Irving Finkel, Przed Arką Noego
Budujcie Arkę przed potopem! – chciałoby się nie raz zawołać w ślad za Jackiem Kaczmarskim. Dla większości z nas Arka staje się symbolicznym obrazem zaczerpniętym z biblijnej opowieści. Niczym więcej jak delikatnym ostrzeżeniem lub raczej historyjką z morałem. A jeśli Arka istniała naprawdę i są na jej istnienie dowody?
Irving Finkel jest brytyjskim asyriologiem i filologiem pracującym jako asystent kustosza na Wydziale Bliskiego Wschodu w British Museum. W ramach obowiązków zawodowych zajmuje się katalogowaniem i odczytywaniem pochodzących z Mezopotamii tekstów zachowanych na glinianych tabliczkach. W 2009 roku Finkel dokonał sensacyjnego odkrycia. Wśród ponad 130 tysięcy tabliczek pozostających pod jego opieką odnalazł tekst mówiący o potopie. Nie byłoby w tym niczego dziwnego, gdyby nie fakt, że przedstawiona na niej historia do złudzenia przypomina biblijną opowieść o Arce i jest od niej dużo starsza. Ponadto znaleziona opowieść zawierała wszelkie szczegóły mówiące o wymiarach i materiale, z którego rzeczoną arkę miano zbudować. Temu właśnie odkryciu Finkel poświęcił swoją książkę.
Praca została podzielona na czternaście rozdziałów, oraz wzbogacona czterema aneksami. Pierwszy rozdział autor poświęcił przestawieniu kontekstu odnalezienia tabliczki o potopie, oraz jej odkrywcy, który położył podwaliny pod dzisiejszą asyriologię. W następnym rozdziale Finkel opowiada o swojej drodze do poznania pisma klinowego i początkach pracy nad tabliczkami. Przedstawia również w tym rozdziale charakterystykę pisma klinowego, tłumacząc przy tym jego rozwój i zachodzące z biegiem czasu zmiany w formie znaków oraz sposób ich użycia zarówno jako sylab jak i znaków odzwierciedlających konkretne pojęcia. Kolejny rozdział autor poświęcił przedstawieniu samej Mezopotamii. Mówi tutaj o jej położeniu, rozwoju cywilizacyjnym, a także o najczęstszych tekstach znajdowanych na glinianych tabliczkach. Możemy się z tego rozdziału dowiedzieć nie tylko o notatkach skarbowych, ale również o sposobach leczenia i postępowania w nagłych przypadkach zagrożenia zdrowia i życia. Czwarty rozdział został poświęcony przedstawieniu motywu potopu w różnych kulturach, najbardziej skupiając się oczywiście na historiach babilońskiej, sumeryjskiej i mezopotamskiej, oraz porównując je tak między sobą jak i z opowieścią zawartą w Koranie. Następny rozdział mówi już tylko o tabliczce o arce. Finkel omawia tutaj czas jej powstania, wygląd, formę zapisu, oraz przytacza znajdujący się na niej tekst. Kolejny rozdział omawia kwestię ostrzeżenia przed potopem, które zostało na tabliczce zawarte od razu, bez żadnej preambuły. Tutaj również autor skupia się na kontekście ostrzeżenia, do którego można dojść po odczytaniu tekstów z innych tabliczek, znajdujących się w tym samym zbiorze. Także w tym rozdziale asyriolog omawia kształt Arki, który został przedstawiony w tekście tabliczek. Siódmy rozdział został natomiast w całości poświęcony kształtowi łodzi, którego problem zasygnalizowano w poprzedniej części. Przedstawia tutaj wizję okrągłej arki i materiału z którego miała zostać wykonana. Wynikający z tabliczek opis Finkel zestawia następnie z opisem znanym nam z Księgi Rodzaju, gdzie wykazuje różnice pomiędzy opisem hebrajskim a sumeryjskim. W następnym rozdziale przedstawione zostały procedury i sposoby budowy Arki, według opisu przedstawionej na każdej z tabliczek. Omówiono w nim jakość i ilość materiału, którego należało użyć, oraz cały proces gięcia i montażu poszczególnych elementów, wraz z podziałem powstałej przestrzeni na kajuty. Dziewiąty rozdział traktuje natomiast o przebywaniu na samej arce. Autor porównuje w nim ilość i gatunki zwierząt, o których mówi tabliczka o Arce oraz przekaz biblijny. W kolejnym rozdziale Finkel całościowo porównuje obie opowieści o potopie, dokładnie analizując wszystkie dane zawarte w tekście tabliczki i biblijnej opowieści dochodząc do wniosku, że obie opowieści powstały na kanwie tej samej historii. W następnym rozdziale autor próbuje wskazać moment, w którym hebrajczycy mogli przejąć mezopotamską opowieść o potopie doszukując się go w czasie niewoli babilońskiej. Omawia w tym rozdziale również rolę jaką odegrali Izraelici w państwie babilońskim, by w kolejnym rozdziale przejść do rozważań nad tym, co mogło się stać z Arką. Dwa ostatnie rozdziały Finkel poświęcił przedstawieniu samej tabliczki o arce i dokładnemu omówieniu wszystkich wątków poruszonych w przedstawionej na niej opowieści, a także podsumowaniu całej pracy. W aneksach natomiast zamieszczono pochodzące z tabliczek informacje o duszy i reinkarnacji, na temat szczegółowego badania tekstu o Gilgameszu, o budowie arki zgodnie z zawartymi w tekstach wytycznymi, a także problemach napotkanych podczas odczytywania tabliczki.
Irving Finkel przedstawia nam prace niezwykłą. Interesującą opowieść autor przedstawia w sposób przystępny wszystkim czytelnikom, pozbawiony naukowych naleciałości. Każde zagadnienie stara się rozłożyć na czynniki pierwsze dla jeszcze lepszego zrozumienia przez czytelnika. Skrupulatność z jaką Finkel podszedł do omawianego tematu może zaskakiwać. Precyzyjne omówienie historii potopu i wykazanie różnorodności w interpretacjach wynikających z zastosowanego zapisu i kręgu kulturowego tylko dodaje pracy wartości. Jest to bez wątpienia pozycja obowiązkowa dla wszystkich zainteresowanych historią zarówno Mezopotamii jak i Izraela.
Wydawnictwo: Zysk i S-ka
Ocena recenzenta: 6/6
Łukasz Nowok
