Reprezentatywna mikroskala? Rozważania o tożsamości lokalnej mieszkańców Czeladzi z racji udziału ich przedstawicieli w Bitwie o Monte Cassino | Recenzja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach wraz z Muzeum Saturn w Czeladzi postanowiły przygotować publikację stanowiącą swoisty wkład obu tych instytucji kultury i nauki w rocznicowe obchody Bitwy o Monte Cassino na Górnym Śląsku i Zagłębiu Dąbrowskim. Publikacja ta to wspaniały ukłon dla kombatanckiego środowiska weteranów 2 Korpusu Polskiego generała Andersa.
Publikacja (licząca sobie blisko 400 stron dużego, tzw. „uniwersyteckiego formatu”) podejmuje problematykę Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, formowania się Armii Andersa na Wschodzie, szlaku bojowego 2 KP, a wreszcie krwawe dni wielkiej bitwy o szczyt Monte Cassino i powojenne losy weteranów polskiej armii, w niezwykle kompleksowy, wieloaspektowy sposób. Co także warte odnotowania – redaktorki tomu nie narzuciły tej publikacji bynajmniej wyrazu stricte naukowego.
„Reprezentatywna mikroskala?” podzielona została na trzy zasadnicze zręby problemowe. Pierwsza optyka oscyluje tematycznie wokół pytań o trwałość lokalnej (w tym wypadku czeladzkiej i nieco szerzej rzecz ujmując – zagłębiowskiej) tożsamości kulturowej i historycznej.
Drugi – naturalnie najistotniejszy człon analizy przedstawia kilka ważnych (bo odnoszących się do nas – współczesnych) interpretacji fenomenu – nie tylko militarnego – polskich zmagań wojennych we Włoszech.
Tu także pani Iwona Szalenic – dyrektorka Muzeum Saturn w Czeladzi – zamieściła własne opracowanie – słownik biograficzny czeladzkich uczestników bitwy pod Monte Cassino. Zarówno owe biogramy weteranów 3 DSK, jak i komentarz do nich (autorstwa dr Dębskiej-Kossakowskiej) przenoszą historyczność tej wielkiej bitwy w wymiar współczesny. Okazuje się bowiem, że Bitwa o Monte Casino nie jest w Czeladzi czy Katowicach jedynie wyeksploatowanym mitem i zmechaconą legendą, lecz żyje – w sercach kombatantów, ich rodzin, a nawet całej miejskiej społeczności. I choć przez szarobure lata PRL-u duszona głośnymi obchodami bitwy pod Lenino, jest w realiach XXI wieku nie tylko w dalszym ciągu istotnym elementem historii, ale – co więcej – ważnym odniesieniem kulturotwórczym.
Natomiast swoistą puentą książki jest jej rozdział trzeci, stanowiący niejako wymiar dydaktyczny, bowiem stawiający nam pytanie: „ile dziś zostało z (nie tylko) lokalnego patriotyzmu?
„Reprezentatywna mikroskala?” jest zatem – w moim odczuciu – niezwykle istotną pozycją, która w diametralnie różny od dotychczas przyjętych narracji, omawia problemat włoskiego szlaku bojowego polskiej armii na Obczyźnie.
Publikacja, zredagowana przez badaczki naukowe Uniwersytetu Śląskiego – prof. Małgorzatę Krakowiak i dr Aleksandrę Dębską-Kossakowską, zaopatrzona została ponadto w liczne fotografie i interesujące mapy (które pozwalają nam prześledzić wojenne i powojenne wędrówki żołnierzy gen. Andersa).
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2016
Ocena recenzenta: 6/6
Maciej Dęboróg-Bylczyński
