Tego dnia 1550 roku w Krakowie, w katedrze wawelskiej, Barbara Radziwiłłówna została koronowana na królową Polski
Barbara Radziwiłłówna była drugą żoną króla Polski – Zygmunta Augusta. Polski monarcha poznał swoją przyszłą żonę w 1544 roku, gdy przebywał na Litwie. Został tam wysłany przez swoją matkę – Bonę Sforzę d’Aragonę, aby objął tron wielkoksiążęcy
Hołd Pruski nie do końca wykorzystany
10 kwietnia 1525 roku, po zakończeniu ostatniej wojny z Zakonem krzyżackim z lat 1519-1521, doszło do złożenia hołdu pruskiego przez ostatniego wielkiego mistrza Zakonu krzyżackiego przed sekularyzacją – Albrechta Hohenzollerna przed obliczem polskiego króla – Zygmunta Starego.
Uroczystość odbyła się na krakowskim rynku, a poprzedziło ją podpisanie 8 kwietnia 1525 roku traktatu krakowskiego. Nastąpiła sekularyzacja Zakonu krzyżackiego i powstały Prusy Książęce. Albrecht Hohenzollern – siostrzeniec Zygmunta Starego, stał się księciem w Prusach.
Nie można się mylić i nazywać go księciem Prus, ponieważ Prusy Książęce stały się polskim lennem i każdy kolejny książę musiał składać hołd polskim królom. Taka sytuacja miała miejsce do roku 1657, kiedy to za panowania króla Jana Kazimierza Wazy, doszło do podpisania traktatów welawsko-bydgoskich, które zrywały zależność lenną między Królestwem Polskim a Prusami Książęcymi.
Wróćmy jednak do wydarzeń z XVI wieku. Królowa Bona Sforza i jej stronnicy byli zdania, że należy inkorporować Prusy Książęce do Korony. Niestety, Zygmunt Stary tego nie zrobił. W związku z tym, po śmierci znienawidzonej przez królową Bonę pierwszej żony Zygmunta Augusta – Elżbiety Habsburżanki, królowa chciała ożenić swojego jedynego syna z córką Albrechta Hohenzollerna – Anną Zofią.
Mamo, tato, jestem już żonaty!
Król Zygmunt August od 1544 roku przebywał na Litwie. Jak już wspomniałem, poznał tam Litwinkę z rodu Radziwiłłów, wdowę po wojewodzie trockim Stanisławie Gasztołdzie. Owdowiała wojewodzina miała na Litwie opinię kobiety lekkich obyczajów.
Mimo wszystko król Zygmunt August zakochał się w niej, ale nie chciał się z nią żenić. Przynajmniej nie od razu i nie za życia swojej pierwszej żony – Elżbiety Habsburżanki. Ojciec Elżbiety dowiedział się od swojego szpiega na Wawelu, że jego córka nie utrzymuje intymnych kontaktów z następcą polskiego tronu.
W związku z tym wstrzymał wypłatę posagu, a Elżbieta wyjechała na Litwę. Tam zmarła w 1545 roku i tam też została pochowana. Teraz, gdy Zygmunt August był wdowcem, mógł wejść w kolejny związek małżeński.
Oczywiście nic nie wiedział o planach rodziców w kwestii wydania go za córkę jego kuzyna Albrechta Hohenzollerna, Annę Zofię. Ślub Zygmunta Augusta z jego drugą żoną odbył się w katedrze wileńskiej w 1547 roku.
Po wszystkim Zygmunt August przyjechał na Wawel i oznajmił rodzicom, że się ożenił. Królowa Bona wpadła w furię, a Zygmunt Stary, korzystając z zachowanej władzy zwierzchniej, rozesłał listy z prośbą, aby nie uznawano tego małżeństwa.
Na niewiele się to zdało. Król był już staruszkiem, miał 80 lat. Prawdopodobnie informacja o ślubie syna z Barbarą Radziwiłłówną wpędziła go do grobu. Stary król zmarł 1 kwietnia 1548 roku, w Niedzielę Wielkanocną.
Barbara Radziwiłłówna – koronacja na królową
Zygmunt August poszedł o krok dalej i stwierdził, że nie wystarczy mu to, że Barbara Radziwiłłówna jest jego żoną. Musi zostać także królową. Wywołało to skandal na królewskim dworze. o którym pisał nawet Mikołaj Rej – zagorzały przeciwnik nowej małżonki króla i protestant.
Można tutaj znaleźć analogię do sytuacji z życia pradziadka Zygmunta Augusta, a więc króla Władysława Jagiełły. Monarcha ożenił się z poddaną i również chciał ją koronować. Wywołało to burzę wśród poddanych.
Wróćmy jednak do wydarzeń z XVI wieku. Poirytowana była także królowa Bona Sforza, która zabrała ze sobą córki i wyjechała na Mazowsze. Pozamykała swoje komnaty na klucz, tak żeby „uzurpatorka” nie mogła do nich wejść. Drzwi trzeba było otwierać wytrychem.
Koronacja Barbary Radziwiłłówny odbyła się dopiero 7 grudnia 1550 roku, a więc trzy lata po ślubie. Królowa była już wtedy bardzo chora. Jej organizm trawił rak szyjki macicy. Bona Sforza początkowo nie chciała uznać nowej synowej za królową Polski.
Jednak pogarszający się stan Barbary Radziwiłłówny spowodował, że królowa matka wydobyła z siebie resztki empatii i uznała synową jako królową. Barbara Radziwiłłówna zmarła 8 maja 1551 roku na raka szyjki macicy.
Królową była tylko przez pięć miesięcy. Zygmuntowi Augustowi prawie pękło serce. Oskarżał matkę o to, że to ona otruła Barbarę. Wkrótce musiał ożenić się z rodzoną siostrą swojej pierwszej żony – Katarzyną Habsburżanką. Wojna na linii matka-syn nabierała tempa.
Bibliografia:
- Edward Rudzki, Polskie królowe. Żony Piastów i Jagiellonów, Warszawa 1985.
Fot. Obraz Barbary Radziwiłłówny, autor nieznany, ok. 1891 roku, Zamek w Łańcucie
Piotr Wojciechowski
