Klęska wyborcza

Kandydaturę Jaruzelskiego wsparł też Kościół, dzięki naciskom duchownych strona społeczna zgodziła się ostatecznie na dochowanie postanowień zawartych przy Okrągłym Stole.[36] W ten sposób jeden z filarów zachowania władzy przez komunistów został zachowany, choć pod wpływem wyborów znacznie osłabła legitymizacja Jaruzelskiego jako głowy państwa. Wybory osłabiły też partię, którą Rakowski miał kierować. W pierwszym rzędzie PZPR musiała liczyć się z koniecznością ustępstw wobec opozycji w kwestii stanowiska szefa rządu. Ewidentnym przykładem znacznego osłabienia partii w walce z przeciwnikiem politycznym było wyrażenie zgody na kandydata opozycji na premiera. 3 lipca Adam Michnik w Gazecie Wyborczej zdecydował się opublikować artykuł: „Wasz prezydent nasz premier”. Artykuł został źle przyjęty zarówno przez elity solidarnościowe, stwierdzano, że jest to inicjatywa pośpieszna i nieprzemyślana. Mazowiecki, późniejszy premier odpowiedział na ten tekst swoim artykułem z znamiennym tytułem: „Śpiesz się powoli”. W artykule tym całkowicie skrytykowano ten pomysł. Nie można brać odpowiedzialności za państwo i gospodarkę, kiedy nie ma się planu jak je naprawić – argumentował Mazowiecki. Polemika między głównymi liderami opozycji na łamach prasy miała znaczenie, ale ważniejsze było to, co na taką propozycję korekty planowanego układu politycznego odpowie Moskwa.

Przebywający w stolicy Francji bliski współpracownik Gorbaczowa Wadim Zagładin, zagadnięty o kwestię budowy nowego rządu w Polsce stwierdził, że ZSRR będzie utrzymywać stosunki z każdym wybranym w Polsce rządem. [37] Oświadczenie to otworzyło drogę do budowy rządu z solidarnościowym premierem. Najpierw jednak zanim to nastąpiło, Rakowski musiał zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami zaraz po wyborach zgłosić dymisję gabinetu, ale Sejm zdecydował się ją rozpatrzyć dopiero po wyborze Jaruzelskiego na prezydenta. Dopiero 2 sierpnia Sejm przyjął dymisję gabinetu Rakowskiego powierzając mu jednocześnie pełnienie tej funkcji do czasu powołania nowej Rady Ministrów.

SztandarWyprowadzić Okres sprawowania władzy wykonawczej przez Rakowskiego na stanowisku szefa rządu w ogólnym rozrachunku okazał się porażką osobistą premiera, jak i całej partii. Rakowski miał odmienić wizerunek PZPR przez dynamiczne i śmiałe działania tak na arenie międzynarodowej, jak i w polityce krajowej. Głównym celem Rakowskiego miało być zreformowanie gospodarki socjalistycznej w taki sposób, by stała się ona wydolna ekonomicznie. Fundamentalnym krokiem w tym kierunku były reformy wprowadzające mechanizmy gospodarki kapitalistycznej do socjalistycznego systemu, w jakim Polska funkcjonowała po drugiej wojnie światowej. Zakładano, że zdrowe mechanizmy rynkowe spowodują likwidację marnotrawstwa, lepszą alokację inwestycji i otworzą PRL na świat. Reformy miały być widomym znakiem postępującego procesu demokratyzacji systemu, co było jednocześnie warunkiem uzyskania pomocy kredytowej dla bankrutującej gospodarki ze strony mocarstw zachodnich. Rakowski doskonale o tym wiedział i właśnie z tego powodu prowadził zakrojoną na szeroką skalę ofensywę dyplomatyczną w głównych stolicach Europy Zachodniej. Nowe kredyty i redukcja zadłużenia zewnętrznego miały wyprowadzić PRL na prostą w zmaganiach z kryzysem ekonomicznym i politycznym, w jakim państwo było pogrążone. Działania dyplomatyczne, podobnie jak reformy okazały się jednak fiaskiem, Zachód nie zdecydował się na udzielenie ekonomicznego wsparcia dla PRL, a zatem w znacznym stopniu podważało to samą istotę planu naprawy finansów publicznych. Trzecim członem, który miał dopełniać pierwsze dwa wektory działań na których oparł swoją działalność Rakowski były rozmowy z ludźmi Kościoła na temat Okrągłego Stołu i uznania opozycji przez władzę. Zachód wymagał od Polski faktycznej, a nie pozornej demokratyzacji państwa, a rząd i Jaruzelski mieli to udowodnić nie tylko przez retorykę, ale czyny i fakty. Władza oczywiście miała świadomość, że natychmiastowe otwarcie się PZPR na wolne wybory i demokrację musi zakończyć się klęską, dlatego postanowiono ten proces kontrolować w taki sposób, by władza nadal pozostała w rękach komunistów. W tym celu Jaruzelski powołał kilka grup analitycznych, których zadaniem było opracowanie takiej formuły reformy systemu, która nie naruszałaby pryncypiów socjalizmu i władzy PZPR nad państwem i społeczeństwem. Najbardziej wartościowe i użyteczne analizy sytuacji politycznej i związanych z nią reform politycznych zostały stworzone w ramach zespołu trzech. Ciosek, Urban i gen. Pożoga w swoich memorandach kierowanych na ręce Jaruzelskiego przedstawiali plany nowego układu sił w parlamencie. W założeniach analityków Generała przedstawiciele PZPR mieli mieć zagwarantowaną z góry pulę mandatów, a walka wyborcza miała się toczyć jedynie o pewną część. W istocie plan miał polegać na wciągnięciu opozycji do systemu władzy socjalistycznego państwa, a nie na faktycznej demokratyzacji Polski Ludowej. Rakowski w tym scenariuszu odgrywał rolę statysty, a nie głównego rozgrywającego, choć opowiadał się za zmianami systemowymi np. podczas X plenum KC PZPR. W przeciwieństwie do marginesu niezależności jaki posiadał w kwestii reform ekonomicznych, w sprawach stricte politycznych nie był już tak samodzielny. Rakowski nie brał udziału w obradach przy Okrągłym Stole, a jednie w zakulisowych spotkaniach z hierarchami Kościoła Rzymsko-Katolickiego w Polsce. W rozmowach z ks. Orszulikiem i kard. Macharskim oraz z innymi duchownymi starał się wywierać pośredni wpływ na opozycję, by przyjęła warunki układu proponowane przez władze, zwłaszcza, że trudna sytuacja gospodarcza obligować powinna partnera do odpowiedzialności za kraj. Wpływ Rakowskiego na efekty Okrągłego Stołu był więc znikomy, ale to właśnie premier miał być wizytówką PZPR w nadchodzących wyborach do parlamentu. Uzyskanie dobrego wyniku wyborczego przez Rakowskiego, jako lidera listy krajowej miało podnieść prestiż władz wobec społeczeństwa jak i partnerów zagranicznych. Czerwcowe wybory miały być kartą przetargową, która miała pozwolić na bardziej przychylne nastawienie Zachodu do Polski rządzonej przez komunistów. Wyniki elekcji wyborczej okazały się jednak polityczną katastrofą i początkiem końca formacji socjalistycznej, a zatem również kariery Rakowskiego na szczytach władzy.[38]

Daniel Wójcik

Bibliografia:

M. Rakowski, Jak to się stało, Warszawa 1991

M. Rakowski, Dzienniki polityczne 1987-1990, Warszawa 2005

G. Bush, B. Scowcroft, Świat przekształcony, Warszawa 2000

P. Codogni, Wybory czerwcowe w 1989. U progu przemiany ustrojowej, Warszawa 2012

 V. Sebestyen, Rewolucja 1989. Jak doszło do upadku komunizmu, Wrocław 2009

P. Kowal, Koniec systemu władzy. Warszawa 2012

Polski rok 1989 Sukcesy, zaniechania porażki, t. 2, red. M. Jabłonowski, S. Stępka, S. Sulowski

Ewolucja życia politycznego w Polsce po stanie wojennym, pod red. A. Antoszewskiego i J. Sommera, Wrocław 1990

T. Kisielewski, Partii portret własny. Polityka i świadomość w PZPR w stadium upadku, Warszawa 2011

A. Dudek, R. Gryz, Komuniści i Kościół w Polsce , Kraków 2002

A. Anusz, A. Anusz, Kościół wobec przemian politycznych w Polsce ( 1944-1994), Warszawa 1994

 

Przypisy:

[1] http://www.youtube.com/watch?v=dJvjUKnfPI4
[2] M. Rakowski, Dzienniki polityczne…, t. 10, s. 414.
[3] Ibidem
[4] Ibidem, s. 416.
[5] Ibidem.
[6] Ibidem, s. 424.
[7] Ustawa z dnia 17 maja 1989 ro stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, Dz. U. nr. 29, poz. 154.
[8] A. Dudek, R. Gryz, Komuniści i Kościół w Polsce , Kraków 2002, s. 437. A. Anusz, A. Anusz, Kościół wobec przemian politycznych w Polsce ( 1944-1994), Warszawa 1994, s. 249.
[9] Ibidem.
[10] M. Rakowski, Dzienniki polityczne…t.10, s. 425.
[11] T. Kisielewski, Partii portret własny. Polityka i świadomość w PZPR w stadium upadku, Warszawa 2011, s. 138.
[12] M. Rakowski, Dzienniki polityczne…t. 10, s. 246.
[13] T. Kisielewski, Partii portret własny. Polityka i świadomość w…, s. 144.
[14] Zmierzch dyktatury…, t. 1, s. 509.
[15] Ibidem.
[16] M. Rakowski, Dzienniki polityczne…, t. 10, s.
[17] M. Rakowski, Dzienniki polityczne…, t. 10, s. 331.
[18] Ustawa- Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej X kadencji na lata 1989- 1993 [w:] Polski rok 1989 Sukcesy, zaniechania porażki, t. 2, red. M. Jabłonowski, S. Stępka, S. Sulowski, s. 133 i n.
[19] E. Szymczak, Niektóre elementy prawa wyborczego i praktyki politycznej w wyborach do Sejmu i Senatu PRL w 1989 r[ w:] Ewolucja życia politycznego w Polsce po stanie wojennym, pod red. A. Antoszewskiego i J. Sommera, Wrocław 1990, s. 81.
[20] M. Rakowski, Dzienniki polityczne.., s. 437.
[21] P. Kowal, Koniec systemu władzy…, s. 475.
[22] 20 maj , Warszawa. Ocena kampanii wyborczej w świetle „ Informacji Dziennej” opracowania w Zespole Informacyjnym Gabinetu Ministra Spraw Wewnętrznych [ w:] Polski rok 1989 Sukcesy, zaniechania porażki, t. 2, red. M. Jabłonowski, S. Stępka, S. Sulowski, s.177.
[23] Ulotki wyborcze z sentencjami Mieczysława Franciszka Rakowskiego, Archiwum Państwowe w Częstochowie , zespół akt nr 8/59.
[24] Rakowski takie wystąpienia przed kamerami nazywał „ dobranocką”
[25] http://www.youtube.com/watch?v=T4nl5IztzKo, „Dziennik Telewizyjny 4.06. 1989r” , ( dostęp: 2. 12. 2013.)
[26] M. Rakowski, Dzienniki polityczne…,t.10, s. 428
[27] Cyt. za: V. Sebestyen, Rewolucja 1989. Jak doszło do upadku komunizmu, Wrocław 2009, s. 305-306.
[28] M. Rakowski, Jak to się stało, Warszawa 1991, s. 228.
[29] 1989, czerwiec 12 , Warszawa. Dekret Rady Państwa o zmianie ustawy – Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej X kadencji, na lata 1989-1993 [w:] Polski rok 1989. Sukcesy, zaniechania…, s.187.
[30] M. Rakowski, Dzienniki polityczne…, t. 10, s. 445.
[31] M. Rakowski, Jak to się stało…, s. 232-233.
[32] Protokół z posiedzenia KC PZPR w dniu 16 czerwca 1989 r[ w:] Tajne dokumenty…, s. 407.
[33] Ibidem, s. 411.
[34] Ibidem.
[35] G. Bush, B. Scowcroft, Świat przekształcony, Warszawa 2000, s. 122-123.
[36] M. Rakowski, Dzienniki polityczne…t.10, s. 462.
[37] A. Garlicki, Karuzela…, s. 344.
[38] Wybory czerwcowe w 1989. U progu przemiany ustrojowej, Warszawa 2012,s. 352.

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*