Fragment tkaniny znaleziony w królewskim grobowcu w Grecji kilkadziesiąt lat temu to tunika Aleksandra Wielkiego? Niektórzy z naukowców mają wątpliwości
Określany jako tunika Aleksandra Wielkiego fragment tkaniny w Werginie w Macedonii odkryty w latach 70. XX wieku stanowi jedno z najważniejszych odkryć archeologicznych związanych z życiem i dziedzictwem tego władcy.
Fragment ten, część królewskiego stroju wykonanego z bawełny, przypuszczalnie pochodzi z tuniki noszonej przez Aleksandra Wielkiego. Jest to chiton, charakterystyczna tkanina noszona przez monarchów, która w połączeniu z innymi znaleziskami może świadczyć o wysokim statusie pochowanej osoby.
Tkanina, która okazała się być królewską purpurą, z białymi warstwami oddzielającymi fioletowe pasy, została znaleziona w jednym z najważniejszych grobów w Werginie, datowanym na czas po śmierci Aleksandra. Fragmenty te są częścią tkaniny, która mogła być częścią stroju Aleksandra, co potwierdzają nie tylko badania samej tkaniny, ale także inne artefakty znalezione w grobowcu, takie jak złoty wieniec, diadem, berło, hełm i pozłacane tarcze. Wszystkie te przedmioty są ściśle związane z królewską władzą i władcą Macedonii.
Badania archeologiczne – argumenty za identyfikacją grobowca z Aleksandrem
Znaleziska archeologiczne i inskrypcje w Grobowcu II w Werginie wskazują na związek tego grobu z Aleksandrem lub jego rodziną. Wśród najważniejszych przedmiotów znalezionych w tym grobowcu wymienia się złoty diadem, berło, hełm oraz pozłacane tarcze gwiaździste, które były atrybutami władzy Aleksandra.
Złote gwiazdy, które pojawiają się w różnych przedmiotach z tego grobu, nawiązują do ozdób znajdujących się na baldachimie Aleksandra, co stanowi mocny dowód na jego związek z tym grobowcem. Lane Fox wskazała, że przedmioty te są charakterystyczne dla epoki po Aleksandrze i mogą wskazywać na osobę z najbliższego kręgu władcy.
W szczególności złote gwiazdy, które występują w „chlamysach” Aleksandra, stanowią silny argument na rzecz tego, że były one częścią jego osobistego wyposażenia. Antonis Bartsiokas i jego współpracownicy zwrócili uwagę na to, że te same gwiazdy zostały znalezione w grobowcu II, co stanowi kluczowy dowód na to, że grób ten może być powiązany z Aleksandrem.
Dodatkowo, Nicgorski (2005) wskazał na obecność fioletowej bawełny w tkaninie znalezionej w złotym ossuarium, co również jest zgodne z przedstawieniami Aleksandra w ikonografii z czasów jego panowania. Tkanina ta, która pochodzi z ostatniej ćwierci IV wieku p.n.e., mogła być częścią królewskiego stroju władcy.
Bartsiokas, Arsuaga i Brandmeir w zeszłym roku podkreślili, że obecność perskich gazeli oraz indyjskich psów gończych we fryzie Grobowca II, a także wieży strażniczej, świadczy o azjatyckich wpływach, co koreluje z czasami po Aleksandrze i świadczy o jego ekspansji na Wschód. Podobne motywy w sztuce i ikonografii mogą wskazywać na datowanie grobowca na czas po śmierci władcy, a także na miejsce pochówku jego najbliższych.
Wnioski – zidentyfikowanie grobowca jako pochówku Arrhidaeusa
Większość badaczy zgadza się z tezą, że Grobowiec II w Werginie jest miejscem pochówku Arrhidaeusa, brata Aleksandra, który po jego śmierci przejął część władzy w Macedonii. Borza i Palagia zwrócili uwagę na fakt, że grobowiec ten zawiera akcesoria, które mogą pochodzić z czasów Aleksandra, a jego śmierć w 316 roku p.n.e. skutkowała pochówkiem Arrhidaeusa z cennymi przedmiotami.
Z kolei Bartsiokas i Price dowiedli, że w grobowcu tym znajdują się przedmioty charakterystyczne dla późnej epoki Aleksandra, a także unikalne inskrypcje na srebrnej płycie, które wymagają datowania grobowca na czasy po Filipie II.
Rola wizerunku Aleksandra w sztuce i ikonografii
Fragment tkaniny z Werginy, który łączy fioletową bawełnę z białymi warstwami, może być identyfikowany jako część świętego „chitonu” Aleksandra, znanego z przedstawień ikonograficznych. Nicgorski wskazał, że podobne tkaniny pojawiają się na fryzie Grobowca II, gdzie przedstawiony jest myśliwy w fioletowej tunice, co może sugerować, że chodzi o Aleksandra.
Tunika Aleksandra Wielkiego w królewskim grobowcu? Kontrowersje
Naukowcy, z którymi rozmawiało Live Science, zareagowali na wyżej opisany artykuł Bartsiokasa z mieszanymi reakcjami. Hariclia Brecoulaki, starszy badacz w Instytucie Badań Historycznych Narodowej Fundacji Badań Greckich w Grecji, powiedziała, że nie ma dowodów na poparcie tezy, że ta część garderoby była tuniką. Tkanina, według archeologów, wyglądała bardziej jak kawałek szalika, który służył do owijania kości zmarłego
– przekazała Brecoulaki w e-mailu do Live Science.
Athanasia Kyriakou, dyrektor projektu wykopaliskowego Uniwersytetu Arystotelesa w Salonikach w Werginie, również skrytykowała artykuł. Ten artykuł jest pełen błędnych interpretacji z powodu braku odpowiedniego tła. Bartsiokas sam nie przeprowadził testów na materiałach dodając, że Bartsiokas nawet nie widział materiałów.
Inni uczeni byli bardziej przychylni pracy i jej odkryciom. Sympatyzuję z argumentami Antonisa Bartsiokasa, że należy do Filipa – napisała w e-mailu Susan Rotroff, emerytowana profesor filologii klasycznej na Uniwersytecie Waszyngtońskim w St. Louis. Jeśli tkanina, o której mowa, to rzeczywiście bawełna, trudno jest poprzeć datę sprzed czasów Aleksandra Wielkiego.
Richard Janko, profesor filologii klasycznej na Uniwersytecie Michigan, był ostrożnym wsparciem. To bardzo ekscytujące badanie – powiedział Janko w e-mailu do Live Science. Pierwotna identyfikacja mężczyzny zajmującego niezwykle bogaty grobowiec II w Werginie jako Filipa II, ojca Aleksandra, jest daleka od pewności.
Janko zauważył jednak, że bawełna użyta do wyrobu odzieży mogła być importowana drogą handlową z Persji, co oznacza, że mogła zostać nabyta i wykorzystana przez Filipa II. David Gill, pracownik naukowy University of Kent’s Centre for Heritage, pochwalił wyniki badania. Kilka lat temu opublikowałem inskrypcje z grobowca II – i argumentowałem, że muszą one być późniejsze niż Filip II – powiedział Gill w e-mailu do Live Science.
Źródła:
- Antonis Bartsiokas, The Identification of the Sacred “Chiton” (Sarapis) of Pharaoh Alexander the Great in Tomb II at Vergina, Macedonia, Greece, Journal of Field Archaeology [dostęp: 09.11.2024].
- Owen Jarus, ’Purple tunic’ from royal tomb belonged to Alexander the Great, scholar claims — but not everyone agrees, Live Science [dostęp: 09.11.2024].
Fot. Aleksander przecina węzeł gordyjski. Obraz Jeana-Simona Berthélemy’ego, 1767
