Tego dnia 1971 roku Eugeniusz Pieniążek nielegalnie przekroczył granicę na skonstruowanej przez siebie Kukułce
Eugeniusz Pieniążek był polskim pilotem, konstruktorem oraz instruktorem lotnictwa. Podczas lotu trwającego 4 godziny nielegalnie uciekł z kraju, przeleciał nad kilkoma państwami i doleciał do Jugosławii. Uciekał na Kukułce – samolocie, który sam skonstruował. Dlaczego Pieniążek uciekł z Polski?
Kim był Eugeniusz Pieniążek?
Urodził się 1 stycznia 1934 roku w Lidzie, jego rodzina przeniosła się do Ostródy jako repatrianci w 1946 roku. Uczył się w szkole zawodowej i od najmłodszych lat pasjonował się modelarstwem i samolotami.
Ukończył szkolenie szybowcowe w 1950 roku w Olsztynie i wstąpił do Aeroklubu Warmińsko-Mazurskiego. W 1957 odbył szkolenie w zakresie pilotażu samolotów w Lesznie, został tam też instruktorem. Pracował również w Aeroklubie Wojskowym w Oleśnicy jako instruktor. W 1961 roku, po spełnieniu wszystkich warunków, otrzymał Złotą Odznakę Szybowcową z trzema diamentami.
Pracował również jako pilot rolniczy przy oblatywaniu pól i lasów. W 1967 pracował w Zakładach Szybowcowych Delta-Bielsko jako oblatywacz.
SB i ucieczka Eugeniusza Pieniążka
Kontakty prywatne, jakie wyrobił sobie Pieniążek, zainteresowały Służby Bezpieczeństwa.
W tamtych czasach takie relacje były mocno podejrzane i dawały spore możliwości. Toteż, SB skontaktowało się z Eugeniuszem i dała mu propozycję nie do odrzucenia.
Miał szpiegować i donosić o środowisku pilotów. Eugeniusz odmówił, przez to miał olbrzymie problemy. Konsekwencją odmowy były represje. Eugeniusz stracił pracę, odebrano mu paszport, jego żona również straciła pracę.
Wobec tego powstał pomysł ucieczki z kraju. Piloci robili to już wielokrotnie. Eugeniusz postanowił spróbować. Najczęstszym miejscem, w które piloci próbowali uciekać, była wyspa Bornholm, która w tamtym czasie była silnie obserwowana przez eskadry sowieckich myśliwców MIG-17.
Drugim kierunkiem była Austria, jednakże po inwazji na Czechosłowację w 1968 roku, od państw bloku socjalistycznego oddzielał pięćdziesięciokilometrowy pas ziemi, obstawiony czołgami i wojskami obrony przeciwlotniczej.
Gdzie mógł uciekać Eugeniusz Pieniążek?
Jedynym kierunkiem była Jugosławia.
13 września 1971 roku wyleciał z lotniska i rozpoczął lot w kierunku Słowacji i Węgier. Leciał nisko nad wierzchołkami drzew, gdyż to pozwalało uniknąć namierzenia przez radary. Ze sobą miał tylko mapę samochodową, a sam lot trwał wzdłuż linii kolejowych. Na Węgrzech niespodziewanie trafił na ćwiczenia lotnicze Układu Warszawskiego, radary na szczęście nie wykryły Kukułki.
Po trzech godzinach lotu zaczęło spadać ciśnienie oleju, a silnik zaczął odmawiać posłuszeństwa. Ryzykując wykrycie przez radary, wzniósł się wyżej, ciśnienie się zwiększyło, lecz spadła prędkość lotu do 110 km/h. Po 4 godzinach lotu wylądował w jugosłowiańskiej Suboticy. Czas spędzony w ciasnej kabinie poskutkował tym, że do końca życia, prawa noga Eugeniusza była niesprawna.
Samolot Kukułka
Pieniążek budował Kukułkę w pokoju córki. Gotowe elementy spuszczał liną przez okno. Samą nazwę wymyśliła 7-letnia córka, Iza. Przy budowie pomagało mu troje jego znajomych:
- Janusz Szymański, miejscowy modelarz,
- Mieczysław Wilczak, pracownik lotniska w Lesznie,
- Eugeniusz Czuczwara, mechanik z Centrum Szybowcowego.
Samolot Kukułka mierzył 5,4 m długości, dolnopłat z silnikiem tłokowym o mocy 65 km. Rozpiętość skrzydeł sięga 8 metrów. Maksymalna wysokość, na której może lecieć to 3 352 metry z maksymalną prędkością 159 km/h.
Czy wiesz kto zbudował największy samolot w historii?
Sama konstrukcja była jednomiejscowa, opierała się na planach brytyjskiego Turbulent. Plany Pieniążek dostał od znajomych z Wielkiej Brytanii. Wykorzystano też elementy polskich szybowców:
- SZD-8 Jaskółka (zmodyfikowane skrzydła oraz osłonę kabiny),
- SZD-24 Foka (ogon z szybowca),
- Zefir (drążek sterowy z szybowca),
- chłodzony powietrzem 4-cylindrowy silnik bokser Continental A-65, kupiony w Warszawie za 1 000 dolarów,
- podwozie z samolotu Piper Cub.
Emigracja
Eugeniusz spędził 7 miesięcy w jugosłowiańskim więzieniu. Podczas pobytu był traktowany z honorami. Jego historia bardzo poruszyła tamtejsze władze, które łamiąc międzynarodowe protokoły, nie poinformowały o lądowaniu.
Po tym okresie dostał jednodniową przepustkę oraz możliwość przekroczenia granicy z Austrią. Następnie trafił do obozu dla uchodźców, gdzie poprosił o azyl w Szwecji. Po dwóch latach sprowadził do Szwecji swoją rodzinę. Do Polski powrócił w 1990 roku, zamieszkał w okolicach Krosna i podjął pracę jako konstruktor samolotów.
Samolot przez 2 lata był w hangarze w Jugosławii, następnie 17 lat spędził w Szwecji. Po powrocie do Polski maszyna została przekazana do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
Krakowskie Muzeum w TOP 10 wśród najlepszych muzeów lotniczych na świecie
Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie założone w 1964 roku mieści się na terenie dawnego lotniska Rakowice-Czyżyny. Gromadzone są tam eksponaty związane z historią lotnictwa, obecnie jest ich około 200.
Muzeum organizuje imprezy poświęcone historii lotnictwa, posiada również bogatą bibliotekę z ponad 30 000 egzemplarzy. Według CNN znajduję się na 8. miejscu listy najlepszych muzeów lotniczych na świecie.
Dlaczego Polacy uciekali z PRL?
W tamtym czasie władze PRL starały się odizolować Polaków od świata zewnętrznego. Kontakty, a szczególnie prywatne, z osobami spoza bloku wschodniego były mocno podejrzane. Osoby takie były na celowniku Służb Bezpieczeństwa.
Właśnie w ten sposób zainteresowano się Eugeniuszem Pieniążkiem. Po tym, jak utrzymywał relacje prywatne z pilotami ze Szwecji, zgłosiło się do niego SB, by zaczął ich szpiegować oraz donosić. Odmowa wiązała się z represjami, nie tylko na osobę Eugeniusza, ale również na jego żonę. Obydwoje stracili pracę. Eugeniuszowi zabrano paszport, co uniemożliwiło mu wylot do Szwecji oraz do Egiptu.
Fot. Samolot Kukułka, którego konstruktorem był Eugeniusz Pieniążek – fot. Alan Wilson CC BY-SA 2.0