Tego dnia 1612 roku odbył się proces czarownic z Samlesbury, jeden z najbardziej znanych w historii Anglii
Proces czarownic z Samlesbury w hrabstwie Lancashire trwał dwa dni. O uprawianie czarów, kanibalizm i morderstwa dzieci oskarżono tego dnia trzy kobiety. Oskarżycielem była 14-letnia dziewczynka, krewna dwóch z nich. Proces samlesburskich czarownic odniósł jednak spektakularną porażkę i wszystkie kobiety zostały uniewinnione. Poniżej dowiesz się, jak to się stało.
Spis treści
Daemonologie
Po ponad czterdziestoletnim panowaniu Elżbiety I Wielkiej z dynastii Tudorów w Anglii, na tronie w 1603 roku zasiadł król Szkocji, Jakub VI Stuart (Jakub I). Od lat interesował się czarami. Jeszcze tylko jako król Szkocji, był przekonany, że szkockie czarownice spiskują przeciwko jego władzy. W 1957 roku wydał Daemonologie, rozprawę filozoficzną na temat wróżenia, nekromancji i czarnej magii. Nakazywał w niej potępienie i ściganie wszystkich, którzy parali się czarami.
TUTAJ przeczytasz o kościele w elżbietańskiej Anglii
Po objęciu angielskiego tronu wprowadził nowe prawo, które zezwala na karę śmierci w przypadku użycia czarów w celu wyrządzenia komuś szkód lub krzywdy (maleficium) oraz w przypadku ekshumacji zwłok w celach magicznych. Należy jednak dodać, że Jakub był sceptyczny wobec dowodów przedstawionych w procesach czarownic. Do tego stopnia, że osobiście ujawniał rozbieżności w zeznaniach przedstawionych przeciwko niektórym oskarżonym „czarownicom”.
Dzicz i bezprawie w hrabstwie Lancashire
Cofnijmy się jeszcze trochę w historii do miejsca, z którego pochodziły salemsburskie czarownice.
Salemsbury leży w hrabstwie Lancashire, w północno-zachodniej Anglii. Pod koniec XVI wieku było owiane złą sławą. Postrzegano je jako region dziki i bezprawia,
słynący z kradzieży, przemocy i rozluźnienia seksualnego, gdzie kościół był honorowany bez większego zrozumienia jego doktryn przez zwykłych ludzi.
Od śmierci królowej Marii Stuart i wstąpienia na tron jej przyrodniej siostry, Elżbiety I Tudor, w 1558 roku, katoliccy księża byli zmuszani do ukrywania się. Rządy gorliwej katoliczki Marii zostały zastąpione przez rządy młodej protestantki, Elżbiety. Nie pałała ona wielką nienawiścią do katolików, lecz miała wielu przeciwników, z którymi walczyła przez wiele lat swoich rządów.
Jednakże w odległych rejonach kraju, takich jak Lancashire, nadal praktykowano katolicyzm w tajemnicy. Na początku 1612 roku, tzw. „roku prób”, każdemu sędziemu pokoju w Lancashire nakazano sporządzenie listy osób w ich okolicy, którzy odmówili udziału w nabożeństwach Kościoła anglikańskiego, co było wówczas karanym przestępstwem – tzw. recusare.
Recusant był kimś, kto pozostał wierny kościołowi katolickiemu i nie godził się na udział w nabożeństwach anglikańskich.
Zajrzyj też tu: Polska magia współcześnie
Osoby, które nie chciały przyjąć anglikanizmu, były zagrożeniem dla Kościoła i często oskarżano je o herezję i czary.
Maleficium
W marcu 1612 roku Alizon Device, mieszkanka wioski Fence w hrabstwie Lancashire spotkała Johna Lawa, handlarza z Halifax. Poprosiła go o kilka szpilek, których on nie chciał jej dać. Kilka minut później Law miał dostać udaru mózgu, za który obwiniono Alizon.
Wraz ze swoją matką Elżbietą i bratem Jamesem, Alizon została wezwana do stawienia się przed miejscowym sędzią, Rogerem Nowellem w dniu 30 marca 1612 roku. Oskarżono ją o maleficium.
Przez tę sytuację sędziowie z Lancashire dowiedzieli się o istnieniu ogniska czarownic w tym rejonie. Już 15 kwietnia 1612 sędzia Robert Holden rozpoczął śledztwo w obszarze Samlesbury. W rezultacie oskarżono osiem osób, z których trzy kobiety, Jane Southworth, Jennet Bierley i Ellen Bierley, zostały oskarżone o uprawianie czarów.
Rodzina Southworthów
Rodzina Southworthów z Samlesbury Hall jest przykładem tego, co dotykało ludzi w trakcie reformacji w Anglii. Sir John Southworth, głowa rodziny, był czołowym recusantem. Aresztowan go kilkukrotnie za odmowę porzucenia wiary katolickiej. Jego najstarszy syn, także John, przeszedł na anglikanizm, za co go wydziedziczono. Reszta rodziny pozostała zagorzałymi katolikami.
Stosunki między Johnem, a jego ojcem raczej nie były przyjazne. Zgodnie z oświadczeniem Johna Singletona, w którym odnosił się do sir Johna, odmawiał on nawet przejścia obok domu syna, jeśli tylko mógł tego uniknąć, i wierzył, że Jane prawdopodobnie zabije swojego męża.
Jane Southworth (z domu Sherburne) i John pobrali się około 1598 roku. Para mieszkała w Samlesbury Lower Hall i miała siedmioro dzieci. Jej mąż zmarł, a zaledwie kilka miesięcy później rozpoczął się proces o czary.
Proces czarownic z Samlesbury
W dniu 19 sierpnia rozpoczął się proces tzw. czarownic z Samlesbury, czyli trzech kobiet: Jane Southworth, Jennet Bierley i Ellen Bierley. Procesem przewodził Edward Bromley, który ubiegał się o awans do okręgu bliżej Londynu. Miał zatem okazję zaimponować królowi Jakubowi.
Przed rozpoczęciem procesu, Bromley uwolnił pięc z ośmiu oskarżonych z Samlesbury. Pozostałe oskarżył o używanie
różnorodnych diabelskich i niegodziwych sztuk, zwanych czarodziejstwami, przymusami, zaklęciami i czarami, w jednej Grace Sowerbutts.
Czternastoletnia Grace Sowerbutts, o której mowa, była głównym świadkiem oskarżenia. Krewna dwóch z trzech oskarżonych. Jako pierwsza złożyła zeznania. W swoim oświadczeniu stwierdziła, że zarówno jej babcia, jak i ciotka, Jennet i Ellen Bierley, zamieniły się w psy i że „nawiedzały ją i dręczyły” od lat.
Według Grace, zabrano ją do domu Thomasa Walshmana i jego żony, którym ukradli dziecko, aby wyssać jego krew. Dziecko miało umrzeć następnej nocy, a po pogrzebie, Ellen i Jennet wykopały ciało i zabrały je do domu. Tam je ugotowały i część zjadły, a reszty użyły do zrobienia maści, która umożliwiła im przybranie innej formy.
Grace twierdziła również, że jej babcia i ciotka, wraz z Jane Southworth, uczestniczyły w sabatach. Odbywały się w każdy czwartek i niedzielę wieczorem w Red Bank, na północnym brzegu rzeki Ribble. Na tych tajnych spotkaniach spotykały się
z czterema czarnymi istotami, wyprostowanymi, a jednak niepodobnymi do mężczyzn z twarzy, z którymi jadły, tańczyły i uprawiały seks.
Inni świadkowie
Thomas Walshman, ojciec dziecka rzekomo zabitego i zjedzonego przez oskarżone, złożył zeznania jako następny. Potwierdził, że jego dziecko zmarło z nieznanych mu przyczyn w wieku około jednego roku. Dodał, że Grace Sowerbutts znaleziono leżącą jak martwa w stodole ojca, około 15 kwietnia. Według niego, nie wyzdrowiała do następnego dnia.
Dwóch innych świadków, John Singleton i William Alker, potwierdzili, że sir John Southworth, teść Jane Southworth, niechętnie przechodził obok domu, w którym mieszkał jego syn, ponieważ uważał Jane za
złą kobietę, i czarownicę.
Thomas Potts, urzędnik, odnotował, że przesłuchano wiele osób w tej sprawie w sądzie i są przekonani o winie oskarżonych. Po zapytaniu przez sędziego, jakiej odpowiedzi mogłyby udzielić na postawione im zarzuty, Potts zanotował, że
pokornie upadły na kolana ze łzami w łzach i błagały go [Bromleya], by zbadał Grace Sowerbutts.
Przesłuchanie Grace Sowerbutts
Na Sali zapanowało oburzenie, a świadkowie zaczęli się kłócić i oskarżać nawzajem. Ostatecznie Bromley polecił zbadanie dziewczyny przez dwóch sędziów pokoju, Williama Leigha i Edwarda Chisnala.
Podczas przesłuchania Grace bez wahania przyznała, że… jej historia jest nieprawdziwa. Powiedziała, że wujek Jane Southworth powiedział jej, co ma mówić. Wujek to Christopher Southworth, znany również jako Thompson. Był jezuickim księdzem, który ukrywał się w okolicach Samlesbury.
Proces czarownic z Samlesbury zakończony klęską
Po odczytaniu zeznań w sądzie, Bromley nakazał ławie przysięgłych uniewinnienie oskarżonych. Potts zakończył swój opis procesu słowami:
W ten sposób te biedne, niewinne stworzenia, dzięki wielkiej trosce i boleści tego czcigodnego sędziego, zostały uwolnione od niebezpieczeństwa konspiracji; krwawa praktyka kapłana została odkryta.
Cytaty z Potta zostały zaczerpnięte z The Trial of the Lancaster Witches, Petera Davisa.
Przeczytaj recenzję książki o procesach czarownic w Polsce
Dzięki zapiskom Thomasa Potta mamy szczegółowy opis procesu czarownic z Samlesbury. Z pewnością nie jest rzetelnym przekazem wydarzeń. Notka została bowiem przepisana, przeredagowana i zaakceptowana przez Bromleya przed publikacją. Niemniej, proces czarownic z Samlesbury pozostaje jednym z najsłynniejszych i najlepiej opisanych europejskich procesów o czary.
Bromley otrzymał upragniony awans kilka lat później. Pott został hodowcą i trenerem królewskich psów gończych Jakuba I.
