Tego dnia 62 roku miało miejsce trzęsienie ziemi w Pompejach i Herkulanum
To bardzo niefortunne, aby w przeciągu kilkunastu lat przeżyć dwa poważne kataklizmy naturalne. Jednak niektórzy mieszkańcy Pompejów mogli pochwalić się takim osiągnięciem jeszcze w I wieku naszej ery. W 62 roku miało miejsce trzęsienie ziemi w Pompejach, a w 79 roku wybuch Wezuwiusza.
Praktycznie każdy słyszał o wybuchu Wezuwiusza w 79 roku, który zapewnił Pompejom nieśmiertelność. Zachowane pod pyłem wulkanicznym miasto pozostaje najcenniejszym źródłem archeologicznym na temat życia codziennego w starożytnym Rzymie i nieprzerwanie od XVIII wieku prowadzone są badania i wykopaliska na jego terenie.
Znaczenie tego wydarzenia sprawia, że często przyćmiewa ono o kilkanaście lat wcześniejszą katastrofę naturalną, a mianowicie trzęsienie ziemi w Pompejach, kataklizm ten jest często zapomniany, skryty w cieniu Wezuwiusza.
Kiedy miało miejsce trzęsienie ziemi w Pompejach?
Informacje na temat trzęsienia ziemi czerpiemy z VI księgi Quaestiones Naturales Seneki Młodszego oraz z Roczników Tacyta. Problem stanowi jednak data trzęsienia ziemi, które Seneka umieścił w roku panowania konsulów Regulusa i Werginiusza, czyli w roku 63 (dokładniej 5 lutego), natomiast Tacyt umieścił trzęsienie ziemi w Pompejach pomiędzy wydarzeniami roku 62.
Proponowano tezę, że autorzy mówią o dwóch trzęsieniach, jednak najprawdopodobniej mają na myśli to samo wydarzenie. Nie mamy wystarczających dowodów na obranie jednej z tych dat za absolutnie pewną, dlatego ustalenie dokładnej daty wydarzenia pozostaje kwestią spekulacji historyków. Co ciekawe Seneka wyraźnie podkreślił, że wydarzenie odbyło się w zimę, co według jego ustaleń jest porą, w której trzęsienia ziemi z reguły nie występują.
Seneka o trzęsieniach ziemi
Starożytni nie mieli dostępu do ustaleń współczesnej nauki na temat katastrof naturalnych, dlatego wiązały się one z dużym stresem wynikającym z niedostatecznego zrozumienia mechanizmów natury. Według Seneki:
kataklizm trzęsienia ziemi wykracza poza wszelkie granice: jest nieunikniony i nienasycony, jest destrukcją całego państwa. Nie pochłania tylko pojedynczych rodzin, domostw czy miast, ale całe narody i regiony. Niekiedy ukrywa je w ruinach, innym razem zsyła do głębokiej otchłani; nie pozostawia po sobie śladu, który mógłby poświadczyć o wcześniejszej bytności. Naga ziemia rozciąga się po terenie najsłynniejszych miast i nie zostało tam nic, co świadczyłoby o ich wcześniejszym istnieniu[i].
Pisząc o trzęsieniu ziemi w Pompejach wspomina on o ludziach, którzy po kataklizmie postanowili wyprowadzić się z regionu Kampanii, a także o osobach, które w wyniku tragedii postradały chwilowo rozum. Widać więc, że poza stratami materialnymi, było to wydarzenie, które odcisnęło swoje piętno na umysłach współczesnych mu mieszkańców Pompejów i okolicznych miast, takich jak Herkulanum.
Trzęsienie ziemi w Pompejach – obrażenia i następstwa
Trzęsienie ziemi miało poważne skutki dla regionu Kampanii. Zniszczeniu uległy znaczne części Pompejów, ale także Herkulanum. Mniejsze straty poniosły Neapol i Nuceria. Wykopaliska archeologiczne pokazują skutki trzęsienia ziemi, widoczne kilkanaście lat po jego zajściu. Zakonserwowane w pyle wulkanicznym zostały domy i budynki publiczne noszące ślady napraw, których przeprowadzenie było konieczne po katastrofie.
Część z domów została opuszczona, co zgadzałoby się z raportem Seneki, który wspomina o ucieczce niektórych mieszkańców Kampanii ze względu na trzęsienie ziemi. Wiemy, że trzęsienie ziemi znacząco wpłynęło na sytuację ekonomiczną i społeczną całego tego regionu, ze względu na to na jak dużą skalę wystąpiło: przez kataklizm zginęło ponad 2000 osób (jedna dziesiąta ówczesnej populacji Pompejów).
Był to ogromny cios dla całego miasta. Prawdopodobnie trzęsienie ziemi mogło być zapowiedzią erupcji Wezuwiusza w 79 roku, świadczyłoby o wzmożonej aktywności sejsmicznej wulkanu, którego wybuch doszczętnie zrównał z ziemią starożytne miasto.
Bibliografia
Źródła:
- Seneka Młodszy, Quaestiones Naturales, ks. VI, tł. John Clarke, Londyn 1910.
Opracowania:
- Hine Harry M., THE DATE OF THE CAMPANIAN EARTHQUAKE A.D. 62 OR A.D. 63, OR BOTH ?, L’Antiquité Classique 53, 1984, s. 266–69.
- Berry Joanne, The Conditions of Domestic Life in Pompeii in AD 79: A Case-Study of Houses 11 and 12, Insula 9, Region I. Papers of the British School at Rome 65, 1997, s. 103–125.
Fotografia poglądowa, Pompeje – widok na ruiny miasta, źródło: Wikimedia Commons
[i] Tłumaczenie autorskie na podstawie angielskiego tłumaczenia Quaestiones Naturales Johna Clarke’a z łaciny (Seneka Młodszy, Quaestiones Naturales, ks. VI, tł. John Clarke, Macmillan And Co., Londyn 1910): “But this calamity of earthquake extends beyond all bounds, inevitable, insatiable, the destruction of a whole State. Nor is it only families or households or single cities that it swallows; it overthrows whole nations and regions. At one time it hides them in their ruins, at another consigns them to the deep abyss; it leaves not a wrack behind to witness that what no longer is, once was. The bare soil stretches over the site of the most famous cities, and no trace is left of their former existence.”
Julia Pełka
