Na przestrzeni wieków Góra Karmel (obecnie Izrael) uważana była w różnych kręgach społecznych za miejsce święte. Starożytni u jej podnóży oddawali cześć Zeusowi, składali hołd Baalowi, bogowi płodności. Jednakże na trwałe Góra Karmel wpisała się w dzieje Zakonu Braci Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel, znanych nam bardziej jako karmelitów.
Średniowiecze to epoka nie tylko królów i mężnych rycerzy. Współtworzyli ją także mnisi, którzy na co dzień funkcjonowali w różnych wspólnotach zakonnych. Któż z nas nie potrafiłby wymienić najstarszych zakonów w historii, takich jak: benedyktyni, cystersi dominikanie, czy premonstratensi. Z karmelitami jest już nieco gorzej. Ówczesne społeczeństwo zainteresowało się kręgiem karmelitańskim wraz z rozwojem kultu Świętego Szkaplerza oraz kultu maryjnego w okresie nowożytnym. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie czytelnikom zarysu genezy i przybliżenie początków drogi dziejowej Braci Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel w średniowieczu.
Tradycja założycielska zakonu
Nie da się zrozumieć duchowości karmelitańskiej bez odniesienia się do tradycji założycielskiej zakonu, która upatruje swej genezy w Piśmie Świętym. Karmelici za swojego założyciela uznali proroka Eliasza, który wedle biblijnych przekazów miał wieść pustelnicze życie w grotach Góry Karmel [1]. Tradycję tą i to w sposób bardzo jednolity uwieczniali swym piórem na kartach ksiąg karmelitańscy mnisi, którzy w obliczu nakazów Soboru Laterańskiego IV musieli określić i przedstawić kim był ich założyciel.
Fot. Wikimedia Commons
W kontekście historycznym o samym Eliaszu wiemy, że żył w IX stuleciu przed Chrystusem i zamieszkiwał Królestwo Północne. Warto napomnieć, że po śmierci króla Salomona państwo Izrael utraciło jedność i podzieliło się na dwa mniejsze królestwa: północne (Izrael) oraz południowe (Judea). Samo imię Eliasz z hebrajskiego oznacza „Bóg jest moim Panem”. Prorok ten został powołany przez Boga do poświadczenia prawdy o Nim wśród ludu, który bałwochwalczo oddawał cześć kananejskiemu bożkowi Baalowi m.in. na Górze Karmel. Choć swoje korzenie karmelici wywodzili od czasów dawnych, to konkretne źródła świadczą o tym, iż wiedli oni żywot eremicki na zboczu Karmelu od końca XII wieku. Jak napisał Tadeusz Trajdos (badacz dziejów karmelitów w Polsce):
Pierwsi karmelici, gromadzący się na zboczu Góry Karmel u schyłku XII w. w Królestwie Jerozolimskim, mało przypominali braci, którzy w r. 1397 zdążali z Pragi do Krakowa. Społeczność pielgrzymów i pokutników z łacińskiej Europy schroniła się u źródeł Eliasza, by prowadzić w skalnych pieczarach pustelnicze i ascetyczne życie. Byli krzyżowcami, ale bez broni, zobowiązali się do skrajnego ubóstwa, do spędzania czasu w modlitwie i rozmyślaniach w zupełnej samotności [2].
Pierwszą vitae formula karmelici otrzymali między 1206 a 1214 rokiem od patriarchy jerozolimskiego Alberta. Statut ten przewidywał, że wspólnota będzie tworzyć swego rodzaju klasztor-erem. Każdy z braci miał własna celę, przeor miał oddzielny dom, zaś pośrodku eremu znajdował się niewielki kościółek. Regulacje te nie zatwierdzały jeszcze istnienia zakonu w świetle prawnym, bowiem kandydaci nie musieli składać ślubów zakonnych. Aczkolwiek we swoim gronie przestrzegali zasad czystości, posłuszeństwa i ubóstwa.
Artykuł składa się z więcej niż jednej strony. Poniżej znajdziesz numerację stron.
