16 sierpnia 1919 roku wybuchło I powstanie śląskie

Tego dnia 1919 roku wybuchło I powstanie śląskie

I powstanie śląskie to zbrojne wystąpienie w dniach 16-24 sierpnia 1919 roku. Miał na celu przyłączenie Górnego Śląska do odradzającej się Polski.

W drugiej połowie XIX wieku na wielu terenach, gdzie nadal istniał polski żywioł, można było zaobserwować odrodzenie się polskości. Górny Śląsk, nawet przed rozbiorami, od wieków nie znajdował się już w granicach Polski. Jednak mimo tego, na tych terenach mieszkała ludność polska, głównie chłopskiego i robotniczego pochodzenia.

Odrodzeniu polskości w znacznej mierzy pomogły powstające jak grzyby po deszczu organizacje kulturalne, sportowe, a czasami też polityczne. Dramat I wojny światowej lekko ostudził te nastroje. Jednak zmiany, jakie przyniosła ta wojna i związana z nią klęska Niemiec, dawała mieszkającym tu Polakom nową nadzieję.

Gdy 11 listopada 1918 roku Niemcy skapitulowały, na polskich terenach, wchodzących w skład cesarstwa, powstawały polskie inicjatywy polityczne. W Poznaniu została powołana Naczelna Rada Ludowa (NRL) oraz Polski Sejm Dzielnicowy, który swym zasięgiem obejmował ziemie zaboru pruskiego oraz Górny Śląsk, będący w granicach Prus od czasu wojen śląskich w drugiej połowie XVIII w.

Jednym z członków Naczelnej Rady Ludowej został Wojciech Korfanty, mający reprezentować wewnątrz tego organu sprawy dotyczące Śląska. Sprawy polityczne związane z odradzającą się Polską przyspieszały i już w Bytomiu pod koniec 1919 roku został utworzony Podkomisariat NRL. Na jego czele stanął Kazimierz Czapla.

Zadaniem tego organu była polityczna reprezentacja ludności polskiej na Górnym Śląsku. Dodatkowo, została utworzona konspiracyjna Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska. Niestety, struktura dowódcza była bardzo skomplikowana i rozdzielona pomiędzy trzy ośrodki decyzyjne.

Pierwszym z nich był kierowany przez Alfonsa Zgrzebnioka, będącego formalnym przywódcą tej organizacji – Dowództwo Główne w Strumieniu.

Drugim był Komitet Wykonawczy w Bytomiu, kierowany przez Józefa Grzegorzka.

A trzecim Wydział Spraw Wojskowych przy Podkomisariacie Naczelnej Rady Ludowej w Sosnowcu, pod kierownictwem Józefa Dreyzy.

Mimo takich zawiłości, organizacja szybko się rozwijała i już niebawem w jej szeregach znajdowało się ponad 23 000 członków.

W tym czasie trwały pokojowe rozmowy w Paryżu, mające na celu ustalenie powojennego ładu. Na konferencji paryskiej stronę polską reprezentował Roman Dmowski, który skutecznie walczył o sprawy polskie. Dmowski też nie zapomniał o Górnym Śląsku i dlatego zażądał przyłączenia tego obszaru do odradzającej się Polski. Niestety, mimo świetnej postawy naszej delegacji, podpisany 28 czerwca 1919 roku traktat wersalski ustalał, że o przynależności Górnego Śląska będzie musiał zdecydować plebiscyt.

Żadnej ze stron nie zadowalały takie ustalenia. Niemcy od razu przeszły do działania, które objawiły się prześladowaniem żywiołu polskiego na Górnym Śląsku i zwalczaniem jakiejkolwiek działalności propolskiej. Natomiast polskie środowiska, biorąc przykład z Wielkopolski, parły do tego, aby rozstrzygnąć ten spór zbrojnie.

Mimo tego, powstał rozdźwięk między organizacjami propolskimi. Do walki zbrojnej parła POW Górnego Śląska. Przeciw niej była NRL z Wojciechem Korfantym na czele. Wspierała w tym go Warszawa, obawiająca się zbrojnej konfrontacji z niemiecką siłą militarną, która, osłabiona co prawda, przegraną wojną, nadal była potęgą.

Dlatego też państwo polskie nie wyraziło zgody na żadną pomoc powstańcom. Tym bardziej, że w tym momencie było uwikłane w potężny konflikt na wschodzie z bolszewikami, który miał zadecydować o istnieniu odrodzonego Państwa Polskiego.

Wybuchowi powstania pomógł kryzys gospodarczy i fala niezadowalania z nim związana. Iskrą, która padła na beczkę prochu, była masakra górników z kopalni „Mysłowice”, którzy domagali się zaległych wypłat. Kiedy niezadowoleni górnicy ruszyli po należne im pieniądze, niemieckie wojsko otworzyło ogień.

Zginęło siedmiu górników, dwie kobiety i trzynastoletni chłopiec. Rozkaz wydał z 16 na 17 sierpnia Maksymilian Iksal. Wybuchło I powstanie śląskie, datę 16 sierpnia 1919 roku uważa się za jego początek. Słabo przygotowane do walki oddziały powstańców spotkały się z silnym oporem strony niemieckiej, która dysponowała około 80 000 żołnierzy. Przewaga była tak znaczna, że mimo wielu lokalnych sukcesów, nie było szans na zwycięstwo.

Koniecznie zajrzyj po więcej do artykułu: I powstanie śląskie – nierówna walka o równe prawa

Nie mając pomoc z zewnątrz, powstańcy zdecydowali o zakończeniu zrywu 26 sierpnia. Po jego zakończeniu, Niemcy rozpoczęli represję ludności polskiej. Jednak mimo przegranej, sprawa Górnego Śląska wypłynęła na arenę międzynarodową i dzięki zainteresowaniu się mocarstw sprawą śląską, Niemcy ogłosili amnestię dla uczestników powstania.