Wieloosobowe obsady plebańskie, przyczynek | część 1

Tematyka wieloosobowych obsad plebańskich w średniowiecznych parafiach na ziemiach polskich stanowi dotychczas słabo udokumentowane pole badawcze. Nasuwa się pytanie co doprowadziło do sytuacji, kiedy w jednym kościele parafialnym służyło niekiedy dwóch albo nawet trzech proboszczów jednocześnie? Czy miało to swoje uzasadnienie, a może było wyrazem patologii? O genezie tego zjawiska w niniejszym artykule.

Kiedy Mieszko I wraz ze swoimi poddanymi przyjął chrzest w 966 roku, następnie po zjeździe gnieźnieńskim utworzono pierwsze biskupstwa na terenie kraju, wówczas rozpoczął się proces budowania organizacji struktur kościelnych1. Z czasem podstawową komórką w Kościele rzymskokatolickim stała się parafia, której przewodził proboszcz. W niektórych zapiskach źródłowych, zwłaszcza tych z okresu pełnego i późnego średniowiecza, kiedy to sieć parafialna była już rozwinięta, odnajdujemy informacje o wieloosobowych obsadach probostw.

Przyjęcie chrześcijaństwa przez Mieszka I zapoczątkowało proces organizacji struktur Kościoła na ziemiach polskich. Źródło: obraz Jana Matejki „Zaprowadzenie chrześcijaństwa”, 1889 r.

Duży wpływ na dotychczasowy stan badań tegoż zagadnienia miał Józef Szymański. Jego hipotezę powielają często kolejni historycy. W zamyśle wyżej wymienionego badacza jego źródła należy doszukiwać się w pozostałościach po małych grupach kanonickich2. Ruch kanonicki rozwinął się na ziemiach polskich wraz z przyjęciem chrześcijaństwa.  W XI i XII stuleciu przechodził reformy, które miały na celu odizolowanie kanoników świeckich od dworów książęcych na rzecz wzmocnienia pozycji Kościoła.

Szymański zajął się analizą funkcjonowania kanonikatu małopolskiego, jego rozwojem oraz kryzysem z I połowy XIII stulecia. Podkreślić należy, iż w diecezji krakowskiej w wiekach średnich funkcjonowało najwięcej kościołów, gdzie obsadzano kilku proboszczów. Oszacował, iż taki stan rzeczy istniał w 25 parafiach w oparciu o wykazy dziesięciny papieskiej pochodzące z XIV stulecia. Wymienił: Brzezie (2), Chroberz (2), Chrzanów (3), Gołąb (2), Imielno (2+prebendarz), Kije (1+prebendarz), Koniusza (2), Korczyn Stary (2), Kościół Wszystkich Świętych w Krakowie (2), Książ Wielki (2), Mironice (2), Mokrsko (1 +prebendarz), Morawica (2), Mstyczów (2 + scholastyk), Niedźwiedź (2), Oświęcim (2), Otfinów (1+ prebendarz), Pałecznica (2), Pełczyska (1+prebendarz), Przecław (2), Ruszcza (2), Sędziszów (2), Stopnica (3), Szaniec (2 proboszczów + prebendarz), Tczyca (2)3.

Po przeanalizowaniu rozwoju sieci parafialnej, którego apogeum przypadło na XIII stulecie, uznał, że kanonicy świeccy odegrali ważną rolę w tworzeniu parafii. Autor zauważył, że w obrębie obszaru, gdzie działali kanonicy świeccy zaobserwować można zahamowanie powstawania nowych kościołów parafialnych. Funkcje proboszczowskie na przełomie XI i XII stulecia przejmowali kanonicy, którzy pełnili posługę duszpasterską w świątyniach, które znajdowały się w granicach ich uposażenia. Stąd po małych grupach kanonickich jako pozostałość ostały się przez średniowiecze wieloosobowe obsady plebańskie.

Artykuł składa się z więcej niż jednej strony. Poniżej znajdziesz numerację stron.

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*