Norbert Dalestowicz, Piastowscy władcy wielkopolski w latach 1138-1296
Historia rozbicia dzielnicowego zarówno w szkole jak i poza nią sprawia, że nawet najzagorzalsi sympatycy historii mogą poczuć wielkie zakłopotanie. W ciągu kilku stuleci w podzielonym kraju rządziło łącznie kilkudziesięciu władców. Norbert Dalestowicz w książce Piastowscy władcy wielkopolski podjął się zadania ukazania dziejów najważniejszych władców dzielnicy Wielkopolski w sposób przystępny dla szerokiego grona fascynatów historii. Czy mu się udało?
Po śmierci Bolesława III Krzywoustego w 1138 roku nastąpił w Polsce okres nazywany “Rozbiciem dzielnicowym”. Mniejsze księstwa rządzone przez różnych książąt z dynastii Piastów bardzo często były ze sobą w konflikcie i do 1320 roku Polska nie miała silnej pozycji międzynarodowej.
Najważniejszą dzielnicą była Małopolska, zwana również dzielnica senioralną. Swoje znaczenie utracił Poznań, jednak Gniezno nadal było stolicą Kościoła w Polsce. Sama zaś Wielkopolska nadal była ważnym regionem, którego władcy myśleli o zjednoczeniu i założeniu korony królewskiej. W ciągu prawie dwustu lat dzielnica rządzona była przez sześciu władców:
Mieszko III Stary (1122–1202)
Po podziale Polski w 1138 roku Mieszko III otrzymał Wielkopolskę, którą rządził przez większą część swojego życia. Dwukrotnie obejmował tron krakowski jako książę zwierzchni Polski (1173–1177 oraz 1198–1202), lecz jego władza była kwestionowana. Był ambitnym i skutecznym władcą, jednak jego autorytarny styl rządzenia wywoływał opór. Jego konflikty z możnymi i innymi książętami doprowadziły do kilku buntów.
Władysław Laskonogi (ok. 1161–1231)
Syn Mieszka III Starego, Władysław odziedziczył po ojcu Wielkopolskę. Władał tym regionem w latach 1194–1202 oraz 1206–1229. Jego przydomek „Laskonogi” (łac. Crus longus) pochodził od długich nóg. Władał także Krakowem (1227–1229) jako książę zwierzchni. Jego rządy były burzliwe, pełne konfliktów z innymi książętami piastowskimi, a także z biskupami.
Władysław Odonic (ok. 1190–1239)
Władysław Odonic, syn Odona, wnuk Mieszka III Starego, toczył liczne walki o Wielkopolskę z Władysławem Laskonogim. Był jednym z najważniejszych przeciwników politycznych swego stryja i przez wiele lat walczył o władzę w regionie. Kilkakrotnie wypędzany z księstwa, ostatecznie w 1229 roku odzyskał część Wielkopolski i władał nią aż do swojej śmierci w 1239 roku.
Przemysł I (ok. 1220–1257)
Syn Władysława Odonica, Przemysł I objął władzę nad częścią Wielkopolski po śmierci ojca w 1239 roku. Był współrządcą ze swoim bratem Bolesławem Pobożnym. Skupił się na rozwoju administracji, gospodarki i umocnieniu swojej pozycji w regionie. Przemysł I jest uznawany za jednego z władców, którzy przyczynili się do odbudowy i wzmocnienia Wielkopolski w okresie rozbicia dzielnicowego.
Bolesław Pobożny (ok. 1224–1279)
Brat Przemysła I, Bolesław współrządził Wielkopolską, a po śmierci brata został jedynym jej władcą. Był znany z prowadzenia pokojowej polityki wewnętrznej i zagranicznej. W 1264 roku nadał Żydom przywilej kaliski, który regulował prawa żydowskiej społeczności, co czyniło go jednym z bardziej postępowych władców swoich czasów.
Przemysł II (1257–1296)
Syn Przemysła I, jeden z najważniejszych władców Wielkopolski w okresie dzielnicowym. W 1295 roku został koronowany na króla Polski, próbując zjednoczyć kraj po latach rozbicia dzielnicowego. Jego królestwo obejmowało nie tylko Wielkopolskę, ale także Pomorze Gdańskie. Przemysł II został zamordowany w 1296 roku w wyniku spisku możnowładców i rywalizujących książąt.
Piastowscy władcy wielkopolski w latach 1138-1296 – struktura
Praca podzielona jest na 6 rozdziałów, w których oddzielnie potraktowana jest historia każdego z władców Wielkopolski w okresie dzielnicowym. Nie jest rozłożona po równo ze względu na życiorysy władców. Syn Bolesława Krzywoustego dostał najwięcej miejsca, bo prawie jedną trzecią całości. Spowodowane jest to ilością źródeł ale też długim życiem Mieszka.
Piastowscy władcy wielkopolski w latach 1138-1296 – ocena i recenzja
Autor książki zdaje sobie sprawę z trudności podjętego przez siebie tematu. Niemniej jednak zadanie jakiego się podjął wypełnia bardzo dobrze. Wykazuje się zrozumieniem czytelnika i nie bombarduje go zbyt wieloma informacjami. Choć każdy z bohaterów ma swoją biografię w tym samym wydawnictwie to jeszcze nie stworzono syntezy dziejów wszystkich władców w jednym tomie.
Wielkim minusem pracy jest brak jakiejkolwiek ikonografii. Ikonografia w książce o rozbiciu dzielnicowym w Polsce jest niezbędna, by ułatwić zrozumienie tematu i uczynić go bardziej przystępnym. Mapy podziałów dzielnicowych, portrety książąt, ilustracje zamków czy sceny bitew pomogłyby czytelnikom lepiej wyobrazić sobie opisywane wydarzenia.
Obrazy te wzbogaciłyby kontekst kulturowy epoki i pozwoliły na głębsze zrozumienie realiów politycznych, społecznych i artystycznych średniowiecznej Polski. Plusem zaś jest mnogość fragmentów tekstów źródłowych.
Delestowicz prezentuje rządy wielkopolskich Piastów na tle wydarzeń ogólnopolskich, analizując ich wpływ na politykę i gospodarkę, jednocześnie pokazując ich ambicje, rywalizacje i dziedzictwo. Autor łączy analizę źródeł historycznych z opisem codziennego życia na dworach wielkopolskich Piastów, co czyni książkę nie tylko pracą naukową, ale także interesującą opowieścią o tej epoce.
Styl Delestowicza jest przystępny, co sprawia, że książka może zainteresować zarówno pasjonatów historii, jak i osoby mniej zaznajomione z tematem. Jego opis jest szczegółowy, a jednocześnie pozostają zrozumiałe dla szerokiego grona czytelników.
Wydawnictwo Avalon
Ocena recenzenta: 4/6
Remigiusz Gogosz
Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Avalon
