S. Gnyś „Pierwsze zwycięstwa. Podniebne walki i wojenne losy polskiego myśliwca Władysława Gnysia”
Losy II Rzeczyposoplitej po przegranej w wyniku Kampanii wrześniowej 1939 roku, nie zmusiły wielu Polaków do złożenia broni. Z kart historii słychać bowiem o licznych bohaterach walczących np. w dywizjonach lotniczych w armiach alianckich. Przykad Władysława Gnysia to próba opisania (Wydawnictwo Replika) polskiego oręża jak najbardziej zasłużonego dla ojczyzny.
Wspomniany wyżej lotnik stoczył pierwszą zwycięską potyczkę z lotnictwem niemieckim, w wyniku której zestrzelił dwa smoloty Luftwaffe Do 17. Już samo to wydarzenie powinno go wpisywać w karty wielkiej historii, a to dopiero początek II wojny światowej.Po ewakuacji wojska polskiego do Francji, a później do Wielkiej Brytanii, walczył ostatecznie po wielu zmianach w Dywizjonach: 302., 303., 316., 306., 309., 317. czy 300. Polskim Dywizjonie Bombowym „Ziemi Mazowieckiej”. Owe bohaterstwo doceniły władze państwowe i wojskowe kilku państw, przyznając mu najwyższe odnaczenia – w tym Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari, czy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Na uwagę zasługuje też, opisując krótko dzieje Władysława Gnysia, moment spotkania i wybaczenia dawnemu przeciwnikowi (jako pilot Luftwaffe zabił polskiego kapitana) Frankowi Neubert. Pamięć o tym wydarzeniu licznie odnotowały óczesne media (1989 rok), zaś w powszechnej opini ukazałał się obraz jeszcze pełniejszy Gnysia, jako bohatera bez nienawiści chowanej w przeszłości. Twierdził, że „piloci myśliwscy nie próbują zastrzelić pilota, ale starają się zestrzelić nieprzyjacielski samolot”. .
Tytuł oryginalny książki w języku angielskim brzmi „First Kill”, autorstwa syna lotnika Stefana Gnysia. Ilustracje wykonał John D. Bindon. Polska edycja została uczyniona przez Wydawnictwo Replika (2021 rok). Na 380 stron składają się – po obszernym początku – 13 Rozdziałów, Epilog, Addendum. Upamiętnienie, aż 8 Załączników, Bibliografia i Indeks. O podobnej tematyce jest wydana w 1996 roku (autorstwa Barbary Simmons-Gnyś) książka pt: „Pierwsze Spotkanie”.
Należy się cieszyć, że władze i społeczeństwo III Rzeczypospolitej uhonorowały tego i innych bohaterów. Czci się przez to właściwy i wiarygodny wkład Polaków w pokonanie nazizmu. Z dużym szczęściem i obdarzony wiarą Stefan Gnyś pozostaje przykładem niemocy przebrażonej w zwycięstwo. Już po wojnie – z właściwą sobie determinacją – poradził sobie na emigracji w pracy zawodowej i doczekał się wolnej Polski. Synowie jego w poczuciu dumy z ojca, który bił się o wolność „Bohater wie, że nie walczy dla braw”, także przyczynili się do tej wiary złożonej kiedyś przy wiejskim krzyżu. Pieśń o dawnym przyrzeczeniu pozostaje upamiętniona. O takich właśnie bohaterach czyta się jak o pewnym „symbolu” – zwycięstwie.
Wydawnictwo: Replika
Ocena recenzenta: 6/6
Paweł Marek
