Tego dnia 1305 roku nieopodal Glasgow Sir John Stewart z Menteith, proangielski szeryf Dumbarton, schwytał Sir Williama Wallace’a, bohatera narodowego Szkotów
William Wallace był przywódcą rebelii Szkotów skierowanej przeciwko panowaniu angielskiemu w Szkocji na przełomie XIII i XIV stulecia. Po porażce w otwartej konfrontacji zbrojnej z wojskami króla Edwarda I i nieudanych poselstwach do Francji, wrócił do ojczyzny. Tam wyznaczono nagrodę za jego złapanie. Ostatecznie 5 sierpnia 1305 roku miało miejsce aresztowanie Williama Wallace’a przez szkockiego szeryfa Dumbarton Johna Menteitha. Następnie wydano Anglikom i publicznie stracono w Londynie.
Trudna walka o niepodległość
Po początkowych sukcesach militarnych i wyzwoleniu większości kraju, w 1298 roku na Szkotów pod dowództwem Wallace’a spadła ponura klęska w bitwie pod Falkirk. Nie było to jednak starcie decydujące, gdyż pomimo porażki Szkoci nie poddali się i rozpoczęli walki podjazdowe z lepiej uzbrojoną armią angielską, zaś ich dowódca zdołał przetrwać i zaszyć się w bezkresnych lasach niedaleko Torwood.
Mimo tego na południe od Perth najeźdźcy poczynali sobie nadzwyczaj pewnie, organizując najazdy łupieżcze niemal co roku. Król Edward I nie mógł w pełni wykorzystać sukcesu ze względu na sprzeciw baronów, zniecierpliwionych przez zwlekanie w podpisaniu przez króla Karty Swobód.
Szkoci po bitwie zrezygnowali z otwartego oporu kosztem taktyki spalonej ziemi. William Wallace zrezygnował z naczelnego dowództwa (tj. stanowiska strażnika Szkocji) i udał się na kontynent, by szukać wsparcia u największego wroga Edwarda – Francji. Główny ciężar walki spadł na wpływowych arystokratów – Roberta Bruce’a (przyszłego króla) i Johna Comyna.
Próby ratowania pozycji
Niedawny przywódca walki o szkocką niezależność po przegranej bitwie niemal z dnia na dzień stracił swoją pozycję. Będąc jedynie drugim synem nie posiadał żadnej ziemi i jego władza opierała się wyłącznie na charyzmie. Gdy aura zwycięzcy go opuściła, musiał natychmiast odnieść inny sukces.
Wybór padł na misję dyplomatyczną do króla Francji Filipa IV Pięknego (tego, który za kilka lat doprowadzi do zagłady templariuszy). Ten niedawno związał się jednak z Edwardem poprzez małżeństwo ich dzieci – Edwarda Caernarvon’a (przyszłego Edwarda II) i Izabeli. Uniemożliwiło to jakąkolwiek szansę na porozumienie i ostatecznie po długich i bezskutecznych negocjacjach, w 1303 roku Wallace powrócił na Wyspy.
Ostatnie potyczki
Tymczasem Szkocja, mimo tego, że podzielona politycznie, to wciąż dawała odpór najazdom z południa. Edward I nie był w stanie przeprowadzić dłuższej kampanii przez braki zaopatrzeniowe i niechęć możnych. W 1303 roku powracający Wallace wziął udział w zwycięskiej zasadzce pod Roslin, gdzie rozgromiono siły hrabiego Johna de Segrave’a. Wówczas był już jednak tylko jednym z wielu dowódców.
Na lato 1303 roku Anglicy przygotowali ogromną armię i flotę. Ponadto zawarli sojusz z hrabią Ulsteru (Irlandia), który miał uderzyć od zachodu. Siły króla Edwarda I w niemal rocznej, niezwykle brutalnej kampanii, zakończonej zdobyciem na wiosnę 1304 roku zamku Stirling, ostatecznie zmusili wszystkich szkockich możnowładców do złożenia mu hołdu. Zwycięstwo wydawało się całkowite.
Zdrada, aresztowanie Williama Wallace’a i egzekucja
Solą w oku króla Anglii pozostał jednak niepokorny William Wallace. O ile większość szkockich lodów zachowała swoje ziemie i tylko nieliczni zostali wygnani, to w stosunku do bohatera Szkotów Edward pozostał nieugięty i żądał jego głowy.
Przez ponad rok Wallace ukrywał się w Szkocji pozostając nieuchwytnym dla angielskich patroli. Sytuacja ta pokazuje, jak silne miał poparcie wśród swoich rodaków. Na dłuższą metę nie miał jednak najmniejszych szans na ukrycie się.
W sierpniu 1305 roku William przebywał na włościach szeryfa Dumbarton – Johna Menteitha, a konkretnie w Roybroston, niedaleko Glasgow. Nie jest jasne, jak doszło do znalezienia wyjętego spod prawa Wallace’a. Prawdopodobnie doszło do tego przez zdradę jednego z jego nielicznych kompanów. Cała obława prawdopodobnie była zaplanowana od dłuższego czasu, gdyż buntownik od razu znalazł się w rękach Anglików.
Ci natychmiast ruszyli na południe. Na rynku w Londynie odbył się pokazowy proces, na którym bohater narodowy Szkotów został skazany za zdradę stanu na brutalną śmierć przez powieszenie, wypatroszenie, ścięcie i poćwiartowanie. Wkrótce jego ciało (bez głowy) posłano po szkockich zamkach ku przestrodze.
Legenda Wallace’a
Jak się wkrótce okazało postać Williama Wallace’a stała się dla Szkotów legendą i powodem do narodowej integracji, która zakończyła się wkrótce ostatecznym wypędzeniem Anglików z kraju niecałą dekadę po jego śmierci.
Postać walecznego szlachcica zainspirowała Mela Gibsona do stworzenia filmu „Braveheart”, który jest luźną interpretacją życia szkockiego przywódcy powstania przeciwko Anglikom.
Krzysztof Izdebski
Bibliografia:
- Fisher Andrew, William Wallace: Waleczne serce Szkocji, tłum. R.Madejski, Zakrzewo 2011.
- MacKay James, William Wallace, Brave Heart, Edynburg 1995.
- Zabieglik Stefan, Historia Szkocji, Gdańsk 2000.
