Wybudowano ją w roku 1865 i była jednym z największych tego typu obiektów, spłonęła w 1938 r.: mowa o Nowej Synagodze we Wrocławiu, której pozostałości niedawno odsłonili archeolodzy przy ul. Łąkowej.
Relację z tamtego wydarzenia spisał Walter Tausk (żydowski kupiec i kronikarz „Kristallnacht”). Pożar synagogi w noc kryształową zapowiadał koniec gminy żydowskiej we Wrocławiu (Breslau). Nie pozwolono rabinowi gminnemu, Hermannowi Vogelsteinowi nawet na uratowanie liturgicznych ksiąg. Była ona drugą, po berlińskiej, największą synagogą w Niemczech-mogła pomieścić blisko 2 tys. wiernych, a jej ogromna romańska kopuła i 4 strzeliste wierze zdaniem Marka Mielczarka, prezesa rady Fundacji Bente Kahan, prowadzącej wraz z gminą żydowską badania sondażowe, były charakterystycznymi elementami panoramy miasta. Wzniesiono ją na tzw. Wygonie, na przedmieściu tuż za miejską według projektu Edwina Opplera (architekta z Hanoweru, urodzonego w Oleśnicy). Sama budowa trwała 8 lat (z powodu problemów z konstrukcją, którą należało dodatkowo wzmocnić), a jej koszt wynosił 310 talarów (część kwoty ofiarowała gmina, a reszta pochodziła z prywatnych datków), a zakup działki wzięto kredyt. Synagogę można było podpalić, ponieważ ogień nie dochodził do znajdujących się w pobliżu budynków. Sam przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej, Aleksander Gleichgewicht wspomniał, iż zdarzenie to jest bardzo ważną, a jednocześnie bolesną częścią historii Wrocławia. Póki co udało się archeologom dotrzeć m.in. do fragmentu kolumny, ceglanej przypory czy ułamki terakotowych niebieskich płytek z czerwonymi narożnikami. Poszukiwania stały się możliwe dzięki Frankowi-Walterowi Steinmeierowi, który przekazał Fundacji Bente Kahan połowę Nagrody Ignatza Bubisa (otrzymał ją tuż przed objęciem urzędu prezydenta Niemiec). Barbara Nowak-Obelinda, konserwator wojewódzki, stwierdziła, iż należy kontynuować rozpoczęte prace, aby wyeksponować miejsce wrocławskiej synagogi. A póki co jedynym śladem po tej budowli jest odsłonięty w 1998 r. niewielki pomnik, na którym umieszczono napis w 3 językach, tj. „Wydali na pastwę ognia świątynię Twoją, aż do gruntu zbezcześcili siedzibę Twego imienia”.
Źródła: wyborcza.pl, wyprawymarzen.pl
Fot.: Pomnik na miejscu synagogi
Agata Śródkowska
