Tego dnia 1942 roku zakończyła się wyprawa na górę Elbrus. Sierżant Kümmerle wbił na niej sztandar wojenny Rzeszy
Wyprawa na górę Elbrus odbyła się w trakcie walk na Kaukazie (operacja „Edelweiss”). Zgodę wydał na jej organizację wydał dowódca XXXXIX Korpusu, generał Rudolf Konrad. Udział w niej wziął oddział ochotników pod dowództwem kapitana Grotha. Pochodzili oni z 1. Dywizji Górskiej „Edelweiss” oraz 4. Dywizji Górskiej „Enzian” – tak, by był to wspólny wysiłek obu niemieckich dywizji górskich zaangażowanych na kierunku kaukaskim.
Sztandar wojenny Rzeszy został wbity przez sierżanta Kümmerle 38 metrów poniżej szczytu Elbrusu. Przyczyną zaistniałej pomyłki były trudne warunki pogodowe. Później wydarzenie to było ponownie odtwarzane, by mogły je uwiecznić aparaty i kamery reporterów. Uczestnicy ekspedycji zostali odznaczeni Krzyżami Żelaznymi, a dowódcy przyznano Krzyż Rycerski.
W tej pozbawionej militarnego znaczenia wyprawie udział brali ochotnicy, lecz o zgodzie wyrażonej przez R. Konrada zadecydował nie tylko ich zapał. 5 sierpnia generałowi przekazano oczekiwania Ministerstwa Propagandy, by zdobyć Elbrus i uwiecznić to wydarzenie.
Sowieci nie pozostali dłużni. Kiedy w związku z odwrotem 1. Armii Pancernej wycofano wojska z gór (początek 1943 roku), 17 lutego radzieccy alpiniści wbili w szczyt flagę sowiecką. Sztandar wojenny Rzeszy musiał ustąpić na Kaukazie czerwonej fladze z sierpem i młotem.
Operacja „Edelweiss”
Wyznaczonym w dyrektywie nr 45 z 23 lipca 1942 roku celem niemieckiej operacji „Edelweiss” było opanowanie pól roponośnych Kaukazu i zajęcie portów czarnomorskich. Konsekwencją sukcesu byłby poważny cios w radziecką gospodarkę i zasoby paliwa oraz eliminacja Floty Czarnomorskiej. Powodzenie ofensywy otwierało drogę do potencjalnego przymierza z Turcją oraz uderzenia na Bliski Wschód, by połączyć się z wojskami włosko-niemieckimi.
Ofensywa rozpoczęła się 26 lipca 1942 roku i początkowo rozwijała się pomyślnie. Z czasem jednak impet natarcia zaczął słabnąć. Sytuacja pod Stalingradem zmieniła priorytety dostaw, również część wojsk skierowano na inne odcinki frontu. Wreszcie, wraz z wydłużającym frontem i warunkami terenowymi zaczęła komplikować się logistyka.
W sierpniu 1942 roku XXXXIX Korpus Górski R. Konrada rozpoczął atak na kaukaskie przełęcze. Z powodzeniem zajęto przełęcze Sanczaro, Ałustrach czy Przełęcz Kłuchorską. Dalsze postępy zostały jednak powstrzymane przez Sowietów, a ofensywa utknęła 40 kilometrów od Suchumi. Osobną kwestią pozostaje sprawa niemożności zaopatrzenia korpusu, gdyby ten nawet dotarł pod Suchumi.
Sowieci zdołali zatrzymać Niemców również pod Tuapse i w rejonie utraconej miejscowości Małgobek, 85 kilometrów od Groznego. Ostatnia niemiecka próba działań zaczepnych, natarcie na Ordżonikidze, zakończyła się porażką, w której omal nie utracono w okrążeniu dywizji pancernej.
W styczniu 1943 roku rozpoczęła się radziecka ofensywa mająca na celu okrążyć niemieckie zgrupowanie na Kaukazie. Zamiast tego, niemiecki dowódca Ewald von Kleist rozpoczął odwrót w kierunku Rostowa. Radzieckie działania pościgowe zakończyły się niepowodzeniem. Odwrót nie obył się jednak bez strat w ludziach, czy w licznie porzuconym sprzęcie.
Bibliografia
- Historia Wielkiej Wojny Narodowej Związku Radzieckiego 1941-1945, t. 2, Warszawa 1964
- Bieszanow Władimir, 1942. Poligon czerwonych generałów, Gdańsk-Warszawa 2009.
- Bieszanow Władimir, 1943. Rok przełomu, Warszawa 2011.
- Carell Paul, Operacja „Barbarossa”, Warszawa 2000.
- Forczyk R., Wojna pancerna na Froncie Wschodnim 1941 – 1942: Schwerpunkt, Czerwonak 2019.
- Forczyk R., Wojna pancerna na Froncie Wschodnim 1943 – 1945: Czerwony walec, Czerwonak 2020.
- Forczyk R., Kaukaz 1942-1943, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2015.
- Guzek K., Kriegsflagge nad Kaukazem (online) [Dostep: 17 maj 2024].
Fot. Góra Elbrus, Lew Kałmykow
Damian Piątkowski
