Kwartalnik Karta (nr 91/2017)
Warszawskie wydawnictwo Ośrodek Karta od ponad 30 lat na ręce czytelników przekazuje kwartalnik Karta, który w swych artykułach porusza tematykę historii Polski i Europy Środkowo-Wschodniej w XX wieku. Jak podkreślają sami autorzy jest to pismo poświęcone tożsamości1.
Numer 91 poświęcony został Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich (Ossolinem), który w tym roku obchodzi swoje 200-lecie. Ta skarbnica polskiej kultury założona przez Józefa Maksymiliana Ossolińskiego, w czasach zwycięstwa Świętego Przymierza nad rewolucyjnym duchem przełomu XVIII i XIX w stała się ośrodkiem integrującym Polaków, którzy pogodzeni z brakiem szans na odbudowę państwowości poświęcili się budowie instytucji, która przetrwała zarówno okres zaborów, dwóch wielkich wojen, a także okres Polski Ludowej. Ogromną wartością Zakładu była jego neutralność polityczna w każdym okresie jego funkcjonowania, co różniło go od wielu podobnych mu instytucji krzewienia kultury polskiej. Założyciel Ossolinem Józef Maksymilian przekazując do Lwowa swój ogromny zasób księgozbiorów wyraził chęć przekazania swojego majątku na rzecz przyszłych pokoleń Polaków. Wsparcie Zakładu jakiego w pierwszych latach udzielili przedstawiciele polskiej inteligencji było odpowiedzią tej grupy społecznej na ówczesny układ geopolityczny, w którym nie znalazła się suwerenna Polska.
Założony we Lwowie w 1817 roku ośrodek pozostawał centrum życia kulturalnego młodzieży galicyjskiej, aż do przeniesienia go do Wrocławia, czyniąc z Lwowa miasto kultywowania polskości i rozwoju polskiej nauki. Decyzja by Ossolinem znalazło się w nowych granicach Polski, przedstawionych podczas konferencji jałtańskiej zapadła już w 1945 r. Przez długi jednak okres spierano się, gdzie przenieść Zakład, a także jak dystrybuować jego dobrami – wiele ośrodków akademickich zabiegało o pozyskanie dla siebie części zbiorów. Przeniesienia ośrodka nie ułatwiała strona ukraińska. Ostatecznie latem 1946 r. część zbiorów przewieziono do Wrocławia, który jak przekonywali przedstawiciele tamtejszej inteligencji bardzo potrzebował polskiej literatury, by na ziemiach na nowo włączonych w granice polskie móc wypełnić kulturalną pustkę.
Władze Polski Ludowej nie okazały się przychylne autonomicznemu rozwojowi Ossolinem, dlatego jak przyznaje dyrektor biblioteki Zakładu dr Alfred Juzwenko celem pracowników ośrodka po 1989 roku jest odbudowa ducha, który został stłamszony w okresie PRL.
W najbliższym czasie również nakładem Ośrodka Karta ukaże się publikacja poświęcona historii Zakładu z okazji jego 200-lecia. Poza głównym tematem numeru w 91 Karcie ukazały się artykuły poświęcone Najwyższej Izbie Kontroli i jej roli w zwalczaniu nadużyć władzy II RP, która jak przekonują osobiste zapiski urzędników NIK-u nie była wolna od korupcji; życiu świadków Jehowy w nazistowskich Niemczech i na terenach okupowanych w okresie II wojny światowej.
Wśród publikacji dotyczących historii powojennej znajdziemy opisy odbudowany miasta Prudnik (Neustdat) i losów ludności niemieckiej, którzy znaleźli się pod polską administracją. Numer ten został ubogacony również o zapiski niemieckich jeńców, którzy trafili do obozów w pracy w latach 1945-1950 na terenie Polski. Wśród artykułów znajdziemy opis działania sowieckiej policji politycznej względem młodych opozycjonistów, oraz „ABC” idealnego szpiega z 1957 roku. Kolejnym polskim akcentem w kwartalniku jest część poświęcona opozycjonistom uwięzionych w Jaworze przez Wojskową Radę Ocalenia Narodowego. Wśród tzw. Forum jaworskiego znaleźli się Tadeusz Mazowiecki, Władysław Bartoszewski, Bronisław Geremek, Bronisław Komorowski oraz sam autor zapisków Wiktor Woroszylski, poeta i tłumacz. Autorzy nawiązali również do ubiegłych tematów kwartalnika i dyskusji jaka wokół nich powstała – m.in. spór o Ponary litewskie czy pamięć historyczna o grupie Dąbrowszczaków.
Atutem przedstawionego powyżej kwartalnika jest dobór treści do każdego tematu. Osobiste zapisy, dzienniki, które są relacjami naocznych świadków, a także czasami uczestników są uzupełniane komentarzami historyków, których to jednak narracja nie jest podstawą danego artykułu. Teksty naukowców stają się w tym przypadku pomocnym zapisem dla czytelnika dla zrozumienia kontekstu, nie narzucającymi swojej opinii. Odbiorca treści ma możliwość poznać pewne wydarzenia nie oczami historyka a podstawowego źródła. Teksty przedstawiane przez Kartę nie są całościowymi syntezami danego zjawiska, które mogłyby służyć jako utrwalenie pewnej wiedzy. Mogą jednak stać się materiałem, który pogłębi już nabytą wiedzę. Artykuły pisane są przystępnym językiem co zaspokoi każdego czytelnika.
Ocena recenzenta: 4/6
Wydawnictwo: Ośrodek KARTA
Maciej Skrzypek
karta.org.pl › Wydawnictwo
