Tego dnia 1955 roku zmarła Josephine Diebitsch Peary, amerykańska podróżniczka i pisarka
Arktyka, dzięki niej, przestała w perspektywie Amerykanów i Europejczyków kojarzyć się wyłącznie z męskimi podróżnikami. Josephine Diebitsch Peary była podróżniczką i pisarką, która u progu XX wieku pokazała światu, że kobiety także mogą uczestniczyć w wyprawach polarnych.
Młodość i wykształcenie
Josephine urodziła się w 1863 roku na farmie w stanie Maryland. Jej rodzicami byli pruscy emigranci – ojciec, Hermann Diebitsch służył jako oficer w armii pruskiej, a matka Magdalena pochodziła z niemieckiej rodziny wydawniczej. Farma rodzinna została zniszczona podczas wojny secesyjnej – dlatego rodzina przeniosła się do Waszyngtonu.
Jej ojciec znalazł zatrudnienie w Smithsonian Institution na stanowisku urzędnika. Praca ta dała jemu i rodzinie wstęp do intelektualnej elity Waszyngtonu.
Uczyła się wzorowo i ukończyła Spencerian Business College z najwyższymi ocenami w 1880 roku. Przejęła posadę po schorowanym ojcu w Smithsonian Institution – zarabiając przy tym tyle samo co on!
Pani Peary
Josephine była kobietą, która chciała podróżować. Jednocześnie uważała przy tym, że najważniejszą rolą kobiety jest bycie matką i żoną – najlepiej taką wykształconą i podróżującą po świecie. Robert Peary był mężczyzną, przy którym mogła się w taki sposób spełnić.
Ze swoim przyszłym mężem, Josephine poznała się w 1885 roku w szkole tańca. Robert Peary był inżynierem marynarki wojennej USA – ale już wtedy marzyła mu się Arktyka. W 1886 roku wyruszył na swoją pierwszy wyprawę na Grenlandię, którą chciał przemierzyć psim zaprzęgiem. Na swoją drugą wyprawę, pojechała z nim już Josephine.
Para pobrała się po 3 latach, 11 sierpnia 1888 roku.
Wyprawy na Grenlandię
Kiedy prasa dowiedziała się o tym, że Robert zamierzał zabrać na daleką północ swoją żonę, krytykowała ten pomysł. Delikatna kobieta w tak odległym, zimnym i pozbawionym kontaktu miejscu? Arktyka nie była miejscem szczęśliwym dla Amerykanów i Europejczyków – wiele wypraw skończyło się tragicznie dla swoich załóg – np. sławna ekspedycja Franklina z 1845 roku czy wyprawa USS Jeannette.
Pierwsza podróż Josephine na Grenlandię odbyła się w roku 1891. Podczas wyprawy opiekowała się główną siedzibą wyprawy oraz jadłospisem członków. Zajmowała się także fotografowaniem i polowaniem, zastawiała pułapki na arktyczną zwierzynę.
Napisała w trakcie tej wyprawy Dziennik arktyczny, w którym to opisała swoje grenlandzkie życie. Żyła przez ten czas razem z Inuititami – przybliżyła ich zwyczaje, codzienność, przygody. Jej dzieło jest cennym źródłem kobiecego spojrzenia na wyprawy, które głównie kojarzą się raczej z męskim punktem widzenia.
Publikacja Dziennika zapoczątkowała jej sławę i wiele wywiadów. Zmieniła też jej opinię w prasie, która od tej pory chwaliła ją za jej wysiłki podtrzymania amerykańskich tradycji podczas arktycznej wyprawy.
Tak swoje życie na wyprawie oraz tradycyjną, inuicką metodę przygotowywania skór opisała w Dzienniku:
Gdyby ktoś z naszych bliskich mógł nas teraz zobaczyć, zdziwiłby się, jak wygodnie i wesoło nam się żyje. Każdy jest zajęty przygotowywaniem sprzętu i ubrań na długą wiosenną wyprawę saniami na lądolód. Pan Peary opisuje mi elementy garderoby, jakie by mu się przydały, a ja z flaneli z kutnerkiem szyje ich model. […] Podczas, gdy ja szyję, dwie tubylczynie: żona Annowkah M’gipsu z dzieckiem na plecach i dwunastoletnia Tookymingwah siedzą po turecku na podłodze i przeżuwają skóry renifera. Eskimoska metoda wyprawiania skór wszystkich gatunków zwierząt przeznaczonych na ubrania polega na usunięciu jak największej ilości tłuszczu. Najpierw skórę skrobie się nożem, potem rozciąga i suszy. Następnie kobiety przeżuwają ją, żeby wyssać pozostałości tłuszczu, jeszcze raz suszą i ponownie skrobią tępym narzędziem, aby rozbić włókna – przydaje to skórze elastyczności[1].
Na kolejną wyprawę Josephine udała się w 1893 roku – będąc już w zaawansowanej ciąży! Urodziła tam swoją córkę, Marie, która zyskała sławę jak Śnieżne dziecko. Obie po powrocie z wyprawy osiągnęły niemal celebrycki status, prasa je uwielbiała. Josephine była inspiracją dla wielu kobiet – podróżniczka, w dodatku w tak odległe i niesprzyjające rejony.
Josephine Diebitsch–Peary trzymająca córkę, Marie, która jest owinięta w flagę amerykańską, domena publiczna
Josephine przez całe życie wspierała swojego męża Roberta. Wygłaszała wykłady, w których mówiła o swoim grenlandzkim doświadczeniu – zyski z tych przedsięwzięć przeznaczyła na kolejne wyprawy męża.
Łącznie, na Grenlandię wyprawiła się 6 razy.
Tak żegnała się z Grenlandią po swojej pierwszej wyprawie:
Kufer spakowany i wyniesiony, dywan zwinięty, zasłony zdjęte, prowizoryczna biblioteczka rozebrana, aż trudno sobie wyobrazić, że ten pusty pokój był jeszcze niedawno przytulny i wygodny, jak każdy buduar na świecie. Gdyby ściany mogły mówić, opowiedziałyby o przyjemnych godzinach spędzonych tu przez członków Ekspedycji na Północ Grenlandii 1891-1892 oraz o miesiącach prawdziwej wygody i szczęścia kobiety, która żegnając rodzinę i przyjaciół, nasłuchała się jakich to niewyobrażalnych niewygód zazna, jak niechybnie zachoruje na szkorbut itp. itd[2].
Dorobek Josephine Diebitsch Peary
Oprócz Dziennika arktycznego, Josephine napisała dwie książki dla dzieci: The Snow Baby (1901) oraz Children of the Arctic (1903).
Czynnie angażowała się w różnych organizacjach: National Geographic Society czy Philadelphia Geographic Society. 6 maja 1955 roku Josephine została odznaczona przez National Geographic Society medalem za wybitne osiągnięcia.
Josephine Diebitsch–Peary zmarła 19 grudnia 1955 roku, w wieku 92 lat.
Bibliografia:
- Diebitsch–Peary, J., Dziennik Arktyczny, przeł. Diana Wierzbicka, Warszawa 2021.
- Erikson, P.P., Josephine Diebitsch Peary (1863-1955), ARCTIC 2009, nr 1 (62), ss. 102–104.
- Erikson, P. P., Homemaking, Snowbabies, and the Search for the North Pole, [w:] S. A. Kaplan & R. McCracken Peck (red.), North by degree: New perspectives on Arctic exploration, Philadelphia 2013, s. 255–285.
- Tanguay, C., Josephine Diebitsch Peary, Maine Women Writers Collection – University of New England [dostęp:17.12.2024].
[1] Diebitsch–Peary, J., Dziennik Arktyczny, przeł. Diana Wierzbicka, Warszawa 2021, ss. 84–85.
[2] Tamże, ss. 189–190.
