M. Przegiętka, Akcja Gestapo przeciwko polskiej inteligencji w rejencji ciechanowskiej. Aresztowani i deportowani do obozów koncentracyjnych w III Rzeszy w kwietniu 1940 roku.
5 kwietnia 1940 roku Gestapo rozpoczęło w rejencji ciechanowskiej masowe aresztowania wśród Polaków przynależących do – jak określał to okupant – „ruch oporu polskiej inteligencji”. Aresztowano wówczas ponad 1200 osób, które następnie wywieziono do obozów koncentracyjnych w Dachau i Ravensbrück. Co trzecia z nich nie doczekała końca wojny.
O tych właśnie tragicznych wydarzeniach opowiada najnowsza książka wydana nakładem Instytutu Pileckiego.
„Akcja Gestapo przeciwko polskiej inteligencji w rejencji ciechanowskiej” autorstwa Marcina Przegiętki to najnowsza pozycja wydana przez Instytut Pileckiego w ramach projektu „Polski wiek XX. Nowe perspektywy”. Wydana w naprawdę świetnej formie. Pozycja została oddana do rąk czytelników w solidnej, twardej oprawie. Choć jej rozmiary mogą początkowo przerazić, publikacja w sporej części składa się z tabel i aneksów, co sprawia, że tekstu jest w niej znacznie mniej.
Merytorycznie wartość książki także prezentuje się nieźle. W pięciu zasadniczych rozdziałach autor ukazał czytelnikom jak najpełniejszy obraz antyinteligenckich akcji Gestapo. Począwszy od nakreślenia tła, poprzez szczegółowe opisanie podejścia nazistowskiego okupanta wobec polskiej inteligencji w słowach i czynach aż po szczegółową narrację dotyczącą tytułowej akcji ciechanowskiej. Przegiętka poświęca też sporo uwagi przybliżeniu czytelnikowi aparatu represji okupanta wobec ludności etnicznie polskiej na Mazowszu. Wszystko genialnie uzupełniają, występujące w ogromnej liczbie aneksy.
Zalet badawczych pozycji także jest sporo. Koniecznie trzeba tu zwrócić uwagę na naprawdę solidną podstawę źródłową, bardzo rozsądną argumentację i prezentowanie w narracji wyważonych sądów. Autor opiera je niemal wyłącznie na źródłach i uznanych opracowaniach. Materiał wspomnieniowy, stanowiący podstawę badań, został staranie wyselekcjonowany, by wytworzyć w umyśle czytelnika jak najpełniejszy obraz opisywanych wydarzeń. Przez takie pogłębione studium Przegiętka pomaga zrozumieć też logikę funkcjonowanie polityki państwa totalitarnego. Publikacja znakomicie wpisuje się w lukę w badaniach nad prześladowaniami polskiej inteligencji przez okupanta niemieckiego w latach 1939-1945.
Niewątpliwie więc „Akcja Gestapo przeciwko polskiej inteligencji w rejencji ciechanowskiej” jest książką niewątpliwie ważną i potrzebną. Niestety jednak została napisana w bardzo naukowym stylu a do tego narracja jest stosunkowo nudna. Dlatego czyta się ją dość ciężko a lektura z pewnością wymaga ogromnego nakładu sił intelektualnych. Jest to książka, którą trzeba studiować. Trudna! Ale przez swą ciężkość ma spore szanse na zrażenie do siebie części czytelników. Z pewnością wytrwają do końca tylko najwytrwalsi (i recenzenci, bo oni muszą), dlatego tylko im ją polecam. I wszystkim szczególnie zainteresowanym tematem.
Wydawnictwo: Instytut Pileckiego
Ocena recenzenta: 4,5/6
Dawid Siuta
