Marcin Sanak, Papież Pius XII w propagandzie komunistycznej w Polsce w latach 1945-1958
Propaganda ma na celu ukształtowanie w odbiorcy konkretnego światopoglądu. To zjawisko, które jest ściśle związane z totalitaryzmami, które zdominowały wiek XX. Jej celem było manipulowanie opinią publiczną, wzmacnianie pozytywnego wizerunku władzy, ale w dużej mierze skupiała się także na demonizacji przeciwników, którzy “zagrażają” przyjętemu porządkowi państwowemu. Papież Pius XII w propagandzie komunistycznej w latach 1945-1958 to monografia, która bardzo szczegółowo przedstawia, w jaki sposób propaganda komunistyczna odnosiła się do religii. Szczególnie widoczny jest tutaj jeden z wcześniej wspomnianych celów działań władz państwa nad Wisłą – ukazanie następny świętego Piotra jako przeciwnika socjalizmu i powojennej odbudowy Polski.
Marcin Sanak specjalizuje się w historii najnowszej Polski, a takżę historii Kościoła katolickiego. Pracę naukową prowadzi w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim. Spod jego pióra wyszła pozycja dotycząca dominikanów “Polscy dominikanie wobec rzeczywistości społeczno-politycznej w kraju w latach 1945-1956”. Jego najnowsza pozycja dotycząca Piusa XII skupia się na tym, jak władze komunistyczne w Polsce przedstawiały papieża w negatywny sposób. To także 185. tom serii monografii wydawanych przez Instytut Pamięci Narodowej.
Wdzięczny obiekt do krytyki
Piusa XII można oceniać różnie. Jego pontyfikat przypadł na czas II wojny światowej – bardzo trudny politycznie, szczególnie dla papieża, który kieruje się kategoriami chrześcijańskimi, a z drugiej strony stał się politykiem, który musi stawić czoła i jednocześnie dbać o dobro Kościoła katolickiego. Powojenna propaganda komunistyczna nie zostawiła na Eugenio Pacellim przysłowiowej suchej nitki.
Autor recenzowanej książki przedstawia różne aspekty odbioru Piusa XII przez przywódców powojennej Polski. Wszystkie są negatywne, co wiąże się z działalnością – często nad interpretowaną przez komunistów – papieża w czasie II wojny światowej.
Sanak w wielu miejscach przywołuje teksty z czasopism, karykatury czy wiersze, które bez ogródek nazywają ówczesnego papieża germanofilem, oskarżają o współpracę z Hitlerem czy generałem Franco, czy w końcu bankiera na usługach USA. Każde z posunięć Pacelli’ego z czasów wojny i tuż po niej zostało przez komunistów odpowiednio skomentowane i przedstawione społeczeństwu polskiemu.
Struktura książki Papież Pius XII w propagandzie komunistycznej w Polsce w latach 1945-1958
Książka jest monografią naukową. Autor zawarł jej treść w czterech rozdziałach. Najciekawszy wydaje się rozdział trzeci, w którym Sanak analizuje oskarżenia, które propaganda wysuwa przeciwko papieżowi. W mniejszych podrozdziałach omówione zostały konkretne określenia, którymi komuniści nazywali Piusa XII.
Bogate zaplecze naukowe powoduje, że temat został omówiony bardzo szczegółowy i pod różnymi kątami. Do pracy załączono także aneks, który zawiera karykatury związane z papieżem Piusem XII i jego działalnością negowaną przez komunistów. Książka zawiera wykaz skrótów oraz indeks osobowy .
Papież Pius XII w propagandzie komunistycznej w Polsce w latach 1945-1958 – ocena
Jest to bardzo ciekawa pozycja. Pozwala zrozumieć mechanizmy propagandy, a w tym wypadku także samej ideologii komunistycznej. Naukowy język nie przeszkadza w odbiorze – autor posługuje się fachową terminologią, jednak nie będą one problemem dla laików w tym temacie.
Marcin Sanak podejmuje również polemikę z tym, co na temat Pacelli’ego mówią lub piszą komuniści, ale trzeba zaznaczyć, że wszystkie fakty są poparte odpowiednimi źródłami.Plusem publikacji są kolorowe karykatury, które znajdziemy w aneksie – wiele z nich jest powiększonych, aby Czytelnik mógł w pełni zrozumieć to, o czym pisze autor.
Warto sięgnąć po Papieża Piusa XII M. Sanaka nawet, jeśli z historią Kościoła katolickiego nie jest po drodze, gdyż według mnie to książka także o ludziach, którzy jako część systemu akceptują wszystko, co jest im narzucone.
Wydawnictwo IPN
Ocena recenzenta: 5/6
Karolina Wysińska
