Już wkrótce w Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu będzie dostępna rycina ukazująca pałac Dzieduszyckich, jedno z najpiękniejszych założeń parkowo-pałacowych XIX-wiecznej Galicji. To pierwsza prezentacja tego wyjątkowego dzieła, które stanowi świadectwo kunsztu artystycznego i historycznego znaczenia rezydencji.
Rycina z 1864 roku autorstwa F. Backebuscha, ukazująca pałac Dzieduszyckich w Zarzeczu (Podkarpackie), zostanie wkrótce zaprezentowana na wystawie w tamtejszym muzeum. Będzie to pierwsza okazja do zobaczenia tej grafiki na ekspozycji. Informację tę przekazała Katarzyna Szarek z Muzeum Dzieduszyckich.
Pałac w Zarzeczu, liczący ponad dwa wieki, pełnił niegdyś funkcję siedziby rodu Dzieduszyckich herbu Sas, zasłużonego dla rozwoju polskiej kultury i edukacji. Obecnie jest filią Muzeum w Jarosławiu. Klasycystyczna rezydencja powstała z inicjatywy Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej oraz Ignacego Morskiego.
Hrabina Magdalena stworzyła według własnego projektu wiejską posiadłość, która w XIX wieku uchodziła za jedno z najpiękniejszych założeń parkowo-pałacowych w monarchii habsburskiej. Posiadłość otacza park, który zachował się do dzisiaj.
Rycina Backebuscha, będąca częścią zbiorów jarosławskiego muzeum, przedstawia pałac od strony południowej. Grafika ukazuje romantyczny pejzaż Galicji, gdzie pałacowy park otacza sadzawka, oddając urok miejsca, które niegdyś stanowiło inspirację dla artystów XIX wieku. Popularność takich grafik wynikała z potrzeby dokumentowania rzeczywistości w czasach, gdy fotografia nie była jeszcze rozpowszechniona.
Drzeworyt oparty na rysunku Backebuscha ukazał się w 1864 roku w 22. zeszycie „Tygodnika Ilustrowanego”. Czasopismo, założone przez Józefa Ungra, odegrało kluczową rolę w popularyzacji sztuki i dziedzictwa kulturowego. Rozwój technik drukarskich, takich jak drzeworyt, pozwolił na szerokie rozpowszechnianie grafik, które pełniły funkcje dokumentacyjne, edukacyjne i artystyczne.
F. Backebusch współpracował z „Tygodnikiem Ilustrowanym” w latach 1863–1864, tworząc dzieła, które nie tylko przybliżały architekturę i krajobrazy, ale także wpisywały się w romantyczny nurt sentymentalnego postrzegania natury i historii.
Jego ryciny, łączące artystyczną wizję z precyzją techniki, uwieczniały piękno polskich ziem i zabytków. Rycina przedstawiająca Zarzecze jest przykładem tego mistrzostwa. Na dziele widnieje sygnatura autora, umieszczona w lewym dolnym rogu, podkreślająca jego kunszt i dbałość o detale.
Wyjątkową grafikę będzie można oglądać już w lutym podczas wystawy w Muzeum Dzieduszyckich. Wystawa ma na celu przybliżenie dziedzictwa XIX wieku i zachęcenie odwiedzających do odkrywania historii pełnej inspiracji.
Pałac Dzieduszyckich
Wzniesiony w latach 1807–1810 w Zarzeczu, pałac Dzieduszyckich był efektem inicjatywy Magdaleny Morskiej z rodu Dzieduszyckich. Obiekt znajduje się we wsi Zarzecze, w województwie podkarpackim, powiecie przeworskim, nad rzeką Mleczką, będącą dopływem Wisłoka.
Zaprojektowany w stylu klasycystycznym, kompleks rezydencjonalny obejmował także oranżerię, stajnie z powozownią, zabudowania folwarczne i administracyjne. Wpisany do rejestru zabytków, zespół pałacowo-parkowy jest świadectwem arystokratycznego dziedzictwa regionu.
Malownicza okolica, pełna urokliwych zakątków, z wijącą się rzeką i skupiskami dębów, zainspirowała Magdalenę i Ignacego Morskich do stworzenia nowej rezydencji. Centralnym elementem kompozycji stały się dwa wzniesienia – na jednym powstał pałac z rotundą wzorowaną na Świątyni Sybilli w Puławach, na drugim planowano budowę kościoła inspirowanego paryskim kościołem de la Madeleine. Choć kościół ukończył dopiero bratanek Magdaleny, Włodzimierz Dzieduszycki, obie budowle oferowały imponujące widoki na okoliczne łąki, pola i wzgórza Pogórza Przemysko-Dynowskiego.
Przez ponad stulecie, do 1944 roku, Zarzecze pełniło rolę rodzinnego domu Dzieduszyckich, będąc jednocześnie miejscem życia towarzyskiego, kulturalnego i gospodarczego, które oddziaływało na okolicę. W 1819 roku Magdalena Morska zorganizowała w pałacu bal, szczegółowo opisany w pamiętnikach Franciszka Ksawerego Preka.
Po śmierci Magdaleny w 1847 roku majątek przejęli jej brat Józef Kalasanty Dzieduszycki, a później jego syn Włodzimierz Dzieduszycki. W trudnych czasach historycznych, takich jak powstanie listopadowe i II wojna światowa, pałac stał się schronieniem dla powstańców, żołnierzy AK oraz przesiedleńców.
W latach 40. XX wieku ukrywał się tam również ks. Stefan Wyszyński. Po 1945 roku rezydencja utraciła swoje pierwotne funkcje, ale dzięki staraniom rodziny Dzieduszyckich i władz lokalnych, w 2008 roku otwarto w pałacu muzeum, będące filią Muzeum w Jarosławiu.
Pałac w stylu późnoklasycystycznym, z elementami Empire, zaprojektował Piotr Aigner. Rotunda w południowo-zachodnim narożniku nawiązuje do starożytnej architektury grecko-rzymskiej. Magdalena Morska aktywnie uczestniczyła w aranżacji wnętrz, czego efektem były stylowe meble i dekoracje, z których wiele przetrwało do dziś.
Romantyczny park o powierzchni około 9 ha powstawał do 1840 roku według projektu Magdaleny Morskiej. Centralnym punktem założenia jest wzgórze z pałacem i oficyną. W parku zachowano stary drzewostan, w tym dęby i klony, a także posadzono egzotyczne gatunki, takie jak korkowce amurskie, tulipanowce amerykańskie i 200-letni platan klonolistny.
Pałac w Zarzeczu, wraz z odrestaurowanymi wnętrzami i bogatym parkiem, stanowi jedną z najpiękniejszych arystokratycznych rezydencji Podkarpacia. Współcześnie muzeum prezentuje zarówno oryginalne meble, jak i bogatą historię rodu Dzieduszyckich, przyciągając miłośników sztuki, historii i architektury.
