A. Ochał, Tajemnice strażnicy WOP w Konarach (1945 – 1947)
Życie pisze miejscom i ludziom rozmaite scenariusze. Dolnemu Śląskowi napisało w scenariuszu dezercję żołnierzy WOP – u.
Podporucznik Jan Kajda nie zapisałby się – być może – w historii, gdyby dezerterzy, o których ucieczce wspomniano wyżej, nie znajdowali się pod jego dowództwem. Kajda – rocznik 1916, syn chłopa z Lubelszczyzny – zgrabnie wspiął się po szczeblach kariery – od 25. Pułku Ułanów Wielkopolskich (i szkolenia podoficerskiego) do oficera polityczno – wychowawczego. Istnieje sporo niepewności co do jego żołnierskiej drogi z okresu wojny. Pewne jest natomiast, że w połowie lat czterdziestych w dolnośląskich Konarach utworzono strażnicę Wojsk Ochrony Pogranicza – Artur Ochal podaje, że służbę rozpoczęła ona w listopadzie 1945 roku. Wyżej wspomniany Jan Kajda stanowisko zastępcy komendanta (do spraw polityczno – wychowawczych) objął niewiele ponad pół roku później, bo 1 czerwca 1946 roku, a po kolejnych dwóch miesiącach powierzono mu dowodzenie strażnicą. Wspomniane dezercje miały miejsce w sierpniu i wrześniu 1946 roku, natomiast w listopadzie Kajdę aresztowano i skazano (karę odbywał m. in. we Wronkach). Dożył sędziwego wieku – zmarł w 2000 roku.
Artur Ochal szeroko – ale też możliwie dokładnie – omawia tło i skutki tych wydarzeń. Pochwała należy się za solidne podstawy źródłowe – kwerendy w znacznej ich części przeprowadzono w Instytucie Pamięci Narodowej (oddziały: warszawski, gdański, krakowski, łódzki, poznański, wrocławski), ale też w warszawskim Centralnym Archiwum Wojskowym czy szczecińskim Archiwum Straży Granicznej). Natomiast…
…książkę czytało się po prostu opornie (i topornie). I więcej niż ,,4” nie umiem dać właśnie za ten język – z trudem dobrnęłam do końca, bo książka niesamowicie mi się dłużyła. Jeśli ktoś nie jest fanem książek naukowych – a co więcej – fanem historii powojennej Polski, to wymięknie po kilku stronach. To jest pozycja typowo naukowa – z zachowanym całym aparatem w takich pracach niezbędnym (przypisy, bibliografia). Dodać należy, ukazała się ona w ramach projektu badawczego ,,Wojsko Polskie w strukturach państwa XX wieku”. Autor – doktor Artur Ochal – jest oficerem Straży Granicznej, pracownikiem Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie.
Wydawnictwo: Instytut Pamięci Narodowej
Ocena recenzenta: 4/6
Helena Sarna
