Organizacje feministyczne w Polsce w XX wieku – na tle powszechnym

Zarówno rozwój ruchu feministycznego, jak i samego feminizmu powodował, że kobiety zaczęto postrzegać w innych kategoriach niż dotychczas. Trzy fale feminizmu doprowadziły ostatecznie do zaistnienia kobiet w życiu politycznym, społecznym i kulturalnym. To głównie wiek XX przyczynił się do szeroko pojętej emancypacji kobiet. W tym czasie zaczęły tworzyć się liczne organizacje tworzone przez feministki i zrzeszające kobiety o takich właśnie poglądach. Ewa Malinowska w swojej pracy pod tytułem Feminizm europejski. Demokracja parytetowa a polski ruch kobiet. Socjologiczna analiza walki o równouprawnienie płci pisze, że organizowanie się kobiet wynikało przede wszystkim z (…) przekonania o potrzebie i możliwości zmiany dotychczasowego podziału ról w społeczeństwie[10].

W czasie istnienia II Rzeczypospolitej (1918–1945) kończyła się druga fala feminizmu światowego, a w Polsce zaczynała się fala piąta, która przyniosła Polkom, ale również kobietom w innych krajach, pełnię praw wyborczych[11]. Cztery lata wcześniej, czyli w roku 1914, kobiety także wykazywały aktywność organizacyjną, która wiązała się wówczas przede wszystkim z tajnym nauczaniem i działaniami na rzecz państwa, co podyktowane było sytuacją międzynarodową, a co za tym idzie wybuchem I wojny światowej. To wpłynęło na późniejszą pracę kobiet w organizacjach kobiecych okresu II Rzeczypospolitej, gdzie jej przedstawicielki nadal odwoływały się do pracy na rzecz państwa[12]. Pracą tą zajmowały się głównie kobiety pochodzące z rodzin inteligenckich i arystokratycznych, co jednak nie wykluczało istnienia organizacji skupiających w swych szeregach kobiet trudniących się pracą fizyczną.

Dwudziestolecie międzywojenne sprzyjało niewątpliwie mnożeniu się organizacji kobiecych na ziemiach polskich. Już nawet w czasie wyborów do Sejmu Ustawodawczego, a także do Sejmu I kadencji kobiety stworzyły komitet wyborczy. Zasiadały one w ławach poselskich i senatorskich, stanowiąc jedynie niewielką część ogólnej liczby posłów[13].

Jeszcze szybszy rozwój ruchu feministycznego na ziemiach polskich okresu dwudziestolecia międzywojennego nastąpił pod koniec lat 20. i 30., gdzie tworzyły się głównie organizacje o charakterze opiekuńczym lub charytatywnym. Józefa Szebeko, senatorka Zjednoczenia Chrześcijańsko-Demokratycznego, zgodnie z myślą katolicką, powołała do życia w 1924 roku Radę Narodową Polek, która była filią Międzynarodowej Rady Kobiet (ta z kolei powstała już w 1888 roku w Waszyngtonie). Łączyła ona zarówno organizacje katolickie, jak i te, które nie identyfikowały się z myślą chrześcijańsko-demokratyczną. Wkrótce jednak z rady wystąpiło wiele organizacji, które nie zgadzały się na zbyt narodowo-chrześcijański charakter tego stowarzyszenia.

Oprócz organizacji charytatywnych, które tworzyły kobiety w latach 1918–1945, były też organizacje, które były stricte związkami zawodowymi. Do takich związków zaliczyć należy Związek Zawodowy Kobiet Polskich Pracujących w Handlu i Biurowości, Zrzeszenie Lekarek Polskich lub Związek Kobiet z Prawniczym Wykształceniem. Celem członkiń wyżej wymienionych towarzystw było zapewnienie kobietom wykształconym równości na rynku pracy[14]. Obok tych organizacji zaczęły tworzyć się Koła Gospodyń Wiejskich.

Novum w działalności kobiecej stanowiło zainteresowanie się przez nie sprawami polityki, a tym samym tworzenie organizacji o takim właśnie charakterze. Wśród najbardziej rozpoznawalnych w tym okresie znajdowały się: Kobiecy Oddział PPS, Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet, Narodowa Organizacja Kobiet. Organizacje te zajmowały się w szczególności kwestiami społecznym, a nie jak to zazwyczaj bywa w polityce – realizowaniem własnego scenariusza politycznego. Zastanawia takie właśnie podejście kobiet do sfery politycznej. Odpowiedzią na nurtujące pytania jest być może fakt, że kobiety tamtych czasów obawiały się wprowadzać własne pomysły w życie polityczne w związku z ich słabo jeszcze ugruntowaną pozycją na tej płaszczyźnie[15].

Zwrócić należy także uwagę na kobiece organizacje paramilitarne, które rozpoczęły swą działalność po dojściu do władzy obozu sanacji. Czołową organizacją była wówczas Liga Kobiet Polskich Pogotowia Wojennego, a także Komitet Społeczny Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju. Zakres działania tychże organizacji obejmował przygotowanie kobiet do obrony kraju, a w opozycji do nich zaczęły powstawać kobiece organizacje pacyfistyczne, których celem było szerzenie pokoju. Jedną z takich organizacji stworzyła Justyna Budzińska-Tylicka, a była nią Liga Kobiet dla Pokoju i Wolności.

Wymienione wyżej organizacje ukazują, że na terenach ziem polskich okresu II Rzeczypospolitej istniało wiele organizacji kobiecych o bardzo zróżnicowanym charakterze. Kobiety po uzyskaniu praw wyborczych w Polsce chętnie występowały na polu nie tylko politycznym. Tworzone przez nie organizacje miały za zadanie bronić ich praw, dokształcać je lub po prostu być formą rozrywki. Aby jeszcze jaśniej nakreślić działalność organizacji feministycznych przybliżę charakter niektórych z nich.

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*