Piłka nożna na celowniku polityki, red. Dariusz Wojtaszyn

Piłka nożna na celowniku polityki to publikacja Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego, której jeszcze nie było. Jest to praca zbiorowa pod redakcją Dariusza Wojtaszyna, gromadząca badaczy, dziennikarzy, a nawet prokuratorów, skupiających się na tematyce futbolu. Książka jest ciekawie skonstruowana, prowadząc czytelnika od najdawniejszych czasów piłki nożnej na ziemiach polskich, kiedy Polski nie było jeszcze na mapie, przez trudne czasy totalitaryzmów, aż po kontrowersyjne tematy współczesnej piłki nożnej.

Piłka nożna na celowniku polityki – struktura książki

Książka składa się z trzynastu artykułów podzielonych na trzy rozdziały: Początki, Piłka nożna i totalitaryzmy oraz Obrzeża futbolu. Można je zgrupować w okresy: do 1939 roku, 1945–1989 oraz po 1989 roku. Okładka jest miękka, ale starannie zaprojektowana, przyciągająca wzrok; przedstawia zdjęcie z meczu Ruch Wielkie Hajduki-Pogoń Lwów z 1933 roku.

O czym jest książka i kto się nią zajął?

We wstępie „Wprowadzenie. Piłka nożna — najbardziej upolityczniona sprawa w Europie?” autor omawia znaczenie piłki nożnej dla społeczeństwa i polityki, wskazując na problem upolitycznienia tego sportu. Pierwsza część książki, zawierająca cztery artykuły, poświęcona jest historii piłki nożnej na ziemiach polskich. Czytelnik poznaje trudne początki tej dyscypliny, kiedy brakowało boisk, a zasady gry były nieznane.

Martin Brand, pracownik Uniwersytetu w Bremie, oraz dziennikarz Robert Kalimullin w artykule “Lwów. Kiedy Sokoły grają w piłkę” opisują początki polskiej piłki nożnej we Lwowie. Jarosław Owsiański, autor książek o polskich klubach piłkarskich, w artykule “Geneza rozwoju piłkarstwa niemieckiego i polskiego na ziemiach polskich zaboru pruskiego” ukazuje, jak kształtowały się struktury piłkarskie w Wielkopolsce.

Rafał Jung z Uniwersytetu Łódzkiego w artykule „Druga Rzeczpospolita versus Republika Weimarska. Polityczne implikacje polsko-niemieckich kontaktów piłkarskich w latach 1920–1932” analizuje polsko-niemieckie relacje piłkarskie w dwudziestoleciu międzywojennym oraz wpływ dyplomacji na te kontakty. Mimo wyzwań, takich jak wojna bolszewicka czy wielki kryzys, polskie kluby organizowały międzynarodowe mecze i często odnosiły sukcesy.

Thomas Urban w artykule “Piłka nożna a stosunki narodowościowe na Śląsku. Königshütte — Królewska Huta — Chorzów” bada lokalne aspekty relacji narodowościowych na Śląsku, odwołując się do historii regionu. Urban, niemiecki dziennikarz pochodzenia wrocławskiego, specjalizuje się w historii Europy Wschodniej i relacjach niemiecko-polskich.

Rozdział II

Drugi rozdział rozpoczynają dwa teksty dotyczące historii piłki nożnej w Austrii. Dr Georg Spitaler z Wiednia w artykule “Piłka nożna i nazizm. Polityczne znaczenie popkultury piłkarskiej na przykładzie Wiednia (1938-1945)” porusza temat z perspektywy Austrii, która po wcieleniu do Rzeszy stała się Marchią Wschodnią.

Rudolf Müllner w artykule “Polityczna instrumentalizacja pewnego mitu. Historia kapitana austriackiego Wunderteamu w czasach narodowego socjalizmu” skupia się na życiu i funkcjonowaniu piłkarzy w krajach niemieckojęzycznych. Oba artykuły ukazują, jak sport był wykorzystywany do „mobilizacji” mas w systemach totalitarnych oraz jak złożone były relacje między reżimem nazistowskim a piłką nożną.

Piłka nożna w NRD i PRL

Kolejne teksty dotyczą funkcjonowania piłki nożnej w dyktaturze komunistycznej, skupiając się na NRD i Polsce. Justus Kalthoff w artykule „Uczyć się od ZSRR to uczyć się zwyciężać. Legitymizacja nauki w piłce nożnej — nauka radziecka w futbolu NRD” opisuje, jak trenerzy, działacze i politycy wprowadzili naukowe podejście do piłki nożnej w NRD.

Kai Reinhart z Uniwersytetu w Münster oraz były piłkarz Marco Hesse w artykule “Uciekinierzy, sprzedawczyki i zdrajcy. Organ partyjny SED „Neues Deutschland” o piłkarzach, którzy uciekli z NRD w latach pięćdziesiątych XX wieku” analizują, jak propaganda NRD przedstawiała piłkarzy, którzy decydowali się na ucieczkę z kraju.

Dariusz Wojtaszyn w artykule „Enerdowcom nie ufaliśmy”. Rywalizacja reprezentacji NRD i PRL w piłce nożnej” opisuje, jak mecze między „bratnimi” państwami były uzależnione od sytuacji politycznej.

Polska piłka nożna na początku XXI wieku

Ostatnia część książki zawiera trzy artykuły dotyczące współczesności. Prokuratorzy Robert Tomankiewicz i Krzysztof Grzeszczak, bazując na niepublikowanych materiałach, w artykule „Sportowa patologia. Afera korupcyjna w polskiej piłce nożnej” ukazują korupcję i patologie w polskim futbolu, w tym w PZPN, na początku XXI wieku.

Krzysztof Uściński w artykule „Piłka nożna versus sport” analizuje, dlaczego piłka nożna jest wyjątkowym sportem, w którym agresja i faule są na porządku dziennym, co ma na celu skłonienie czytelnika do refleksji.

Marcin Wiatr w artykule „Piłka nożna i procesy integracyjne. Polacy w niemieckiej i Niemcy w polskiej reprezentacji narodowej” bada, jak futbol wpływa na kwestie tożsamości i integracji kulturowej.

Piłka nożna na celowniku polityki – recenzja i ocena

Redaktorem książki jest Dariusz Wojtaszyn, historyk i politolog, profesor w Katedrze Historii Najnowszej, współpracujący z Niemieckim Związkiem Piłki Nożnej (DFB). Jest on idealnym kandydatem do stworzenia takiej pracy zbiorowej.

W tomie zebrał artykuły badaczy i dziennikarzy, którzy w swoich pracach zajmują się futbolem. Teksty są rzetelnie napisane, bez nadmiernego wchodzenia w szczegóły dotyczące działaczy, spotkań i wyników klubów. Choć pojawiają się liczne relacje ze spotkań, służą one jako tło dla narracji o trudnościach w powstawaniu struktur piłkarskich na ziemiach Polski oraz relacjach między Polakami a Niemcami, Austriakami, Ukraińcami i Rosjanami.

To pozycja obowiązkowa dla historyków zainteresowanych regionem Śląska oraz historią Polski od XIX wieku, jak również dla pasjonatów piłki nożnej, którzy znajdą tu wiele ciekawych informacji o historii tego sportu.

Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego
Ocena recenzenta: 6/6
Remigiusz Gogosz

Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Uniwersytetu Wrocławskiego.