Od tajemniczych piramid Majów i Azteków po współczesne wyzwania polityczne, historia Meksyku to opowieść o nieustannej walce o przetrwanie, tożsamość i wolność. W tej bogatej i dramatycznej historii widać zarówno chwile chwały, jak i tragiczne wydarzenia, które na zawsze zmieniły oblicze kraju. Od czasów prekolumbijskich, przez kolonializm, aż po współczesne zmagania z przemocą i korupcją – każda dekada tej historii pozostawiła ślad w sercach Meksykanów, którzy nieustannie dążą do lepszej przyszłości.
Meksyk, współczesny stan w północnoamerykańskim regionie, uzyskał niepodległość w 1821 roku. Jednak jego historia sięga znacznie dalej w przeszłość, gdyż obszar ten był zamieszkiwany przez ludzi już od tysięcy lat. Historia tego kraju jest niezwykle bogata, a jej początek sięga czasów prekolumbijskich, kiedy rozwijały się jedne z najstarszych cywilizacji na świecie.
Spis treści:
- Historia Meksyku – okres prekolumbijski. Początki cywilizacji
- Podbój Meksyku i okres kolonialny. Początek rządów Hiszpanów
- Nowa Hiszpania: życie pod rządami kolonialnymi
- Historia Meksyku w XIX wieku. Wojna o niepodległość
- Pierwsze cesarstwo i początek republiki
- Porfiriat i rządy Porfirio Díaza
- Rewolucja meksykańska
- Historia Meksyku w latach 1940–1970
- Historia Meksyku w latach 1970–1994. Kryzysy gospodarcze i zmiany polityczne
- Najnowsza historia Meksyku
Historia Meksyku – okres prekolumbijski. Początki cywilizacji
Dzisiejszy Meksyk był jednym z pierwszych miejsc, gdzie ludzie pojawili się na kontynencie amerykańskim. Pierwsze osady powstały na tym terenie już około 12 000 lat temu, kiedy to łowcy-zbieracze rozpoczęli osiedlanie się w tym regionie. Jednak badania archeologiczne sugerują, że ludzie mogli przybyć do Meksyku znacznie wcześniej.
W okresie archaicznym, około III tysiąclecia p.n.e., zaczęło się kształtować rolnictwo. To wtedy po raz pierwszy zaczęto uprawiać takie rośliny jak fasola, dynie i kukurydza – rośliny te nazywane są zbiorczo Trzema Siostrami, ponieważ odgrywały kluczową rolę w diecie prekolumbijskich mieszkańców. W tym czasie udomowiono także indyka, co stanowiło kolejny krok w kierunku bardziej osiadłego trybu życia.
Około 1200 roku p.n.e. pojawiła się pierwsza z wielkich cywilizacji mezoamerykańskich – Olmekowie. To oni zapoczątkowali rozwój kultury, która później wpłynęła na inne społeczności regionu. Olmekowie zasłynęli z budowy monumentalnych kamiennych głów, które do dziś są symbolem ich cywilizacji. Głowy te, wykonane z wulkanicznego kamienia, ważyły nawet kilka ton i były zdobione detalami przedstawiającymi twarze przywódców. Zostały znalezione w rejonie Tabasco i Veracruz, gdzie Olmekowie mieli swoje główne ośrodki.
Na początku naszej ery Olmekowie zniknęli, a ich miejsce zajęły inne kultury, w tym Majowie i Teotihuacánczycy. W dolinie Meksyku wznosiło się potężne miasto Teotihuacán, które w szczytowym okresie rozwoju stało się jednym z największych miast na świecie. Zbudowane na planie przypominającym siatkę, Teotihuacán stało się centrum handlowym i religijnym regionu.
Atlatl Cauac, jeden z przywódców miasta, doprowadził do ekspansji jego wpływów aż na Jukatan, gdzie zamieszkiwały ludy Majów. Miasto rozwinęło się wokół wielkich piramid, w tym Piramidy Słońca i Piramidy Księżyca, które do dziś stanowią jedne z najważniejszych zabytków archeologicznych Meksyku.
Majowie – pismo, kalendarz i miasta-państwa
W tym samym czasie na południowym wschodzie rozwinęła się cywilizacja Majów, którzy byli jednymi z najbardziej zaawansowanych ludzi epoki. Majowie posługiwali się pismem hieroglificznym i opracowali bardzo precyzyjny kalendarz, który okazał się dokładniejszy niż współczesny kalendarz gregoriański. Ich miasta-państwa, takie jak Tikal, Palenque i Copán, były ośrodkami kulturalnymi i politycznymi, które regularnie prowadziły wojny z sobą.
Pomimo rozwoju, Teotihuacán i wiele miast Majów zostały wyludnione, co pozostaje jedną z tajemnic historii prekolumbijskiego Meksyku. Przypuszcza się, że przyczyną ich upadku mogły być najazdy z zewnątrz lub wewnętrzne problemy społeczne i polityczne. Jednak kultura Majów przetrwała na północy Jukatanu aż do czasów przybycia konkwistadorów.
Okres postklasyczny: Toltekowie, Aztekowie i Trójprzymierze
W okresie postklasycznym, po upadku Teotihuacánu, pojawiły się nowe kultury, które starały się wypełnić powstałą próżnię władzy. Jednym z takich ludów byli Toltekowie, którzy zasłynęli z potężnego miasta Tollan. Toltekowie zbudowali rozległe imperium, którego wpływy rozciągały się na dużą część Mezoameryki. Wśród ich najważniejszych władców wyróżniały się postacie takie jak Ce Tecpatl Mixcoatl i Topiltzin Ce Acatl Quetzalcoatl, którzy stali się bohaterami mitów i legend, a ich postacie zostały uwiecznione w tradycji późniejszych ludów, w tym Azteków.
Miasto Tollan zostało zniszczone około 1168 roku przez Chichimeków, którzy prawdopodobnie byli przodkami Azteków. Aztekowie, początkowo poddani Tepaneków, wkrótce przejęli kontrolę nad centralnym Meksykiem, osiedlając się nad jeziorem Texcoco, gdzie założyli miasto Tenochtitlan.
W 1427 roku, Aztekowie, pod wodzą swojego przywódcy, zawarli sojusz z dwoma innymi miastami – Itzcoatlem i Nezahualcóyotlem z Texcoco – i pokonali Tepaneków, którzy wcześniej dominowali nad regionem. Sojusz ten, znany jako Trójprzymierze, pozwolił na stworzenie potężnego Imperium Azteków. Z biegiem lat, pod rządami kolejnych cesarzy, takich jak Ahuitzotl, Aztekowie podbili terytoria od Pánuco po Gwatemalę, a ich wpływy rozciągały się na wiele ludów, w tym Mixteków, którzy przejęli władzę w Oaxaca po Zapotekach.
Dzięki sprytnej polityce podbojów, sojuszy i doskonałemu zarządzaniu, Aztekowie stworzyli jedno z najpotężniejszych imperiów w Mezoameryce, które miało ogromny wpływ na rozwój regionu przed nadejściem Hiszpanów.
Historia Meksyku jest pełna fascynujących i złożonych wydarzeń, które kształtowały rozwój tego kraju na przestrzeni tysięcy lat. Od czasów prekolumbijskich, przez wzloty i upadki wielkich cywilizacji, aż po powstanie potężnego Imperium Azteków, Meksyk jest miejscem o bogatej tradycji i kulturze, której echa można odnaleźć w każdym zakątku tego kraju.
Nowożytna historia Meksyku: podbój Meksyku i okres kolonialny. Początek rządów Hiszpanów
Podbój Meksyku przez Hiszpanów rozpoczął się w 1517 roku, kiedy to hiszpański konkwistador Francisco Hernández de Córdoba dotarł do Jukatanu. Podczas tej wyprawy oraz kolejnych, Hiszpanom opowiadano historie o bogatych i potężnych Aztekach, co wzbudziło ich zainteresowanie tą cywilizacją. W 1519 roku Hernán Cortés wylądował na wybrzeżu Meksyku i, widząc szansę na podbój, zawiązał sojusz z Tlaxcaltekami – plemieniem, które było zaprzysięgłym wrogiem Azteków.
Montezuma II, władca Azteków, uwierzył, że Cortés to powracający bóg Quetzalcoatl i, wierząc w jego nadprzyrodzoną moc, postanowił go przyjąć w stolicy Azteków, Tenochtitlánie. Jednak, mimo początkowej gościnności, sytuacja szybko uległa pogorszeniu. Cortés pojmał Montezumę, który nie stawiał oporu, co wywołało niezadowolenie wśród Azteków.
Prawdziwe zamieszanie wybuchło, gdy Pedro de Alvarado doprowadził do masakry podczas święta religijnego, co wywołało atak na Hiszpanów i Montezumę, który zginął. Hiszpanom udało się uciec z miasta, ale, dzięki wsparciu Tlaxcalteków, rozpoczęli oblężenie Tenochtitlanu. W 1521 roku miasto upadło, a Aztekowie skapitulowali. Tenochtitlan został przemianowany na Miasto Meksyk i stał się stolicą hiszpańskiej kolonii, która nosiła nazwę Nowa Hiszpania.
Z czasem, pod rządami Hiszpanów, cała reszta Meksyku znalazła się pod ich panowaniem. Majowie okazali się najbardziej oporni wobec nowego porządku. Dopiero w XVII wieku Hiszpanie zdołali podbić ostatnie miasta tej cywilizacji.
Katastrofa demograficzna i skutki podboju
Po podboju, w latach po 1520 roku, Meksyk doświadczył jednej z największych katastrof demograficznych w historii ludzkości. Pierwsza epidemia ospy prawdziwej pojawiła się w tym samym roku, kiedy Panfilo de Narvaéz przybył do Meksyku z chorobą. Z czasem choroba ta rozprzestrzeniła się wśród ludności Azteków, a po niej pojawiły się kolejne epidemie: grypa, odra oraz cocoliztli (wschodnia dżuma).
Szacuje się, że w 1520 roku populacja Meksyku wynosiła około 25,2 miliona ludzi. Do 1623 roku, w wyniku epidemii oraz pracy przymusowej, liczba ludności spadła do zaledwie 0,7 miliona, co stanowiło spadek o 97% w ciągu zaledwie stu lat. Dopiero około 1950 roku liczba mieszkańców Meksyku ponownie osiągnęła poziom sprzed podboju.
Nowa historia Meksyku: Nowa Hiszpania. Życie pod rządami kolonialnymi
Rządy w Nowej Hiszpanii zostały ustanowione przez Hiszpanów, którzy przybyli z Półwyspu Iberyjskiego. Zajmowali najwyższe stanowiska rządowe, ale po pełnieniu swoich funkcji wracali do Europy. Hiszpanom zabroniono posiadać ziemię w Nowej Hiszpanii, co miało na celu zapewnienie ich lojalności wobec władzy centralnej.
Na niższych szczeblach społecznych znajdowały się Kreole, czyli potomkowie Hiszpanów, którzy osiedlili się w Meksyku. Kreole posiadali znaczne majątki, ale nie mogli obejmować najwyższych stanowisk w administracji. Poniżej Kreoli znajdowały się różne grupy kastowe, które obejmowały między innymi Metysów, Mulatów i inne mieszane grupy.
W sumie wyróżniano aż 16 kast społecznych. Najniżej w tej hierarchii znajdowali się Indianie. W obrębie tej grupy istniały duże różnice – wodzowie plemienni mogli liczyć na pewne przywileje, podczas gdy zwykli Indianie byli traktowani znacznie gorzej.
Pomimo tego, że w wyniku chorób oraz pracy przymusowej ogromna liczba Indian zginęła po podboju, pozostali oni nadal stanowili najliczniejszą grupę społeczną przez cały okres kolonialny.
Reformy Burbonów i rosnące niezadowolenie
W 1701 roku, po śmierci ostatniego hiszpańskiego Habsburga, władza w Hiszpanii przeszła w ręce Burbonów. Nowa dynastia przeprowadziła szereg reform, które miały na celu uproszczenie administracji oraz wspieranie gospodarki. Reformy te osiągnęły swój szczyt za rządów wicekróla Revilli Gigedo II, który sprawował władzę w latach 1789–1794.
Reformy Burbonów wzmocniły gospodarkę Meksyku, jednak większość dochodów płynęła bezpośrednio do Hiszpanii, a dobrobyt pozostał w rękach niewielkiej grupy, głównie Kreoli. To właśnie Kreole, inspirowani ideami Oświecenia, zaczęli domagać się równych praw z Hiszpanami z Półwyspu.
Metysi natomiast również pragnęli poprawy swojej pozycji społecznej, co prowadziło do napięć wewnętrznych. Niezadowolenie społeczne stopniowo rosło, co w przyszłości miało doprowadzić do wybuchu walk o niepodległość.
Meksyk, poddany surowym rządom kolonialnym, z czasem zaczął przechodzić przez okresy wewnętrznych napięć, które wybuchły pełną siłą dopiero w XIX wieku.
Historia Meksyku w XIX wieku. Wojna o niepodległość
Rok 1808 stał się punktem zwrotnym w historii Hiszpanii, kiedy to Napoleon Bonaparte podbił kraj i obalił dynastię Burbonów, wstawiając na tron swojego brata Józefa Bonaparte. Ta sytuacja spotkała się z oporem konserwatystów w Nowej Hiszpanii, którzy postanowili stworzyć własne władze, pozostając lojalni wobec prawowitego króla, Ferdynanda VII.
16 września 1810 roku Miguel Hidalgo w Dolores ogłosił tzw. Grito de Dolores, który stał się symbolicznym początkiem walki o niepodległość Meksyku. Początkowo powstanie odnosiło sukcesy, jednak armia Hildago, słabo uzbrojona i złożona z nieprzygotowanych ludzi, nie mogła równać się z dobrze zorganizowanymi Hiszpanami.
W 1811 roku Hidalgo został schwytany i skazany na śmierć. Po jego śmierci przywództwo nad powstaniem przejął José María Morelos, który był bardziej doświadczonym strategiem, a jego zdolności wojskowe były podziwiane nawet przez samego Napoleona Bonaparte. Morelos zwołał zjazd konstytucyjny, a w 1813 roku uchwalono pierwszy projekt konstytucji. Niestety, i on padł ofiarą hiszpańskiej armii i zginął w 1815 roku, co doprowadziło do osłabienia zapału do dalszej walki o niepodległość.
Przełomowy moment: plan Iguala i niepodległość Meksyku
W 1812 roku w Hiszpanii uchwalono konstytucję liberalną, jednak w 1814 roku została ona odwrócona przez monarchię absolutną. Kiedy w 1820 roku doszło do zamachu stanu, konstytucja wróciła do życia, a konserwatyści w Meksyku obawiali się, że utracą swoje wpływy. Agustín de Iturbide, hiszpański generał, w 1820 roku przeszedł na stronę rebeliantów, a wraz z liderami powstania – Guadalupe Victorią i Vicente Guerrero – podpisał Plan Iguala, który miał na celu zapewnienie niepodległości Meksyku.
24 sierpnia 1821 roku Iturbide i wicekról Juan O’Donojú podpisali traktat w Kordobie, w którym uznali niepodległość Meksyku. Dwa dni później, 27 września 1821 roku, Iturbide, Victoria i Guerrero wkroczyli do Miasta Meksyk na czele Armii, a dzień później podpisano akt niepodległości, co symbolicznie kończyło okres kolonialny i otwierało nowy rozdział w historii Meksyku.
Historia Meksyku: pierwsze cesarstwo i początek republiki
Zgodnie z Planem Iguala, tron w Meksyku miał objąć Ferdynand VII, jednak ten odmówił przyjęcia korony. W związku z tym, w 1822 roku, Agustín de Iturbide ogłosił się cesarzem Meksyku. Jego rządy okazały się jednak katastrofalne. Iturbide przyjął styl dyktatorski, co doprowadziło do buntu pod przywództwem Antonio Lópeza de Santa Anny, który obalił cesarza po zaledwie ośmiu miesiącach jego panowania.
W 1824 roku uchwalono nową konstytucję, która przekształciła Meksyk w republikę. Pierwszym prezydentem został Guadalupe Victoria, który zdołał wprowadzić ważne reformy, takie jak zniesienie niewolnictwa. Po jego kadencji, gdy wyznaczył na swojego następcę konserwatystę, doszło do przewrotu, a Vicente Guerrero przejął władzę. Jednak jego rządy trwały tylko cztery miesiące, ponieważ Anastasio Bustamante, przywódca konserwatystów, obalił go.
Po obaleniu Guerrero, Meksyk pogrążył się w chaosie. Kraj stał się areną licznych zamachów stanu i wojen domowych. Najważniejszą postacią tego okresu był Antonio López de Santa Anna, który siedmiokrotnie obejmował urząd prezydenta (nie zawsze bezpośrednio po sobie). Jego rządy były autokratyczne i dyktatorskie.
Ograniczył autonomię stanów, które zostały przekształcone w departamenty. Jako reakcja na te decyzje, niektóre stany ogłosiły niepodległość. Wśród tych terytoriów znalazły się Republika Rio Grande, Jukatan oraz Teksas. Z wyjątkiem Teksasu, który stał się niepodległym państwem, pozostałe terytoria wróciły do Meksyku.
Konflikt z USA i wojna amerykańsko-meksykańska
W 1845 roku Teksas został anektowany przez Stany Zjednoczone, co wywołało napięcia między Meksykiem a USA. W 1846 roku doszło do potyczki na granicy między dwoma krajami, co przerodziło się w pełnoskalową wojnę amerykańsko-meksykańską. Meksykańska armia nie była w stanie dorównać potędze armii amerykańskiej.
Konflikt zakończył się w 1848 roku podpisaniem traktatu z Guadalupe Hidalgo, na mocy którego Meksyk stracił jedną trzecią swojego terytorium, które zostało przyłączone do Stanów Zjednoczonych. W 1853 roku Santa Anna sprzedał kolejny fragment ziemi Stanom Zjednoczonym, aby sfinansować swoje wysokie wydatki. W końcu, w wyniku rosnącego niezadowolenia z jego tyranii, Santa Anna został obalony w 1855 roku, kończąc tym samym swój wpływ na politykę Meksyku.
Reforma i interwencja francuska
Po obaleniu Santa Anny, Meksyk znalazł się pod rządami liberałów, którzy przeprowadzili szereg reform mających na celu modernizację kraju. Okres ten, znany jako Reforma, był szczególnie istotny z politycznego punktu widzenia, ponieważ obejmował uchwalenie wielu ustaw antyklerykalnych. Jedną z najważniejszych ustaw była Ley Lerdo, która miała na celu wywłaszczenie majątków kościelnych i komunalnych.
Celem tej reformy było zdobycie środków na spłatę długów państwowych oraz częściowa sekularyzacja Meksyku. Choć pierwotnie reforma miała poprawić sytuację finansową kraju, wielcy właściciele ziemscy szybko zaczęli ją wykorzystywać, by jeszcze bardziej umocnić swoją władzę, zwłaszcza kosztem Indian.
W 1857 roku uchwalona została nowa konstytucja, której celem było ograniczenie wpływów Kościoła katolickiego. W odpowiedzi na te zmiany, konserwatyści w Meksyku zbuntowali się, co doprowadziło do wojny o reformy w 1858 roku. Konflikt ten zakończył się zwycięstwem liberałów, a w 1861 roku na urząd prezydenta wybrano Benito Juáreza.
Jednak w tym samym roku sytuacja międzynarodowa w Meksyku również uległa zaostrzeniu. Francuzi, Hiszpanie i Brytyjczycy interweniowali, domagając się spłaty zaległych długów. Konserwatyści w Meksyku przyłączyli się do wojsk francuskich, które miały na celu osadzenie na tronie Meksyku Maksymiliana Habsburga.
Gdy Brytyjczycy i Hiszpanie dowiedzieli się o planach Francuzów, wycofali się z interwencji. Początkowo Francuzi nie odnosili sukcesów na polu bitwy, jednak 5 maja 1862 roku armia meksykańska odniosła ważne zwycięstwo w bitwie pod Puebla, która stała się symbolem oporu przeciwko obcym najeźdźcom. Zwycięstwo to jest w Meksyku obchodzone co roku.
Mimo tego, Francuzi ostatecznie zdobyli Meksyk i osadzili Maksymiliana Habsburga jako cesarza oraz jego żonę Charlottę Sachsen-Coburg-Gotha jako cesarzową. Maksymilian wprowadził system półdemokratyczny, z silnym parlamentem, jednak jego próby reform były zbyt liberalne dla konserwatystów, a liberałowie nigdy nie zaakceptowali monarchii.
Francuzi nie byli w stanie całkowicie spacyfikować Meksyku, a pod naciskiem Stanów Zjednoczonych w 1866 roku wycofali swoje wojska. W 1867 roku Maksymilian został obalony i stracony, a Republika Meksyku została przywrócona.
Benito Juárez: prezydent i reformator
Benito Juárez po zwycięstwie nad Francuzami stał się bohaterem narodowym, a jego popularność rosła z dnia na dzień. Został ponownie wybrany na prezydenta i kontynuował przeprowadzanie szeroko zakrojonych reform, które miały na celu modernizację Meksyku i przekształcenie go w nowoczesne państwo liberalne. Mimo że reformy Juáreza były fundamentem rozwoju kraju, stworzyły także ogromny aparat administracyjny, który stał się zalążkiem autorytarnych rządów w późniejszych latach.
Jednak w miarę upływu czasu, Benito Juárez zaczął być krytykowany za coraz bardziej autorytarny styl rządzenia. Zmarł na stanowisku w 1872 roku, a jego następcą został Sebastián Lerdo de Tejada, który również kontynuował politykę reform.
Porfiriat i rządy Porfirio Díaza
Po śmierci Juáreza, Sebastián Lerdo de Tejada został wybrany na prezydenta, jednak jego reelekcja w 1876 roku wywołała kontrowersje. W tej sytuacji Porfirio Díaz, generalski lider i były współpracownik Juáreza, postanowił zbuntować się przeciwko władzy Lerdo, usuwając go ze stanowiska.
W wyniku zamachu stanu, Porfirio Díaz objął urząd prezydenta w listopadzie 1876 roku. Po serii manipulacji wyborczych i brutalnym ucisku, Díaz utrzymał władzę aż do 1911 roku. W latach 1880-1884 na prezydenta Meksyku wybrano Manuela Gonzáleza Floresa, który był marionetką Díaza, a po jego kadencji Porfirio Díaz powrócił na tron prezydencki w 1884 roku.
Okres rządów Díaza nazywany jest Porfiriatem. Choć był to czas stabilizacji, rozwoju gospodarczego i uprzemysłowienia kraju, władza Díaza była autorytarna i oparta na brutalnym ucisku. Pod jego rządami chłopi byli zmuszeni do życia w peonage, czyli formie niewolnictwa, której celem było zatrzymywanie ich na ziemiach należących do wielkich właścicieli.
W tym okresie wielu obcokrajowców, głównie Amerykanów i Europejczyków, przejęło kontrolę nad wieloma przedsiębiorstwami, co budziło niezadowolenie wśród nacjonalistów oraz inteligencji inspirowanej liberalizmem i socjalizmem. Wielu młodych Meksykanów zaczęło dostrzegać w rządach Porfirio Díaza korupcję i społeczną niesprawiedliwość, co miało prowadzić do wstrząsów społecznych i politycznych w przyszłości.
Rewolucja meksykańska
Rewolucja meksykańska to termin używany do opisania rozległych przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, które miały miejsce na początku XX wieku. Większość historyków uważa, że rewolucja trwała od 1910 do 1920 roku.
Przemiany zaczęły się od wezwania Francisco I. Madero do zbrojnego buntu, zawartego w Planie San Luis Potosí, i zakończyły się wygraną Álvaro Obregóna w wyborach w grudniu 1920 roku. Rewolucja miała ogromne znaczenie międzynarodowe, ponieważ zagraniczne mocarstwa, w tym Stany Zjednoczone, miały w Meksyku ogromne interesy gospodarcze i strategiczne, a ich wpływ na wydarzenia był niebagatelny.
Początkowo rewolucja była skierowana przeciwko Porfirio Díazowi i jego reżimowi, który przez wiele lat rządził Meksykiem autorytarnie. Z biegiem czasu, jednak, rewolucja stawała się coraz bardziej radykalna, a jej celem stały się dalekosiężne zmiany społeczne i gospodarcze. Rewolucjoniści dążyli do wzmocnienia państwa i osłabienia wpływów Kościoła, wielkich właścicieli ziemskich oraz zagranicznych kapitalistów, którzy dominowali w kraju.
Wybory 1910 roku i wybuch buntu
W 1910 roku Porfirio Díaz, który przez długie lata rządził Meksykiem, ogłosił w wywiadzie dla amerykańskiego dziennikarza Jamesa Creelmana, że nie będzie ubiegał się o reelekcję. Zmieniał jednak zdanie, ogłaszając ponownie swoją kandydaturę, co wywołało gwałtowną reakcję. W wyniku tego, w życie weszła inicjatywa Francisco I. Madero, członka jednej z najbogatszych rodzin w Meksyku. Madero należał do Partii Antywyborczej, której celem było zakończenie rządów Díaza.
Díaz, mimo zapowiedzi odejścia, postanowił wystartować w wyborach, tworząc urząd wiceprezydenta, by zapewnić sobie kontynuację władzy. Zamiast jednak popularnego Bernardo Reyesa czy Francisco I. Madero, Díaz wybrał na swojego kandydata Ramóna Corrala, co wywołało ogromne niezadowolenie. Z tego powodu, w wyniku oszustwa wyborczego, Madero i jego zwolennicy zorganizowali bunty, które miały miejsce przede wszystkim na północy Meksyku i w stanie Morelos.
W odpowiedzi na rosnące niepokoje, Madero przygotował Plan San Luis Potosí, który wezwał do zbrojnego powstania. Powstanie miało wybuchnąć 20 listopada 1910 roku, co w praktyce uznaje się za początek rewolucji. Madero, po ucieczce z więzienia, przebywał w San Antonio (Teksas), gdzie przygotowywał swoje siły do obalenia Porfirio Díaza.
Rezygnacja Díaza i początki rządu Madero
W wyniku serii klęsk, Porfirio Díaz zmuszony był zrezygnować z prezydentury w maju 1911 roku. Zrezygnował „w imię pokoju narodowego”, a jego rezygnacja została sformalizowana w traktacie z Ciudad Juárez. Francisco León de la Barra objął stanowisko tymczasowego prezydenta, a wkrótce miały zostać przeprowadzone nowe wybory.
Mimo iż armia federalna została pokonana przez rewolucjonistów, zachowała swoją strukturę i pozostała aktywna. Francisco I. Madero, który odegrał kluczową rolę w zorganizowaniu opozycji, wziął udział w wyborach prezydenckich w październiku 1911 roku. Wygrał je, a 6 listopada 1911 roku został zaprzysiężony na prezydenta Meksyku.
Prezydentura Madero i jej wyzwania
Po objęciu władzy Francisco I. Madero stanął przed wieloma trudnościami. Rewolucjoniści, którzy wspierali jego kandydaturę, mieli różnorodne poglądy na przyszłość Meksyku. Z jednej strony byli to liberałowie, jak Madero, a z drugiej radykałowie, jak Emiliano Zapata czy Pancho Villa.
Ze względu na brak wspólnej wizji na temat przyszłości kraju, szybki impas polityczny stał się nieunikniony. Konflikty wewnętrzne doprowadziły do nieustannych napięć i walk o kontrolę nad rządem, które miały trwać przez następne dziesięć lat.
Kontrrewolucja i wojna secesyjna
Victoriano Huerta był prezydentem Meksyku w latach 1913-1914, po obaleniu i zabójstwie Francisco I. Madero w lutym 1913 roku. Zamach ten, znany jako Dziesięć Tragicznych Dni, miał na celu zakończenie rewolucji maderowskiej i przywrócenie porządku politycznego, który istniał za rządów Porfirio Díaza.
W obaleniu Madero udział wzięli Victoriano Huerta, generał i były zwolennik Díaz, oraz Félix Díaz, jego bratanek. Wspólnie spiskowali z Henrym Lane Wilsonem, amerykańskim ambasadorem w Meksyku, aby obalić Madero, co miało na celu przywrócenie polityki rządów Porfirio Díaza.
Po obaleniu Madero, w Meksyku wybuchły liczne bunty, które szybko rozprzestrzeniły się po całym kraju. Venustiano Carranza, gubernator stanu Coahuila, stał się jednym z głównych liderów opozycji, a Pancho Villa, były rewolucjonista, który został zdemobilizowany przez Madero, włączył się w walki.
Rewolucjoniści na północy walczyli pod nazwą Armii Konstytucjonalistów, z Carranzą na czele jako „Pierwszym Wodzem” (primer jefe). W południowej części kraju Emiliano Zapata kontynuował walki zgodnie z Planem Ayali, wzywając do gruntownej reformy rolnej, w tym wywłaszczenia ziemi i jej redystrybucji wśród chłopów. Huerta próbował negocjować z Zapata, proponując mu pokój, lecz ten odrzucił ofertę.
Reżim Huerty cieszył się wsparciem zarówno zagranicznych, jak i krajowych interesów, w tym elity ziemiańskiej, Kościoła katolickiego, a także rządów niemieckiego i brytyjskiego. Armia federalna, służąca reżimowi Huerty, liczyła około 200 000 żołnierzy, z których wielu zostało zmuszonych do służby i nie było odpowiednio wyszkolonych.
Międzynarodowy kontekst i amerykańska interwencja
Stany Zjednoczone nie uznały nowego rządu Huerty. Choć początkowo nałożyły embargo na eksport broni do Meksyku, wspierając tym samym rosnące siły rewolucyjne, prezydent Woodrow Wilson wysłał do Meksyku specjalnego wysłannika, aby ocenił sytuację. Raporty o licznych buntach w kraju przekonały go, że Huerta nie jest w stanie utrzymać porządku. W wyniku tego, z pomocą Stanów Zjednoczonych, broń przestała płynąć do rządu Huerty, co na rzecz rewolucjonistów stało się kluczowym czynnikiem zwycięstwa.
W 1914 roku miała miejsce interwencja marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych, która zajęła Veracruz, strategiczny port nad Zatoką Meksykańską. Choć Meksyk był w tym czasie pogrążony w wojnie domowej, interwencja USA zjednoczyła meksykańskie siły przeciwko Stanom Zjednoczonym. W wyniku międzynarodowych negocjacji, przeprowadzonych głównie przez Zjednoczone Królestwo i Niemcy, doszło do wycofania amerykańskich wojsk z Meksyku.
Frakcje rewolucyjne i ich rywalizacja
Początkowo rewolucjoniści walczyli razem pod wspólnym sztandarem Armii Konstytucjonalistów. Jednak wewnętrzne napięcia szybko zaczęły dzielić siły rewolucyjne. Pancho Villa, choć początkowo wspierał Carranzę, szybko zrozumiał, że jego bardziej radykalne podejście do reformy rolnej i polityki nie znajduje wsparcia u Carranzy, który był znany ze swojej bardziej konserwatywnej postawy. Również Emiliano Zapata miał swoje powody, by sprzeciwić się Carranzie, gdyż ten odrzucał postulaty radykalnej reformy rolnej.
W lipcu 1914 roku Huerta ustąpił pod rosnącą presją i udał się na wygnanie. Jego rezygnacja oznaczała koniec pewnej epoki w Meksyku, w której Armia Federalna była jedyną siłą opozycyjną wobec rewolucjonistów. Wkrótce po jego odejściu, różne frakcje rewolucyjne podjęły wysiłki, aby uniknąć jeszcze bardziej wyniszczającej wojny.
W październiku 1914 roku odbyła się konferencja rewolucjonistów w Aguascalientes, gdzie starano się pogodzić różne frakcje. Choć nie udało się osiągnąć pełnej jedności, konferencja miała na celu powstrzymanie eskalacji przemocy. Carranza, który początkowo był postrzegany jako przywódca rewolucjonistów, został wykluczony z Aguascalientes na rzecz Eulalio Gutiérreza. To wydarzenie ostatecznie doprowadziło do wznowienia wojny domowej między rewolucjonistami.
Zwycięstwo Carranzy i polityczna konsolidacja
Po zwycięstwie w bitwie pod Celaya w 1915 roku, Carranza umocnił swoją pozycję jako główny lider Meksyku. Pancho Villa, mimo początkowego triumfu, musiał wycofać się na północ, a jego wpływy w polityce zaczęły maleć. Emiliano Zapata również kontynuował swoją walkę, ale jego śmierć w 1919 roku oznaczała ostateczny koniec jego oporu.
Konstytucja z 1917 roku
Zwycięstwo Carranzy i jego frakcji doprowadziło do uchwalenia Meksykańskiej Konstytucji z 1917 roku, która była ważnym krokiem w konsolidacji rewolucji. Nowa konstytucja, mimo wielu zmian w późniejszych latach, była fundamentem nowoczesnego państwa meksykańskiego. W tym samym roku Meksyk znalazł się w centrum uwagi międzynarodowej, kiedy to niemiecki minister spraw zagranicznych, Arthur Zimmermann, wysłał tajny telegram do Meksyku, proponując współpracę wojskową przeciwko Stanom Zjednoczonym.
Oferta ta, mająca na celu odzyskanie utraconych przez Meksyk terytoriów, została jednak przechwycona przez wywiad brytyjski, co wywołało oburzenie w Stanach Zjednoczonych i przyczyniło się do wybuchu I wojny światowej.
Carranza został zamordowany w 1920 roku, a jego śmierć doprowadziła do dalszych zmian politycznych w Meksyku, w tym do rozwoju silnych rządów wojskowych i rewolucyjnych, które zdominowały politykę meksykańską w kolejnych dekadach.
Historia Meksyku w latach 1940–1970
Wielu historyków wskazuje, że rok 1940 stanowił istotny punkt przełomowy, oddzielający erę wojskowej przemocy i rewolucji od okresu stabilizacji politycznej i gospodarczego rozwoju. Wydarzenia z lat 1940-1970 często określane są jako czas przejścia, w którym Meksyk przeszedł od rewolucyjnych przemian do długotrwałej politycznej dominacji jednej partii.
Manuel Ávila Camacho, który objął urząd po Lázaro Cárdenasie, odegrał kluczową rolę jako lider „pomostu” między okresem rewolucji a erą politycznej dominacji Partii Rewolucyjno-Instytucjonalnej (PRI). Jego kadencja, trwająca od 1940 roku, była okresem transformacji, w którym Meksyk przeszedł od radykalnej autarkii gospodarczej do bardziej otwartego podejścia do międzynarodowych inwestycji.
Był to powrót do idei sprzed Madero, które promowały otwartość gospodarczą na świat. Jednak jego rządy były również czasem, w którym stłumiono strajki i prześladowano opozycjonistów, a wiele postulatów rewolucyjnych z epoki Cárdenasa zostało porzuconych.
W sferze politycznej, Ávila Camacho stłumił opór na rzecz partyjnej jedności, a jego następca, Miguel Alemán Valdés, w 1946 roku wprowadził zmiany w artykule 27 konstytucji, co ograniczyło dalszą reformę rolną i chroniło interesy wielkich właścicieli ziemskich.
Udział Meksyku w II wojnie światowej
Meksyk, choć nie odgrywał dużej roli militarnie w II wojnie światowej, stał się ważnym sojusznikiem Stanów Zjednoczonych. Początkowo kraj ten przestrzegał polityki „wojowniczej neutralności”, współpracując z USA jeszcze przed przystąpieniem do wojny po ataku na Pearl Harbor w 1941 roku. Po zerwaniu stosunków gospodarczych z Niemcami i Japonią oraz wycofaniu meksykańskich dyplomatów, Meksyk ostatecznie wypowiedział wojnę państwom Osi 30 maja 1942 roku.
Najważniejszym wkładem Meksyku w wysiłek wojenny była pomoc materialna, w tym surowce i gotowe produkty wojenne. Szczególne znaczenie miały również działania ludzkie – ogromna liczba Braceros, meksykańskich pracowników sezonowych, którzy wyjechali do USA, aby pomóc w zbiorach na farmach amerykańskich. Ponadto, jednostka wojskowa Escuadrón 201 (Azteckie Orły) była pierwszą meksykańską formacją, która brała udział w walkach na Filipinach, współpracując z Amerykanami w ostatnich miesiącach wojny.
„Cud” gospodarczy Meksyku
Po wojnie Meksyk doświadczył gwałtownego wzrostu gospodarczego, co wielu historyków nazywa „El Milagro Mexicano” – meksykańskim cudem. Kluczowym elementem tego sukcesu była stabilność polityczna, którą zapewniła Partia Rewolucyjno-Instytucjonalna (PRI). Dzięki tej stabilności, rząd mógł kontrolować sekcje robotnicze i chłopskie, jednocześnie umożliwiając płynność sukcesji prezydenckich, co sprzyjało rozwojowi kraju.
Pod rządami Lázaro Cárdenasa w 1938 roku doszło do nacjonalizacji przemysłu naftowego, co było ogromnym krokiem w kierunku umocnienia suwerenności Meksyku. Po wybuchu II wojny światowej, Meksyk zbliżył się do USA jako sojusznik, co przyniosło korzyści gospodarcze w postaci nowych inwestycji oraz współpracy w zakresie przemysłu wojennego.
Po wojnie, szczególnie za czasów Miguela Alemána, Meksyk podjął kurs na industrializację kraju poprzez zastąpienie importu własnym przemysłem, a także rozwinął politykę przemysłową wspierającą krajowych przedsiębiorców, głównie z regionu Monterrey oraz Mexico City.
Wzrost gospodarczy w tym okresie nie był jednak równomierny. Zyski z industrializacji w dużej mierze trafiały do miast, a wieś pozostała zaniedbana. Rząd meksykański starał się utrzymać ceny produktów rolnych na niskim poziomie, co miało na celu wsparcie robotników przemysłowych. Jednocześnie rozwój rolnictwa komercyjnego i upraw eksportowych, szczególnie owoców i warzyw, przynosił korzyści większym producentom, a nie małym rolnikom. Z kolei inwestycje zagraniczne, w tym amerykańskie, miały kluczowe znaczenie dla modernizacji przemysłu meksykańskiego.
Po 1946 roku, pod rządami Miguela Alemána, polityka gospodarcza zaczęła sprzyjać bardziej zróżnicowanej grupie biznesmenów, a koalicja przemysłowców i polityków z Monterrey, Nuevo León i Mexico City przejęła kluczowe role w rozwoju przemysłu.
Konflikt z Gwatemalą
W drugiej połowie lat 50. Meksyk musiał stawić czoła kryzysowi międzynarodowemu. Po objęciu urzędu prezydenta przez Adolfo Lópeza Mateosa w 1958 roku, doszło do ostrego konfliktu z Gwatemalą. Spór wybuchł w wyniku ostrzałów cywilnych łodzi rybackich przez Gwatemalskie Siły Powietrzne, co wywołało reakcję wojskową Meksyku. Konflikt ten pokazuje, jak skomplikowane były relacje Meksyku z sąsiadami w tym okresie, nawet w obliczu stabilizacji politycznej.
W okresie tym, Meksyk, z jednej strony czerpiąc korzyści ze swojego sojuszu z USA, z drugiej – stawiając czoła wewnętrznym i zewnętrznym napięciom, przeszedł długą drogę od rewolucji do stabilności.
Historia Meksyku w latach 1970–1994. Kryzysy gospodarcze i zmiany polityczne
W latach 70. i 80. Meksyk przeżywał poważne zmiany, które miały ogromny wpływ na gospodarkę i politykę kraju. Choć rządy Partii Rewolucji Instytucjonalnej (PRI) zapewniły względny wzrost gospodarczy i stabilność przez prawie trzy dekady po II wojnie światowej, zarządzanie państwem przez tę partię nie było wolne od trudności. W latach 70. i 80. kraj doświadczył poważnych kryzysów gospodarczych, które miały swoje konsekwencje zarówno dla społeczeństwa, jak i dla politycznego krajobrazu Meksyku.
Pomimo osiągnięć w gospodarce, które pozwalały cieszyć się względnym dobrobytem, rządy PRI doprowadziły do poważnych kryzysów finansowych w 1976 i 1982 roku. W obu przypadkach meksykańskie peso zostało zdewaluowane, a kraj zmagał się z wysoką inflacją oraz ogromnym zadłużeniem.
W 1982 roku, w wyniku narastających problemów gospodarczych, rząd zdecydował się na nacjonalizację banków, co miało na celu ratowanie kraju przed kryzysem. Z kolei kryzys z 1976 roku również miał długofalowe konsekwencje, prowadząc do tzw. La Década Perdida – „straconej dekady” w historii gospodarczej Meksyku. Te zawirowania doprowadziły do pogłębienia problemów społecznych i ekonomicznych, a dla wielu obywateli kryzys stał się symbolem upadku rządów PRI.
W wyniku tych kryzysów, mieszkańcy Meksyku zaczęli oczekiwać, że na końcu kadencji prezydenckiej, jak to miało miejsce od lat 40., nastąpi dewaluacja waluty oraz recesja. Te powtarzające się problemy stały się już niemalże normą, a gospodarka Meksyku zaczęła zmagać się z problemami strukturalnymi, które miały wpływ na dalszy rozwój kraju.
Trzęsienie ziemi w 1985 roku
W 1985 roku Meksyk doświadczył kolejnego wstrząsu – tym razem nie był to kryzys gospodarczy, ale katastrofa naturalna. 19 września tego roku trzęsienie ziemi o sile 8,1 stopnia w skali Richtera nawiedziło stan Michoacán, powodując ogromne zniszczenia w stolicy kraju, mieście Meksyk. Liczba ofiar tej tragedii była szacowana na od 6 500 do 30 000 osób.
W wyniku katastrofy, rząd podjął trudne wyzwanie organizacji pomocy, jednak niewłaściwe zarządzanie pomocą oraz kryzys gospodarczy pogłębiły gniew obywateli. Partia Rewolucji Instytucjonalnej (PRI), która przez dekady sprawowała władzę, zaczęła zmagać się z poważnym osłabieniem swojej pozycji politycznej.
Zmieniający się krajobraz polityczny Meksyku
Lata 80. to także okres, w którym w Meksyku zaczęła rosnąć opozycja polityczna wobec władzy PRI. Do tej pory dominacja jednej partii była niekwestionowana, jednak w miarę narastających problemów społecznych i gospodarczych, inne partie zaczęły zdobywać poparcie. Jednym z ważniejszych zjawisk było wzrost znaczenia Partii Akcji Narodowej (PAN), założonej w 1939 roku, która do lat 80. była raczej marginalnym ugrupowaniem.
W tym czasie jednak PAN zdobywał coraz większą liczbę zwolenników, zwłaszcza na północy kraju, gdzie jego poparcie rosło na skutek niezadowolenia z rządów PRI. W 1986 roku kandydat PAN na gubernatora stanu Chihuahua miał realną szansę na zwycięstwo, co stanowiło poważne zagrożenie dla dominacji PRI.
W tym okresie dochodziło do wielu kontrowersji i oszustw wyborczych. Na przykład w 1986 roku, podczas wyborów w Chihuahua, PRI zorganizowała interwencję, która umożliwiła wygraną swojego kandydata, mimo że jego przeciwnik z PAN cieszył się większym poparciem społecznym. W tym czasie Kościół katolicki, pomimo zakazu konstytucyjnego uczestnictwa w polityce, nawoływał wiernych do głosowania na swoich kandydatów. Ta sytuacja pogłębiła rozczarowanie społeczne i dała początek bardziej zmobilizowanemu elektoratowi.
Wybory prezydenckie w 1988 roku
Wybory prezydenckie w 1988 roku były jednym z najbardziej kontrowersyjnych wydarzeń w historii współczesnego Meksyku. Kandydatami na najwyższe stanowisko byli: Carlos Salinas de Gortari, reprezentujący PRI; Cuauhtémoc Cárdenas, który zerwał z PRI i startował z ramienia Nurtu Demokratycznego, tworząc później Partię Rewolucji Demokratycznej (PRD); oraz Manuel Clouthier, reprezentujący PAN. Kampania przed wyborami była napięta, a wyniki wyborów stały się powodem licznych kontrowersji.
Podczas liczenia głosów doszło do poważnych nieprawidłowości. Komputery rządowe, które miały liczyć głosy, uległy awarii, a później wyniki wyborów były opóźnione. Choć oficjalnie Carlos Salinas de Gortari został ogłoszony zwycięzcą, wielu obserwatorów i obywateli uważało, że prawdziwym zwycięzcą był Cuauhtémoc Cárdenas.
Były prezydent Miguel de la Madrid, który sprawował urząd w latach 1982–1988, w późniejszych latach przyznał, że wyniki wyborów były sfałszowane. Mimo kontrowersji, Salinas de Gortari kontynuował swoje reformy gospodarcze, a jego prezydentura stała się jednym z najważniejszych okresów w historii współczesnego Meksyku.
Wśród najważniejszych osiągnięć jego kadencji było podpisanie w 1994 roku Północnoamerykańskiego Układu Wolnego Handlu (NAFTA) ze Stanami Zjednoczonymi i Kanadą, co miało na celu wzmocnienie gospodarki Meksyku oraz integrację z rynkiem amerykańskim.
Najnowsza historia Meksyku
W 1995 roku prezydent Ernesto Zedillo stanął w obliczu poważnego kryzysu gospodarczego, który dotknął Meksyk. Z powodu zapaści meksykańskiego peso, kraj przeżywał trudności, które były następstwem powstania Zapatystowskiej Armii Wyzwolenia Narodowego (EZLN) w stanie Chiapas w 1994 roku. W wyniku tych wydarzeń miały miejsce liczne demonstracje, a w wielu regionach zapanował stan wyjątkowy, z regularnym obecnością wojska na ulicach.
Mimo początkowych trudności, Zedillo wdrożył szereg reform gospodarczych, które obejmowały m.in. środki oszczędnościowe oraz strukturalne zmiany, które ostatecznie pomogły przywrócić stabilność. Z kolei pomoc Stanów Zjednoczonych, które udzieliły Meksykowi pomocy w postaci 50 miliardów dolarów gwarancji kredytowych oraz kupna peso na rynku, pozwoliła ustabilizować kurs walutowy i zminimalizować kryzys.
Do 1996 roku gospodarka Meksyku zaczęła rosnąć, a w 1997 roku kraj spłacił wszystkie pożyczki zaciągnięte u amerykańskiego rządu przed terminem. W okresie rządów Zedillo, Meksyk przeszedł także szereg reform politycznych i wyborczych, w wyniku których ograniczono wpływy PRI (Partii Rewolucji Instytucjonalnej), a w 1990 roku powołano Instituto Federal Electoral (Federalny Instytut Wyborczy, IFE), który miał na celu zapewnienie uczciwości wyborów.
Współpraca gospodarcza w ramach NAFTA
1 stycznia 1994 roku, Meksyk stał się pełnoprawnym członkiem Północnoamerykańskiego Układu Wolnego Handlu (NAFTA), dołączając do Stanów Zjednoczonych i Kanady. Na mocy tego porozumienia, Meksyk otworzył swoje rynki na handel z tymi dwoma krajami, co miało ogromny wpływ na dalszy rozwój gospodarki kraju.
NAFTA przyczyniła się do wzrostu handlu, którego wartość z USA i Kanadą potroiła się. Ponadto, Meksyk zawarł umowy o wolnym handlu z ponad 50 innymi krajami, co pozwoliło na dalszy rozwój gospodarczy.
Meksyk, który od lat 90. przeszedł na gospodarkę wolnorynkową, jest jednym z krajów, które osiągnęły szybki rozwój. W 2010 roku Meksyk dołączył do grona krajów o gospodarce bilionowego dolara, choć jego gospodarka wciąż miała cechy mieszanej.
Nowoczesny sektor przemysłowy i rolnictwo współistniały z obszarami, które wymagały dalszej modernizacji. W odpowiedzi na te wyzwania, kolejne administracje rozszerzyły konkurencję na kluczowych rynkach, takich jak porty morskie, telekomunikacja, energetyka czy lotniska.
Zmiana władzy i koniec dominacji PRI
Do roku 2000, Partia Rewolucji Instytucjonalnej (PRI), mimo oskarżeń o manipulacje wyborcze, sprawowała kontrolę nad niemal wszystkimi instytucjami państwowymi w Meksyku. Po przegranej w 1980 roku, PRI zaczęła tracić swoją pozycję, a począwszy od lat 80. zaczęła odczuwać wzrost opozycji.
Jednakże to wybory w 2000 roku były punktem przełomowym w historii politycznej Meksyku. Na urząd prezydenta został wybrany Vicente Fox Quesada, kandydat Partii Akcji Narodowej (PAN). Fox zakończył 71-letnią dominację PRI w rządzeniu, co było symboliczną zmianą w polityce kraju.
Historia Meksyku w XXI wieku. Prezydentura Vicente Foxa i wyzwania reform
Vicente Fox objął urząd 2 lipca 2000 roku, wygrywając wybory, które były częściowo wynikiem niezadowolenia społeczeństwa z rządów PRI. Choć jego zwycięstwo było wynikiem poparcia społecznego, szczególnie z powodu chęci zmiany po długotrwałej hegemonii PRI, Fox napotkał liczne trudności podczas sprawowania prezydentury.
Jednym z największych wyzwań była niemożność zdobycia większości w Kongresie, co utrudniało mu wprowadzenie planowanych reform, szczególnie w obszarach takich jak system podatkowy czy modernizacja infrastruktury.
Pomimo tego, Fox próbował przyciągnąć zagranicznych inwestorów oraz promować handel z USA i Kanadą. Jego kadencja była również ukierunkowana na poprawę stosunków z Stanami Zjednoczonymi, a także na prowadzenie rozmów w sprawie reformy systemu imigracyjnego.
Niestety, jego administracja nie była w stanie przełamać wielu problemów społecznych i gospodarczych kraju, takich jak wysokie bezrobocie, nierówności czy brak fiskalnych reform, które miałyby poprawić sytuację finansową Meksyku.
Felipe Calderón i wojna z narkotykami
Felipe Calderón Hinojosa, wybrany prezydentem w 2006 roku, objął urząd po jednym z najbardziej kontrowersyjnych okresów wyborczych w historii Meksyku. Po wygranej zaledwie 0,56% przewagą, Calderón rozpoczął swoją kadencję w trudnym czasie, stawiając czoła poważnym wyzwaniom, w tym eskalującej przemocy związanej z narkotykami.
Po objęciu urzędu, Calderón ogłosił rozpoczęcie wojny z kartelami narkotykowymi, co doprowadziło do licznych starć, które pochłonęły dziesiątki tysięcy ofiar. W związku z tym, Meksyk stał się jednym z głównych producentów narkotyków, a także ważnym krajem tranzytowym, z którego narkotyki były nielegalnie przemycane do Stanów Zjednoczonych.
Pomimo starań Calderóna, jego administracja spotkała się z krytyką, zarówno za efekty tej wojny, jak i za sposób zarządzania gospodarczą sytuacją kraju. Nierówności społeczne oraz bezrobocie pozostały poważnym problemem, a problem narkotykowy nie ustępował.
Alternatywna polityka Andrésa Manuela Lópeza Obradora
Po objęciu władzy przez Andrésa Manuela Lópeza Obradora (AMLO) w 2018 roku, rząd zaczął wdrażać inną politykę wobec przestępczości, zwaną „uściskami, a nie strzałami” (Abrazos, no balazos). Mimo nadziei związanych z tą nową strategią, nie przyniosła ona oczekiwanych rezultatów. Przemoc związana z narkotykami wciąż była powszechna, a liczba ofiar nie spadała.
W 2019 roku rząd AMLO podjął kontrowersyjną decyzję o uwolnieniu jednego z baronów narkotykowych, Ovidio Guzmána Lópeza, co miało na celu negocjowanie zawarcia zawieszenia broni z kartelami. To wydarzenie miało dramatyczny wpływ na sytuację wewnętrzną Meksyku, a także stało się międzynarodowym punktem zapalnym.
Tymczasem, Salvador Cienfuegos, były sekretarz obrony, został aresztowany przez władze USA w 2020 roku za powiązania z kartelami narkotykowymi. Po kilku miesiącach został jednak deportowany do Meksyku, a zarzuty wobec niego zostały wycofane po interwencji dyplomatycznej.
Prezydentura Enrique Peña Nieto (2012–2018)
Enrique Peña Nieto został wybrany na prezydenta Meksyku 1 lipca 2012 roku, zdobywając 38% głosów. Wcześniej pełnił funkcję gubernatora stanu Meksyk, a jego przynależność do Partii Rewolucyjno-Instytucjonalnej (PRI) była kluczowa dla jego politycznej kariery. Jego wybór na urząd prezydenta oznaczał powrót PRI do władzy po 12 latach rządów Partii Akcji Narodowej (PAN). Oficjalne zaprzysiężenie miało miejsce 1 grudnia 2012 roku, co rozpoczęło jego sześć lat na czele kraju.
Wkrótce po objęciu prezydentury, Peña Nieto zainicjował Pacto por México, czyli ponadpartyjny sojusz, którego celem było osiągnięcie 95 kluczowych reform. Pakt ten, podpisany 2 grudnia 2012 roku przez liderów trzech głównych partii politycznych w Zamku Chapultepec, był szeroko oceniany przez międzynarodowych ekspertów jako udany sposób na przezwyciężenie politycznego impasu w kraju. Był to również krok w stronę przeprowadzenia istotnych reform instytucjonalnych.
W ramach tego porozumienia wprowadzono m.in. reformy edukacyjne, bankowe, podatkowe oraz telekomunikacyjne, które ostatecznie zostały uchwalone. Jednak w trakcie realizacji Paktu pojawiły się trudności, szczególnie w obliczu nacisków ze strony Partii Akcji Narodowej (PAN) oraz PRI na zakończenie monopolu państwowego koncernu naftowego Pemex.
Otwarcie sektora energetycznego na prywatne inwestycje i umożliwienie zagranicznym firmom udziału w poszukiwaniach oraz produkcji ropy naftowej było jednym z bardziej kontrowersyjnych punktów reform.
Kontrowersje i tragedia w Ayotzinapie
Rządy Peña Nieto zostały również naznaczone tragicznym wydarzeniem, które stało się symbolem przemocji, korupcji i bezkarności w Meksyku. Mowa o zniknięciu 43 uczniów z Wiejskiego Kolegium Nauczycielskiego w Ayotzinapa w 2014 roku.
Ta niewyjaśniona tragedia wywołała ogromne oburzenie zarówno w kraju, jak i za granicą, stanowiąc jedno z najbardziej bolesnych wspomnień z czasów jego prezydentury. Incydent ten stał się symbolem walki Meksyku z problemami systemowymi, które towarzyszyły rządom PRI.
Prezydentura Andrésa Manuela Lópeza Obradora (2018–2024)
Andrés Manuel López Obrador, znany również jako AMLO, objął urząd prezydenta Meksyku po wygranej w wyborach z 1 lipca 2018 roku, w których zdobył 30 112 109 głosów, co stanowiło 53,19% wszystkich oddanych głosów. Jako lider Ruchu Odrodzenia Narodowego i przewodniczący koalicji Juntos Haremos Historia, AMLO zyskał szerokie poparcie społeczne dzięki swojej polityce, koncentrującej się na walce z korupcją oraz promowaniu programów socjalnych, mających na celu poprawę sytuacji ubogich Meksykanów i walkę z nierównościami społecznymi.
1 grudnia 2018 roku Andrés Manuel López Obrador został zaprzysiężony na prezydenta, stając się pierwszym lewicowym prezydentem Meksyku od wielu dziesięcioleci. Jego kadencja miała z początku ambitne cele, które napotkały jednak na wiele trudności. W 2020 roku, tuż po objęciu urzędowania, świat stanął w obliczu globalnej pandemii koronawirusa, która poważnie wpłynęła na sytuację w Meksyku.
Pandemia COVID-19, która wybuchła w 2020 roku, dotknęła Meksyk w sposób szczególny. W latach 2020–2022 kraj zmagał się z falami zakażeń, a liczba zgonów przekroczyła 325 000, co uczyniło Meksyk drugim krajem w Ameryce Północnej pod względem liczby ofiar śmiertelnych, zaraz po Stanach Zjednoczonych. Rząd podjął różnorodne działania mające na celu ograniczenie skutków zdrowotnych pandemii, jednak zmagał się również z licznymi krytykami w kwestii zarządzania kryzysem.
W tym samym czasie AMLO starał się stymulować wzrost gospodarczy, inwestując w sektory najbardziej dotknięte kryzysem, jak turystyka czy małe przedsiębiorstwa. W jego prezydenturze pojawiły się również kontrowersje związane z niewystarczającym wsparciem dla systemu ochrony zdrowia, choć równocześnie rząd starał się usprawnić infrastrukturę zdrowia publicznego w celu lepszego radzenia sobie z przyszłymi kryzysami.
Praca na rzecz zmian w polityce zagranicznej
Po zaprzysiężeniu AMLO rozpoczął również działania na arenie międzynarodowej. W 2020 roku odbył swoją pierwszą podróż zagraniczną, udając się do Waszyngtonu, gdzie uczestniczył w podpisaniu nowej umowy między Meksykiem, Stanami Zjednoczonymi i Kanadą, która zastąpiła wcześniejszy NAFTA. Celem umowy było pogłębienie współpracy gospodarczej i handlowej między tymi trzema krajami.
Wybory 2024 i prezydentura Claudii Sheinbaum
Claudia Sheinbaum, dotychczasowa polityczna następczyni AMLO, została wybrana na prezydenta Meksyku w 2024 roku. Jej zwycięstwo w wyborach, które odbyły się w lipcu tego roku, było miażdżące, zdobywając ogromną większość głosów. W październiku 2024 roku Sheinbaum zaprzysiężona została na prezydenta, stając się pierwszą kobietą, która objęła najwyższy urząd w kraju.
Jej prezydentura zapowiada kontynuację polityki AMLO, z naciskiem na poprawę sytuacji społecznej, walkę z ubóstwem oraz kontynuowanie zmian w sektorze energetycznym. Sheinbaum, która dotychczas pełniła funkcję szefowej rządu Meksyku, ma również ambitne plany dotyczące reform w zakresie ochrony zdrowia oraz edukacji, które są kluczowe w kontekście dalszego rozwoju Meksyku.
Bibliografia:
- Beezley William, A Companion to Mexican History and Culture, 2011.
- Dobosiewicz Zbigniew, Stany Zjednoczone Meksyku, Warszawa 1981.
- Hamnett Brian R., A concise history of Mexico, Cambridge 2006.
- History of Mexico [zarchiwizowane] [dotęp: 10.03.2025].
- Kirkwood J. Burton, The history of Mexico, 2009.
- Łepkowski Tadeusz, Historia Meksyku, Wrocław 1986.
- Parkes H. B., Historia Meksyku, Warszawa 1955.
- Russell Philip L., The essential history of Mexico: from pre-conquest to present, Routledge 2016.
- Tomicki Ryszard, Tenochtitlan 1521, Warszawa 1984.
Justyna Sokolik
