemy powikłania zdrowotne, które niestety doprowadzały do kalectwa, a w konsekwencji do przedwczesnej śmierci.
Praca Stojek-Sawickiej obejmuje tylko wycinek historii czasów demokracji szlacheckiej. Jednak uzmysławia współczesnym czytelnikom podobieństwo nie tylko w chorobie, ale i sposobach szukania uleczenia do, wydawałoby się, zamierzchłych pokoleń. Czy dla uzyskania pomocy, nie udamy się nawet do różnego rodzaju uzdrowicieli lub bioenergoterapeutów?
Książka O zdrowiu i chorobach szlachty polskiej. Ludzkie defekty, humory i następcy Hipokratesa została napisana bardzo wartkim i przejrzystym językiem, dzięki czemu trudno oderwać się od opisów nawet najgorszych chorób. Postacie z najważniejszych kart polskiej historii zostały zdjęte z piedestału i poddane dokładnemu oglądowi. Przydałoby się jednak wlać nadzieję do serca rozdziałem o uzdrowieniach i uleczonych pacjentach, ale to może w kolejnej części.
Ocena: 5/6
Piotr Burak
