Zabytkowy kompleks z Tarnowskich Gór i dziesięć innych obiektów wpisanych zostało na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Decyzja o wpisie na Listę UNESCO zabytkowych pozostałości po dawnych kopalniach z Tarnowskich Gór zapadła podczas 41 sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, który w tym roku obraduje w Krakowie. Jest to piętnasty z kolei polski zabytek wpisany na listę UNESCO, na której figurują między innymi tak sławne obiekty jak egipskie piramidy i indyjski Tadź Mahal.
UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury) powstało 16 listopada 1945 r. Podstawowym celem tej organizacji, zrzeszającej obecnie 194 państwa jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie nauki, kultury i sztuki, a także wzbudzanie szacunku do praw człowieka. Raz do roku organizowane są sesje Komietu Światowego Dziedzictwa poświęcone ochronie światowego dziedzictwa naturalnego i kulturalnego. Tegoroczna 41. sesja Komitetu UNESCO odbywa się w Krakowie ( w dniach 02 – 12 lipca 2017 r.). Podczas obrad, które odbyły się w niedzielę 9 lipca na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wpisano 11 nowych miejsc, a wśród nich również zabytkowe kopalnie i obiekty górnicze pochodzące z Tarnowskich Gór, w południowo – zachodniej Polsce, historycznie stanowiących część Górnego Śląska. Poza Tarnowskimi Górami na listę UNESCO trafiły również: miasto Jazd w Iranie, japońska wyspa – sanktuarium Okinoshima, fortyfikacje dawnej republiki weneckiej, rosyjski sobór w Swijażsku, Taputapuatea w Polinezji Francuskiej, jaskinie w Jurze Szwabskiej, ruiny miasta Afrodyzja w Turcji, brytyjski park narodowy Lake District, Kujataa na Grenlandii oraz stanowisko archeologiczne na przystani w Valongo w Brazylii.
Umieszczenie Tarnowskich Gór na prestiżowej Liście UNESCO jest z pewnością bardzo wielkim sukcesem Polski i całego Śląska. Fakt, że do wpisu doszło podczas sesji UNESCO organizowanej w Krakowie, na terenie Polski nie pozostaje bez znaczenia. Stanowi dla Polski pewnego rodzaju wyróżnienie i podkreślenie tego jak wielką wagę przywiązuje nasz kraj do ochrony dziedzictwa kulturowego. Z kolei jak podkreślił wicepremier, minister kultury prof. Piotr Gliński – „to wielka radość dla Polski – wpisanie tarnogórskich podziemi na Listę Światowego Dziedzictwa rozsławi to miejsce wśród społeczności międzynarodowej”. Co tak naprawdę składa się na te tarnogórskie zabytki? Według Komitetu UNESCO nominowane dobro obejmuje kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach. Łącznie chodzi tu o 28 obiektów pogórniczych, położonych głównie w Tarnowskich Górach oraz w części Bytomia i gminy Zbrosławice. Zabytki te pod względem historycznym i technicznym stanowią jedną całość, związaną z wydobyciem rud srebra, ołowiu i cynku oraz systemami odwadniania podziemi i wykorzystania wody pogórniczej do celów spożywczych. I tak zatem w skład tych 28 obiektów wchodzą: podziemne wyrobiska, chodniki, komory i sztolnie odwadniające o łącznej długości ponad 150 kilometrów, 17 – kilometrowa Sztolnia Głęboka Fryderyk z 1834, Szyb Pokój, Szyb Bohr, XIX – wieczne Szyby Staszic i Maszynowy, Stacja Wodociągowa Staszic z 1884 r., Szyb Pomoc Szczęściu, Sztolniowy Szyb Maszynowy Nr 22, Szyb Sztolniowy Nr 5, 13 i 17, Portal Wylotu Sztolni Głębokiej Fryderyk, Roznos Sztolni Głębokiej Fryderyk, XVII – wieczna Sztolnia Boże Wspomóż, Szyb Anioł z 1789 r., Szyb Żmija z 1811 r., Szyb Szczęść Boże z 1815 r., Szyb Reden z 1794 r., Szyb Kaehler z 1808 r., Szyb Fryderyka z 1801 r., Portal Wylotu Sztolni Boże Wspomóż, Roznos Sztolni Boże Wspomóż, Krajobraz Pogórniczy (XIX wiek), Krajobraz Pogórniczy Srebrnej Góry, Hałda Popłuczkowa Kopalni Fryderyk z XIX wieku, Teren pod dawnej Kopalni Fryderyk, Szyb Heintz z 1787 r., park miejski z 1903 r.
Tarnowskie górnictwo przechodziło dwie fazy podstawowe fazy rozwoju. Pierwsza, która przypadła na wiek XVI uczyniła z Tarnowskich Gór ważny ośrodek produkcji i ekportu rudy srebra i ołowiu. Natomiast druga faza przypadła na rok 1784 i związana była z wydobyciem złóż na wielką skalę w pruskiej kopalni Fryderyk. Tarnowskie Góry odegrały wówczas istotną rolę w dziejach rewolucji przemysłowej dzięki wczesnemu zastosowaniu techniki parowej do odwadniania podziemi (od 1788 r.) oraz z uwagi na uzyskiwaną wielkość produkcji cynku, która w XIX wieku stanowiła prawie połowę globalnego zapotrzebowania na ten surowiec. Bardzo ważnym osiągnięciem tarnogórskiego górnictwa było również wykorzystanie po raz pierwszy na świecie na szeroką skalę wody podziemnej do celów konsumpcyjnych i przemysłowych.
Trudno jest obecnie wskazać, czy gdzieś na świecie znajduje się równie imponujący i tak dobrze zachowany kompleks zabytkowych pogórniczych obiektów i urządzeń. Dlatego z całą pewnością można stwierdzić, że decyzja o umieszczeniu Tarnowskich Gór na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO nie była dziełem przypadku.
Źródła: dziennikzachodni.pl, rp.pl, dzieje.pl
Fot.: Wikimedia Commons
Zenon Purta
