Dzięki staraniom Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego „Salla” oraz grup miłośników historii, pojawiły się nowe eksponaty w Muzeum Stutthoff. Kolekcja w Sztutowie wzbogaciła się o kolejne eksponaty ukazujące budowę i funkcjonowanie obozu. Odkrycie jest wynikiem współpracy grup poszukiwawczych, Muzeum Stutthoff oraz Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku.
KL Stutthof
Konzentrationslager Stutthof to niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny. Powstał po wybuchu II wojny światowej w Sztutowie na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Teren obozowy otoczony był akwenami wodnymi: Wisłą, Zalewem Wiślanym i Morzem Bałtyckim. Obóz działał od 2 września 1939 roku do 9 maja 1945 roku.
Budowa obozu rozpoczęła się 2 września 1939 roku wraz z pierwszym transportem więźniów. Do maja 1940 roku zbudowano 10 baraków na powierzchni około 4 ha. Był to tzw. Stary Obóz. Nowy Obóz zaczęto budować w latach 1942–1943.
W związku ze zbliżaniem się armii radzieckiej, w 1944 roku opracowano plan ewakuacji obozu Stutthof. W styczniu 1945 roku wojska radzieckie zbliżyły się na odległość 40-50 kilometrów od obozu. Ówczesny komendant, Paul Werner Hoppe, wydał rozkaz ewakuacji więźniów.
W godzinach porannych 25 stycznia 1945 roku więźniów zebrano na placu apelowym. Do ewakuacji, tzw. marszu śmierci, wyznaczono ponad 11 000 osób. Kolumny więźniów maszerowały każdego dnia ponad 20 km. To była mroźna i śnieżna zima. Trasa marszu prowadziła od Stutthofu do Pomieczyna. Do wyznaczonego celu 1 lutego 1945 roku dotarło 7 000 więźniów.
Po ewakuacji w obozie zapanował chaos. W marcu 1945 roku lotnictwo radzieckie zbombardowało obóz a wojska otoczyły teren obozowy. Pozostałym więźniom i załodze pozostała ewakuacja drogą morską. 25 kwietnia 1945 roku z obozu wymaszerowało około 3 300 osób. Dwa dni później z Helu wypłynęły cztery barki z więźniami.
9 maja 1945 roku do obozu Stutthof wkroczyła 170. Dywizja Strzelecka pułkownika Siemiona Cyplenkowa. W obozie przebywało wówczas około 150 więźniów oraz kilkanaście tysięcy osób ewakuowanych na teren obozu z Prus Wschodnich i Pomorza.
Liczbę więźniów obozu Stutthof szacuje się na 110–127 000 osób z 28 krajów.
Muzeum Stutthof w Sztutowie powstało w wyniku starań byłych więźniów obozu. 12 marca 1962 roku prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku wydało uchwałę o powołaniu tej instytucji.
Muzeum mieści się na części dawnego obozu (ok. 20 ha). Obejmuje zachowany w części Stary Obóz, komorę gazową, komendanturę, przestrzeń ogrodów warzywnych i szklarni. Zrekonstruowano krematoria. Na terenie Muzeum można zobaczyć pola tzw. Nowego Obozu i Obozu Żydowskiego oraz pomnik autorstwa Wiktora Tołkina.
Nowe eksponaty w Muzeum Stutthoff
W 2024 roku Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Gdańsku oraz Nadleśnictwo w Elblągu wydały zgodę na poszukiwania archeologiczne prowadzone przez Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne „Salla”. Poszukiwania odbywały się na terenach otaczających Muzeum tzw. Nowego Obozu.
10 lutego 2025 roku odbyło się przekazanie odnalezionych obiektów do Muzeum Stutthof. W spotkaniu uczestniczyli z ramienia Muzeum – Bogusława Tartakowska (kustosz ds. zbiorów muzealnych), Błażej Grzyb reprezentujący Pomorski Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku, członkowie Zarządu stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego „Salla” – Damian Żuralski i Piotr Turowski
Wśród 62 eksponatów znalazły się m.in.: elementy związane z funkcjonowaniem i budową obozu, drzwi pieca krematoryjnego z elementami rusztu, przedmioty związane z załogą obozu, porcelana, znaki tożsamości, drobne elementy należące do więźniów (w tym okulary dziecięce, zapalniczka z monetą, ikona podróżna, porcelana z lekami).
Źródła:
- Mitura W., Za drutami Stutthofu, 1984.
- stutthof.org [dostęp 12.02.2925 r.].
