Tego dnia 1918 roku ukończono tank Piłsudskiego
W listopadzie 1918 roku trwały ostatnie przygotowania do ogłoszenia niepodległości, a jednocześnie przygotowywano się na starcie z państwami rozbiorczymi i nowopowstałymi w celu wywalczenia sobie największej ilości terytorium. W tym zadaniu miały pomóc pojazdy opancerzone. Nowa broń dla nowego pola bitwy. Jednym z pierwszych był tank Piłsudskiego.
Wojna na wyniszczenie
I wojna światowa sprowadziła na świat morze postępów technologicznych i zmian granicznych. Wszystko okupione krwią milionów ludzi. Tragedia, jaką była I wojna światowa, najsilniej ukazuje sytuacja frontu zachodniego: 4 lata walki o przełamanie frontu przeciwnika tylko po to, aby ruszyć linię, czasem o mniej niż kilka kilometrów.
Każdy atak był straszliwie kosztowny, nieważne czy udany, czy nie. Potrzebna była nowa broń, która miała dać osłonę żołnierzowi, a jednocześnie mogła samodzielnie prowadzić ostrzał. Z tego pomysłu narodził się czołg.
Nie była to jedyna konstrukcja opancerzona. Bardzo dużym zainteresowaniem cieszyły się także samochody pancerne. Jednak na froncie zachodnim, gdzie wymagana była dobra przyczepność na bezdrożach, wówczas samochody nie były w stanie dorównać pojazdom gąsienicowym.
Znaczną zaletą samochodów opancerzonych w porównaniu do czołgów była przede wszystkim waga i koszt. Pierwszowojenne czołgi były również bardzo wymagającymi pojazdami w prowadzeniu. Brytyjski czołg MK.IV ważył 28 ton, był szeroki na 4 metry jego zasięg to zaledwie 56 km.
Był to zdecydowany sukces jeśli chodzi o skuteczność w przełamywaniu linii i morale wroga. Widok poruszającego się czołgu w stronę okopu i jego odporność na broń lekką powodowała, że wiele żołnierzy uciekało.
Jednak bardzo szybko okazało się też, że był to projekt bardzo wadliwy. Efektywny w przełamaniu, jednak jego pancerz, mobilność i awaryjność sprawiały, że wiele załóg wcale nie ceniło sobie ów pojazdów. Można również spekulować na ile sukcesy ataków czołgów były wykorzystane i opłacalne.
Samochody opancerzone szybko zapełniły rolę kawalerii. Ich wysoka mobilność była bardzo przydatna, a opancerzenie i siła ognia przyćmiewały zwykłą kawalerię. Pierwsze udane użycie samochodu pancernego miało miejsce w Belgii 1914 roku.
Pozostałe armie stosunkowo szybko zaczęły rozwijać projekty i doktrynę ich użycia. Samochody pancerne swój największy sukces zdobyły na froncie wschodnim, gdzie podczas bitwy o Przasnysz Rosjanie zdołali przełamać linie niemieckie i zmusić ich do odwrotu.
Siłą rzeczy front wschodni faworyzował samochody pancerne. Była to dużo bardziej ruchliwa wojna, a ruchy armii były zdecydowanie znaczniejsze niż te na froncie zachodnim.
Produkcja czołgu jest droga, dopilnowanie, aby czołg mógł w dalszym ciągu pracować, można powiedzieć, jest jeszcze trudniejsze. A w wojnie na wyniszczenie szybko okazuje się, że walka odbywa się nie tylko na froncie, ale także w państwie, w fabrykach i domach. Rząd i armia musi starannie manewrować każdym groszem, aby dać przewagę żołnierzom, ale także, aby ich rodziny nie zbuntowały się przeciwko władzy. Wobec tego im prostsze i tańsze jest wyposażenie, tym lepiej.
Odzyskanie niepodległości
Pod koniec I wojny światowej coraz prężniej działały organy ugrupowań niepodległościowych. Spodziewano się, że niepodległości nie przyjdzie łatwo zdobyć. I już przez cały okres I wojny światowej przygotowywano i starannie opracowywano plany utworzenia polskiego wojska.
Zbierano de facto wszystkich przeszkolonych w walce polskich oficerów i żołnierzy z armii zaborczych i dzięki nim przeszkalano nowych rekrutów. Oni swoją ekspertyzę wojenną przekazywali dalej. Dzięki temu szybko opracowano plany, jaki sprzęt wojsku polskiemu będzie natychmiast potrzebny. Lecz plany to jedno, a siłą rzeczy skarb polski raczej świecił pustką.
Nie był to łatwy okres. Wówczas armia, a szczególnie gospodarka, nie miały żadnej możliwości przeprowadzenia sensownej standaryzacji, a także rozwinięcia koncernu wojskowego. A konflikty i sprzeczki między grupami niepodległościowymi rosły.
Już 1 listopada, jeszcze 10 dni przed wypowiedzeniem niepodległości przez Polskę, wybuchły walki między Polską a Ukrainą. Dezerterzy z austro-węgierskiej armii pochodzenia ukraińskiego zaatakowali, próbując przejąć Lwów.
Naprzeciw nim stanęły ok. 700 konspiratorów polskich. To właśnie podczas tych walk pojawiła się potrzeba zwiększenia zdolności obronnych poprzez utworzenie mobilnej maszyny zdolnej do nagłych ataków i wsparcia sił piechoty.
Desperacka inżynieria. Tank Piłsudskiego
To właśnie podczas tych walk 7 listopada 1918 roku zbudowany został tzw. tank Piłsudskiego. Pomysł budowy takiego pojazdu wysunął Antoni Markowski (prof. Rysunku w XI Państwowym gimnazjum), a jego projekt przedstawiony został kpt. Mieczysławowi Borucie-Spiechowiczowi. Po akceptacji rozpoczęto budowę.
Maszyna ta była nietypowa, ale bowiem był to projekt stworzony de facto w warunkach wojennych. Mimo to opracowany kształt był dosyć nowatorski, ponieważ efektywność pancerza była mocno zwiększona przez zastosowanie płyt pancerza ustawionych pod kątem.
Obecnie jest to być może najbardziej znany sposób na zwiększenie efektywności jakiegokolwiek pancerza. Jednak w ówczesnych czasach było to coś nowego. Pojazdy pancerne w dalszym ciągu były czymś zupełnie nowym. Nikt do końca jednak nie wiedział, jak najoptymalniej projektować pancerze.
Domyślać się można, że było to rozwiązanie Markowskiego, który najprawdopodobniej korzystał z innego rodzaju blachy, gdyż blacha pancerna była ciężko dostępna, co wymusiło na nim tak nietypowy kąt ustawienia pancerza.
Załoga ów maszyny liczyła 8 osób, a samochód był uzbrojony w 4 karabiny maszynowe.
Już 9 listopada maszyna ruszyła do walki podczas ataku na ogród jezuicki, gdzie wykazała się ściągnięciem na siebie ognia nieprzyjaciela i wyeliminowaniem stanowisk karabinów maszynowych. Dzięki temu straty piechoty nie zwiększyły się znacznie.
Pojazd walczył aż do 22 listopada, tego samego dnia walki ustały.
Bibliografia:
- Magnuski J., Samochody pancerne Wojska Polskiego 1918-1939, Poznań 2013.
- Polski improwizowany samochód pancerny „Józef Piłsudski”, derela.pl [dostęp z 05.11.2024].
