W Centrum Kongresowym w Krakowie od 2 lipca toczyły się obrady Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO, poświęcone najcenniejszym dla ludzkości zabytkom na świecie.12 lipca przyjęty został raport końcowy z 41 Sesji UNESCO, który oficjalnie zamyka to przełomowe dla naszego kraju spotkanie.
W tegorocznej sesji UNESCO, zorganizowanej w Polsce, w Centrum Kongresowym w Krakowie uczestniczyło ponad 2000 tysiące delegatów pochodzących ze 120 krajów. W sumie w toku 41 sesji podjęto 235 decyzji, w tym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO ostatecznie wpisano 21 obiektów i rozszerzono lub zmodyfikowano granice pięciu wpisów figurujących już na liście, która obecnie zawiera 1073 pozycje. Pierwsze w historii wpisy uzyskały Angola (zabytkowe miasto M’banza Kongo) oraz Erytrea (perła architektury modernistycznej Asmara). Podczas obrad Komitetu dodano jedno miejsce – zabytkowe centrum Wiednia – do Listy Światowego Dziedzictwa w Zagrożeniu, a trzy inne pozycje usunięto z tej listy (park narodowy Komoe na Wybrzeżu Kości Słoniowej, Monastyr Gelati w Gruzji, Simien National Park w Etiopii). Zaś Stare Miasto Hebron (Al – Khalil Old Town) zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO z adnotacją, że jest to obiekt będący w zagrożeniu (łącznie w zagrożeniu na liście znajdują się 54 obiekty). Warto wskazać, że dwie spośród 235 podjętych decyzji dotyczyły Polski. W szczególności na listę światowego dziedzictwa wpisany został kompleks kopalni i terenów pogórniczych w Tarnowskich Górach. Ponadto podjęto decyzję o wysłaniu grupy ekspertów do Puszczy Białowieskiej, z jednoczesnym wezwaniem do zaprzestania wycinki najstarszych drzew.
Co bliżej wiadomo na temat miejc i zabytków uznanych podczas tegorocznej sesji UNESCO za bezcenne dla światowego dziecdzictwa ? Poniżej przedstawiono krótki opis dotyczący każdego z nominowanych obiektów lub miejsc.
Stolica Erytrei Asmara – modernistyczne założenia urbanistyczne Asmary pozostały w niezmienionym kształcie od czasów opuszczenia Erytrei przez Włochów w 1941 r. Miasto to jest perłą architektury modernistycznej, o największym zagęszczeniu budynków w tym stylu, wzniesionych przez włoskich kolonizatorów, którzy opanowali Erytreę w 1885 r.
Fot.: Wikimedia Commons
Stare Miasto w Hebronie – to jedno z najstarszych stale zamieszkiwanych miejsc na świecie, czwarte co do wielkości miasto Autonomii Palestyńskiej, położone około 35 kilometrów na południe od Jerozolimy. Jest to miejsce pielgrzymek dla muzułmanów, chrześcijan i żydów. Z uwagi na trwający od kilkudziesięciu lat konflikt izraelsko – palestyński Stare Miasto w Hebronie zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa w Zagrożeniu.
Park Narodowy Kokoszili w Cinghaju w zachodniej prowincji Chin – park położony na ogromnej Wyżynie Tybetańskiej na wysokości średnio 4,6 tys. metrów, u stóp gór Kunlun na półncnym krańcu Cinghaju. Teren parku zajmuje ponad 80 tys. km kw. Jest największym rezerwatem w Chinach, jednym z najlepiej zachowanych na świecie naturalnych terenów nieprzekształconych przez człowieka.
Argentyński Park Narodowy Los Alerces – Los Alerces to jeden z najpiękniejszych regionów Argentyny (granicząca z Chile prowincja Chubut), bogaty w rzeki, wodospady i jeziora, a także w liczne gatunki andyjskiej przyrody, w tym wiele zagrożonych wyginięciem. Powierzchnia parku wynosi 260 tys. hektarów. Jedną z najbardziej charakterystycznych rośliń kojarzonych z Los Alerces jest prastary gatunek ficroi cyprysowatej zwanej również cyprysem patagońskim. Najstarsze okazy tego drzewa mają ponad 3600 lat. Drzewa te osiągają do 50 metrów wyskości i są drugimi po sekwoi wieczniezielonej najwyższymi drzewami świata.
Krajobraz Daurii – kraina leżąca w Azji Środkowej między Rosją a Mongolią. Obszar wpisany na listę UNESCO zajmuje powierzchnię 912 ha wraz z 307 hektarową strefą buforową. Położony pomiędzy Mongolią a Federacją Rosyjską step dauryjski, gdzie występują pory sucha i deszczowa, sprzyja wielkiej różnorodności gatunków i ekosystemów. Tereny podmokłe przecinające step i tereny zalewowe są siedliskiem dla rzadkich, dzikich gatunków fauny, takich jak żuraw białoszyi czy drop oraz milionów ptaków wędrownych zagrożonych wyginięciem. Jest to również bardzo ważne miejsce na szlaku migracji gazeli mongolskiej.
M’banza – Kongo – miasto w północno – zachodniej Angoli. Miejscowość ta istniała jeszcze w czasach przedkolonialnych jako stolica potężnego Królestwa Kongo, które rozpościerało się na terenach dzisiejszej Angoli oraz Demokratycznej Republiki Kongo, na długo przed przybyciem Portugalczyków. W liczącym obecnie 174 tys. mieszkańców mieście M’banza – Kongo znajdują się liczne zabytki archeologiczne dawnego Królestwa Kongo – groby władców, ruiny siedziby monarchów, a także pierwszego kościoła.
Część ziem Buszmenów RPA – ziemie społeczności Khomani – ostatnich potomków rdzennych Buszmenów, leżące w północno – zachodniej części RPA, zostały wpisane na listę jako krajobraz kulturowy. Plemię Khomani do niedawna uważane było za wymarłe. Jego ziemie rozciągają się na północ od Upington w RPA. W 1996 r. okazało się, że jeszcze żyją ludzi mówiący ich językiem. Na obszarze wpisanym na listę UNESCO znajdują się miejsca ważne dla historii Buszmenów, ich bytowania, migracji, praktykowania różnych aspektów kultury oraz miejsca pochówku.
Świątynia Sambor Prei Kuk w Kambodży – to najważniejsze centrum religijne okresu angkoriańskiego. Położona jest w prowincji Kampong Thom. Pierwotnie wpis miał obejmować całe stanowisko archeologiczne. Jednak uznano, że konieczne są dokładniejsze badania tego miejsca. UNESCO nie wykluczyło rozszerzenia jego wpisu na listę w przyszłości.
Fot.: Wikimedia Commons
Stare Miasto Ahmedabad – położone w indyjskim stanie Gudżarat. Miasto z początku XV w., założone zostało przez sułtana Ahmeda Shaha. Istnieje tam tzw. poli, czyli system warownych budynków skupionych wokół wewnętrznej uliczki i dziedzińców zamykanych strzeżoną bramą. Najstarsze poli pochodzi z drugiej połowy XV w. Obcenie jest ponad 350 poli, lecz ich liczba z każdym rokiem maleje.
Chińska wyspa Kulangsu – chińska wyspa tylko dla pieszych, leżąca w obrębie miasta Xiamen. Posiada powierzchnię 1,88 km kw. W uzasadnieniu UNESCO Kulangsu jest przykładem „wczesnej globalizacji”. Dziedzictwo wyspy to nie tylko zabytki architektoniczne, ale także wkład w rozwój chińskiej kultury za granicą. Wyspa jest zamknięta dla ruchu kołowego. Wąskie uliczki wyspy oraz niska kolonialna zabudowa stanowią kontrast dla nowoczesnego centrum Xiamen.
Miasto Jazd w Iranie – miasto zasłynęło za sprawą dzienników Marco Polo z XIII w., w których podróżnik szczegółowo je opisał. Jazd leży w środkowym Iranie, na pustynnym, wysoko położonym płaskowyżu (1200 metrów n. p. m.). Słynie z pięknej architektury i budynków z gliny, zaprojektowanych w taki sposób żeby osłabić oddziaływanie wysokich temperatur. Oaza zamieszkiwana jest od 5 tys. lat, lecz zyskała sławę dopiero dzięki dziennikom Marco Polo z XIII w. Jazd położony był na jednej z odnóg Jedwabnego Szlaku.
Fot.: Wikimedia Commons
Japońska wyspa Okinoshima – to wyspa leżąca na południowozachodnim wybrzeżu Japonii. Od wieków była ważnym punktem na szlaku handlowym z Koreą i Chinami. Od wieków uważana była za jedno z najświętszych miejsc w kraju. Mieści się tam świątynia z IV w. Po dziś dzień wyspy nie mogą odwiedzać kobiety. Wyspa roi się od zabytków, jednak otwarta jest dla zwiedzających tylko przez jeden dzień w roku – 27 maja. Z wyspy Okinoshima nie można przywozić żadnych pamiątek, zabronione jest nawet wzięcie ze sobą źdźbła trawy. Być może ograniczenia te (w tym zakaz wstępu dla kobiet) dzięki decyzji UNESCO zostaną niebawem zniesione.
Fortyfikacje dawnej Republiki Weneckiej – fortyfikacje pochodzące z XVI i XVII w. Weneckie budynki obronne znajdują się na terenie Włoch, Chorwacji oraz Czarnogóry. Łącznie jest to 15 fortyfikacji rozsianych na obszarze ponad 1000 kilometrów. Fortyfikacje „Stato da Terra” chroniły Republikę Wenecką od północnego zachodu a „Stato da Mar” – szlaki morskie i porty Adriatyku od wschodu. Wpisem objęto również mury Bergamo w Lombardii pochodzące z XVI w., system obronny miasta Palmanova koło Udine oraz XVI – wieczne fortyfikacje Peschiera del Garda koło Werony.
Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Swijażsku – XVI – wieczny sobór położony na terenie Federacji Rosyjskiej. Znajduje się w Tatarstanie. Jednym z najważniejszych skarbów świątyni jest fresk przedstawiający św. Krzysztofa z głową konia, jedyny taki wizerunek na świecie. Swijażsk był jednym z centrów prawosławnej chrystianizacji Powołża a ośrodkiem tej działalności był nominowany klasztor Zaśnięcia Matki Bożej.
Taputapuatea – obiekt leżący na wyspie Raiatea w Polinezji Francuskiej mający postać placu – dziedzińca, w centrum którego znajduje się wzniesiony pionowo kamień. Tego rodzaju place zwane były „marae”, częto występowały w Polinezji i uznawane były za miejsce stykania się świata żyjących ze światem zmarłych. Taputapuatea uważana jest za centrum religijne Polinezji – jest świadectwem cywilizacji Maohi – przodków obecnych mieszkańców. Stamtąd rozpoczęła się kolonizacja dalszych wysp Polinezji.
Jaskinie w Jurze Szwabskiej – są najstarszymi zabytkami sztuki z epoki lodowcowej. Na listę UNESCO wpisano 6 jaskiń, znajdujących się w landzie Badenia – Wirtembergia. W jaskiniach odkryto ponad 50 figurek oraz 8 instrumentów muzycznych, powstałych 35 – 43 tys. lat temu.
Ruiny starożytnej Afrodyzji – pozostałości starożytnego miasta o nazwie Afrodyzja, położonego w południowo – wschodniej Turcji. Jest to jedno z najlepiej zachowanych na świecie miast antyku. Na obszarze 5 km kw. zlokalizowane są liczne przykłady rzymskich budowli publicznych. Na terenie miasta odkryto liczne posągi bogów, herosów, oratorów, filozofów i miejscowych sportowców. Znaleziono także znaczną ilość cennych płaskorzeźb i elementów dekoracyjnych.
Brytyjski Park Lake District – brytyjski park narodowy Kraina Jezior, położony w północno – zachodniej Anglii, na terenie hrabstwa Cumbria. Powierzhnia parku wynosi 2,2 tys. km kw. Jest to największy spośród 15 parków Wielkiej Brytanii. Region ten słynie z pięknych widoków i tras turystycznych. Znajduje się tam m. in. najwyższy szczyt Anglii (Scafell Pike – 978 m n.p.m.) oraz najgłębsze jezioro Anglii – Windermere.
Kujataa na Grenlandii – to subarktyczna kraina rolnicza na Grenlandii. Stanowi świadectwo historii nordyckich zbieraczy i myśliwych, przybyłych na te tereny w X w. z Islandii oraz eskimoskich myśliwych i rolniczych społeczności Eskimosów, które rozwijały się na tym terenie od końca XVIII w. Pomimo istotnych różnic pomiędzy tymi dwoma kulturami, stworzyły one krajobraz kulturowy oparty na rolnictwie, pasterstwie i polowaniu na ssaki morskie. Krajobraz ten jest przykładem najwcześniejszego wprowadzenia rolnictwa na terenach arktycznych.
Kopalnie w Tarnowskich Górach – 28 obiektów i terenów pogórniczych, położonych na Górnym Śląsku, w Tarnowskich Górach. Łącznie chodzi tu o 28 obiektów, położonych głównie w Tarnowskich Górach oraz w części Bytomia i gminy Zbrosławice. Zabytki te pod względem historycznym i technicznym stanowią jedną całość, związaną z wydobyciem rud srebra, ołowiu i cynku oraz systemami odwadniania podziemi i wykorzystania wody pogórniczej do celów spożywczych. Więcej tutaj.
Źródła: dzieje.pl; onet.pl, londynek.net, propertydesign.pl, polskiobserwator.de
Fot.: Wikimedia Commons
Zenon Purta
