Jarosław Trybuś, Paweł E. Weszpiński, Plan Miasta Stołecznego Warszawy z 1939 roku, Instytut Kartograficzny E. Romera Książnica-Atlas z serii PLANY WARSZAWY ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy
Muzeum Warszawy oddało do druku pozycje arcyciekawą dla każdego varsavianisty, otóż niniejsza pozycja zawiera nie tylko historyczny opis miasta, ale także plany miasta wydrukowane i dołączone do publikacji.
Warszawa jest jednym z miast, które w największym stopniu ucierpiało podczas konfliktu znanego jako II wojna światowa. Ponad 70% zabudowy miasta uległo zniszczeniu, w tym jego historyczne centrum. Do dziś kwestią sporną pozostaje odbudowa miasta – akt niekonsekwentny (dlaczego odbudowano Zamek Królewski, a Pałac Saski już nie?), zawierający w sobie raczej więcej powodów politycznych niż ekonomicznych. Wiadome jest, że Sowieci chcieli stworzyć nową Warszawę na swoją modłę (odsyłam tutaj do świetnej pozycji Michała Murawskiego, Kompleks Pałacu. Życie społeczne stalinowskiego wieżowca w kapitalistycznej Warszawie), co też po części im się udało.
Autorzy kontrowersyjnie podejmują polemikę z ukształtowanym dziś w świadomości Polaków obrazem dawnej Warszawy, jako „Paryża północy”. Miasto będące najważniejszą metropolią II Rzeczpospolitej, którą dziś wspominamy z rozrzewnieniem. Miasto nieodbudowane ze swych wojennych zniszczeń, zdaniem autorów wcale nie było takie, jakie nam się dziś wydaję.
Większość fotografii Warszawy z okresu przedwojennego dotyczy akurat najbardziej reprezentacyjnej części miasta, reszty tej „brzydkiej stolicy” po prostu nie fotografowano.
Jako dowód przywołują autorzy dane na temat: kanalizacji, wodociągów, wielkości mieszkań, ich wysokości itp. z procentowym podziałem na konkretne lokalizacje.
Szczególnie ciekawie wypadają mapy ukazujące gwałtowny przyrost liczby mieszkańców, dotyczący głównie obrzeży prawostronnej Warszawy, jak i północnej części miasta. Notowany wzrost liczby mieszkańców w tych rejonach wynosił od 200 do 500%.
Wspomniane zostały również wielkie plany zobrazowane w wystawie Warszawa wczoraj, dziś, jutro. Była to wizja rozwoju stolicy w kolejnych latach, a plany były nadzwyczaj imponujące: metro, most im. Józefa Piłsudskiego, rozwój dróg, wodociągów i komunikacji, to tylko niektóre z interesujących planów rozwoju Warszawy. Niestety jak wszyscy wiemy, nigdy w tym kształcie nie doczekały się one już realizacji z powodu wybuchu II wojny światowej.
Jak zauważają sami autorzy Plan miasta stołecznego Warszawy z 1939 roku jest w sporej części niekompletny i często nie oddaje rzeczywistego wyglądu zabudowań stolicy z 1939 roku. Problemy z uaktualnieniami, nazewnictwem ulic i placów oraz wspomnianą zabudową stanowią rzecz problematyczną w ocenie planu. Należy jednak wspomnieć, że był to rok 1939, dlatego zbyt surowe ocenianie owych map nie byłoby właściwe. Zwłaszcza, że opracowanie graficzne planu wykonanego przez redaktorów z tzw. szkoły romerowskiej stanowi niedościgniony wzór swoich czasów.
Ocena recenzenta: 5,5/6
Mariusz Sioch
