„Germańcy idut” „Austryjcy to dobryje lude – ale te Germańcy – sukińsyny”
NAC
Pomimo zastosowania wszelkich środków ostrożności Rosjanie zorientowali się, że po drugiej stronie frontu znajdują się wojska niemieckie. Jeden z polskich świadków bitwy zanotował 1 maja 1915 roku: „Głuche – niewiadomo z jakiego pochodzące źródła – wieści krążyły pomiędzy Mochami, że «Germańcy idut» «Austryjcy to dobryje lude – ale te Germańcy – sukińsyny […] Wasz stareńki imperator nie chocze boju – ino Germanec»”.
Rankiem 2 maja stały gotowe do walki: 11. armia niemiecka dowodzona przez gen. Augusta von Mackensena (dowodził też całą operacją), 4. armia austro-węgierska dowodzona przez arcyksięcia Józefa Ferdynanda oraz 3. armia austro-węgierska pod dowództwem Svetozara Boroevicia von Bojna. Zadanie przełamania frontu powierzono 11. armii niemieckiej, do której przydzielono 12. austro-węgierską dywizję piechoty, złożoną w znacznym procencie z Polaków i nazywaną dywizją Krakowską. Na szerokości 35 kilometrów sygnału do natarcia oczekiwało przeszło 120 tysięcy żołnierzy niemieckich i austriackich. Ich atak miał wspierać ogień około 700 dział i moździerzy.
Po drugiej stronie frontu gotowała się do boju 3. armia carska pod dowództwem bułgarskiego generała w służbie Rosji Radko Dimitriewa. W rosyjskich okopach szykowało się do odparcia ataku około 60 tysięcy sołdatów. Wielu spośród nich uczestniczyło w zimowych walkach, dlatego też dowództwo niemiecko-austriackie miało nadzieję, że morale i wartość bojowa tych żołnierzy są niskie. Nadzieję na zwycięstwo zapewniała jednak przede wszystkim przewaga w artylerii. Na odcinku planowanego przełamania Rosjanie posiadali tylko około 150 dział i niewielkie zapasy amunicji.
Piekło zaczęło się o 6 rano
O godzinie 6 rano w niedzielę 2 maja rozpoczęło się czterogodzinne przygotowanie artyleryjskie. Huraganowy ogień niemieckich i austrowęgierskich dział zniszczył pierwszą i drugą linię rosyjskich okopów. Naoczny świadek tych wydarzeń, dowódca 100. Pułku Piechoty, pułkownik Franciszek Latinik zanotował: „zagrzmiało 700 paszcz armatnich, które, wyrzucając stal i żelazo, przerzynają powietrze z sykiem i szumem, skowytem i gwizdem, a wbiwszy się w pozycje przeciwnika, z piekielnym hukiem cisną w górę na kilka metrów wysokości ziemię, kamienie, belki, deski, karabiny i ciała ludzkie. Chmury duszącego dymu zalegają coraz to większą przestrzeń”.
O godzinie 10 ruszyła do ataku piechota. Bez trudu opanowano pierwszą linię okopów. Nieliczni ocaleli obrońcy poddawali się bez walki. Jednak wkrótce nacierający napotkali na kolejne rowy strzeleckie, niewidoczne dla artylerii, a więc nie zniszczone. Doszło do walki na bagnety. Przewaga była jednak po stronie atakujących. Rosyjskie punkty oporu niszczono za pomocą artylerii polowej, która posuwała się w ślad za nacierającą piechotą. O godzinie 10.50 zdobyto dominujące nad okolicą wzgórze Pustki. Dokonały tego oddziały 56. i 100. Pułku Piechoty z 12. „Krakowskiej” Dywizji.
NAC
Wczesnym popołudniem wojska niemieckie zajęły Gorlice. Ks. Bronisław Świeykowski, w czasie okupacji rosyjskiej bohatersko pełniący obowiązki burmistrza, zanotował w pamiętniku: „O godzinie 3½ wjeżdża pierwszy patrol Bawarczyków na Rynek […] chlebem i solą tych trzech witając bohaterów, składam im w najserdeczniejszych słowach podziękowanie […] życząc im, aby to samo szczęście, jakie im służyło w dniu dzisiejszym, towarzyszyło dalej w pędzeniu wroga aż tam, skąd przyszedł […]”.
Zacięte walki trwały 2 maja do nocy. O godzinie 22 ucichł rosyjski ogień. Oznaczało to, że Rosjanie rozpoczęli odwrót na wschód. Przełamano front na szerokości 60 kilometrów. Intensywne walki trwały jednak kilkanaście kolejnych dni. Rosjanom, pomimo wprowadzenia do walki rezerw, nie udało się powstrzymać nacierających. Padały kolejno Biecz, Żmigród, Jasło, Tarnów, Rzeszów. 22 czerwca armia austro-węgierska zdobyła Lwów.
Bitwa gorlicka była przełomowym momentem w walkach na froncie wschodnim. Pokonana armia rosyjska nigdy już nie zagroziła Austrii, a utrata Lwowa definitywnie przekreśliła nadzieje Rosjan na odegranie roli „oswobodziciela” Słowian. W okolicach Gorlic, oprócz wspomnianych pocisków i dziesiątków rodzinnych, na pół legendarnych opowieści, zostało po niej coś jeszcze. Wojenne cmentarze. Gorlicka ziemia przyjęła ok. 17 tysięcy carskich sołdatów i przynajmniej 8 tys. żołnierzy niemieckich i austriackich. Współcześni historycy szacują, że w całej w kampanii gorlickiej mogło polec nawet 150 tysięcy żołnierzy.
Michał Kozioł
Bibliografia:
Klimecki M., Gorlice 1915, Warszawa 1991.
Latinik F., Żołnierz polski pod Gorlicami 1915, Przemyśl 1923.
Pajewski J., Historia Powszechna 1871–1918, Warszawa 2002.
Świeykowski B., Z dni grozy w Gorlicach od 25 IX 1914 do 2 V 1915, Kraków 1919.
Załęski M., Gorlice w historii wojny europejskiej, Gorlice 1985.
Artykuł pochodzi z www.pierwszawojna.info i udostępniony na naszych łamach dzięki współpracy z Małopolskim Instytutem Kultury.
