Naukowcy potwierdzili, że starożytni Rzymianie doprowadzili do zanieczyszczenia ołowiem Morza Egejskiego
Nowe badania opublikowane na łamach czasopisma Cosmos wykazały, że zanieczyszczenie Morza Egejskiego ołowiem w wyniku działalności człowieka mogły mieć swój początek ponad 1000 lat wcześniej, niż zakładano.
Powszechnie wiadomo, że Rzymianie wykorzystywali ołów na dużą skalę: pokrywano ołowiem naczynia, fragmenty konstrukcji oraz produkowano rury do transportu wody. Ołów można było znaleźć też w kosmetykach, lekach, farbach, a nawet zabawkach. Tak szerokie zastosowanie powodowało, że przedostawał się on do gleby, wody i powietrza oraz ciała ludzkiego.
Naukowcy poddali analizie pobrane próbki osadów morskich z obszarów dna Morza Egejskiego, wschodniej części Morza Śródziemnego. Dodatkowo przeanalizowali także próbki pozyskane z torfowiska w północno-wschodniej Grecji.
Okazało się, że najstarszy ślad zanieczyszczenia ołowiem został odkryty z próbek pochodzących z torfowisk Tenaghi Philippon.
Zanieczyszczenie Morza Egejskiego już 5200 lat temu?
W efekcie naukowcy doszli do wniosku, że odnalezione ślady skażenia pojawiły się 1200 lat wcześniej, niż dotychczas zakładano, czyli 5200 lat temu. Może to być związane z fundamentalną zmianą polityczną, jaka miała miejsce w tym regionie: ekspansją Cesarstwa Rzymskiego na tereny Starożytnej Grecji.
Badacze pisali: „Włączenie Grecji do rzymskiej strefy wpływów dało nowym władcom możliwość wykorzystania zasobów naturalnych nowych prowincji”
Badania wykazały również, że powstające zanieczyszczenia prawdopodobnie przyczyniły się też do powszechnego spadku IQ na terenie całego Imperium Rzymskiego.
Dane pokazują także, że intensywne użytkowanie zasobów naturalnych w Imperium Rzymskim i Bizancjum trwało przez tysiąc lat oraz pozwalają na identyfikację przejścia od lokalnego wpływu człowieka na środowisko do powszechnego oddziaływania na naturalne ekosystemy.
Morze Egejskie w starożytności
Obecna linia brzegowa Morza Egejskiego ukształtowała się około 4000 lat temu. W czasach ostatniej epoki lodowcowej poziom mórz był znacznie niższy o około 130 metrów, a tereny, które dziś zajmuje Morze Egejskie, były zamieszkałymi równinami. Wyspy, takie jak Milos, które wówczas były jeszcze połączone z lądem, zaczęły być zasiedlane później. Przemiany geograficzne trwały przez kilka tysięcy lat, aż około 9000 lat temu poziom morza ustabilizował się na obecnym poziomie.
W starożytności, w rejonie Morza Egejskiego, powstały dwie kluczowe cywilizacje – Minojczycy z Krety i Mykeńczycy z kontynentalnej Grecji. Cywilizacja minojska, rozwijająca się na Krecie od około 3000 do 1450 roku p.n.e., była pierwszą zaawansowaną cywilizacją Europy, słynącą z pałaców, w tym w Knossos, oraz bogatej sieci handlowej. Po upadku tej kultury, około 1100 roku p.n.e., na kontynencie greckim pojawiła się cywilizacja mykeńska, która kwitła od około 1600 do 1100 roku p.n.e.
Mykeńczycy, choć zdominowani przez społeczeństwo wojowników, wprowadzili nowatorskie technologie i systemy pisma, w tym pismo linearne B, które stanowiło pierwsze zapisy w języku greckim. Jednak cywilizacja ta zniknęła w wyniku nieznanych przyczyn, pozostawiając po sobie nie tylko ruiny, ale i ślady kultury, które przetrwały w kolejnych epokach.
Po upadku mykeńskiej Grecji, rozpoczęły się greckie wieki ciemne, podczas których zniknęło pismo, a życie gospodarcze i społeczne zostało znacząco ograniczone. W VIII wieku p.n.e., po zakończeniu tego okresu, Grecja weszła w okres archaiczny, w którym region podzielił się na niezależne polis. W tym czasie Grecy zaczęli stosować alfabet fenicki, przekształcając go w alfabet grecki, a miasta takie jak Ateny, Sparta i Korynt stały się potęgami morskimi i handlowymi.
W 480 roku p.n.e. miała miejsce bitwa pod Salaminą, w której flota ateńska pokonała Persów, co zakończyło ich próby podboju zachodnich ziem. Przełomowym momentem była również dominacja Macedonii, której król, Filip II, oraz jego syn, Aleksander Wielki, zjednoczyli Grecję i zdobyli kontrolę nad Morzem Egejskim. Po śmierci Aleksandra, jego imperium zostało podzielone, a Macedonia i Królestwo Lizymacha objęły różne części regionu.
Wkrótce potem region znalazł się pod panowaniem Rzymian, którzy w wyniku wojen macedońskich i punickich przejęli kontrolę nad zachodnim basenem Morza Śródziemnego, a wschodnią część włączyli do prowincji takich jak Achaja, Macedonia, Tracja czy Azja.
Źródło: Imma Perfetto, Ancient Romans polluted the Aegean Sea with lead, Cosmos Magazine [dostęp:11.02.2025].
Fot. Współczesna mapa Morze Egejskidgo z naniesionym miejscem odnalezienia najstarszych osadów zanieczyszczeń ołowiem – Tenaghi Philippon, domena publiczna
