Zmarł papież Franciszek

Papież Franciszek zmarł w Poniedziałek Wielkanocny, 21 kwietnia 2025 r., w wieku 88 lat w swojej rezydencji w watykańskim Domu Świętej Marty, przekazał Watykan.

Papież Franciszek, który zasiadł na Stolicy Piotrowej w 2013 roku jako 266. papież, stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych liderów współczesnego Kościoła katolickiego. Jego pontyfikat naznaczony był prostotą, skromnością, ale jednocześnie odważnymi reformami, które wykraczały poza tradycyjne granice papieskiej roli. Jako pierwszy papież z Ameryki Łacińskiej i pierwszy, który przyjął imię Franciszek, pokazał, że Kościół może być bardziej otwarty, bliski ludziom i zaangażowany w problemy współczesnego świata. Jego papieskie przesłanie o trosce o ubogich, ochronie środowiska i dążeniu do pojednania było fundamentem jego wyjątkowego pontyfikatu.

W poniedziałek, 21 kwietnia 2025 roku, świat obiegła poruszająca wiadomość – papież Franciszek zmarł w wieku 88 lat. Informację tę oficjalnie przekazała Dykasteria ds. Komunikacji Stolicy Apostolskiej, czyli instytucja odpowiedzialna za komunikację Watykanu. Wiadomość została odczytana przez kardynała Kevina Farrella, pełniącego funkcję Kamerlinga Świętego Kościoła Rzymskiego. To właśnie on ogłosił:

O 7.35 rano biskup Rzymu, Franciszek, powrócił do domu Ojca. Całe jego życie było poświęcone służbie Panu i Jego Kościołowi.

Były biskup Buenos Aires i pierwszy w historii papież z Ameryki Południowej przez ponad dekadę sprawował posługę jako 266. następca świętego Piotra. Jego pontyfikat, rozpoczęty w 2013 roku, był czasem licznych reform, gestów bliskości wobec najuboższych i silnego akcentu na ekologię oraz dialog międzyreligijny.

Pogarszający się stan zdrowia Ojca Świętego

Od początku lutego 2025 roku stan zdrowia papieża systematycznie się pogarszał. Coraz częściej zmagał się z dusznościami oraz wyraźnym osłabieniem głosu, co utrudniało mu publiczne wystąpienia i wygłaszanie homilii. Mimo intensywnej opieki medycznej zapewnianej mu w warunkach domowych, czyli w rezydencji w Watykanie, jego samopoczucie nie ulegało poprawie.

W związku z pogarszającym się stanem zdrowia w piątek, 14 lutego, papież został przewieziony na specjalistyczny oddział w renomowanej Poliklinice Gemelli w Rzymie – jednym z najważniejszych włoskich szpitali, który od lat pozostaje miejscem leczenia kolejnych papieży. Po czterech dniach Watykan poinformował opinię publiczną, że u Franciszka zdiagnozowano obustronne zapalenie płuc. Była to poważna infekcja, szczególnie niebezpieczna dla osób starszych, jednak papież zdołał pokonać chorobę. 23 marca opuścił szpital, wracając do Watykanu.

Wielkanocny wysiłek i nieoczekiwane gesty

Pomimo niedawnych problemów zdrowotnych, Franciszek nie zrezygnował z obchodów Triduum Paschalnego – najważniejszego okresu liturgicznego w Kościele katolickim. W Wielki Czwartek podtrzymał tradycję swoich pontyfikatów i udał się do więzienia, gdzie odprawił Mszę Wieczerzy Pańskiej, symbolicznie ukazując bliskość Kościoła z ludźmi wykluczonymi i uwięzionymi.

W Wielką Sobotę papież przybył do Bazyliki Świętego Piotra przed rozpoczęciem Mszy Wigilii Paschalnej. Choć jego głos był wyraźnie osłabiony, zdołał pozdrowić wiernych, którzy licznie zgromadzili się w świątyni. Nazajutrz, w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego, spotkał się z wiceprezydentem Stanów Zjednoczonych J.D. Vance’em. Jak przekazał Watykan, była to krótka, uprzejma wizyta, podczas której złożono sobie wzajemnie świąteczne życzenia.

Błogosławieństwo Urbi et Orbi i symboliczny przejazd

Kulminacyjnym momentem wielkanocnych uroczystości było południowe błogosławieństwo Urbi et Orbi – miastu i światu. Papież pojawił się na balkonie Bazyliki Świętego Piotra, witany z ogromnym entuzjazmem przez dziesiątki tysięcy wiernych z całego świata. Jego głos był cichy, lecz wyraźny – wystarczyło to, by wypowiedzieć życzenia wielkanocne i udzielić błogosławieństwa.

Największym zaskoczeniem dla zebranych było jednak to, co wydarzyło się później. Po raz pierwszy od wielu miesięcy, Franciszek wsiadł do papamobile – specjalnie zaprojektowanego papieskiego pojazdu – i długo przemierzał plac przed bazyliką oraz prowadzącą do niej aleję. Ten gest miał ogromne znaczenie symboliczne – był wyrazem wdzięczności i bliskości z wiernymi, pomimo widocznego osłabienia.

Śmierć, pogrzeb i nadchodzące konklawe

Informacja o śmierci papieża 21 kwietnia uruchomiła tradycyjne procedury Kościoła katolickiego. Rozpoczął się dziewięciodniowy czas żałoby, znany jako Novemdiales. To okres modlitw, refleksji oraz przygotowań do ceremonii pogrzebowych i wyboru nowego następcy św. Piotra.

Warto przypomnieć, że w 2024 roku, jeszcze za życia, Franciszek wyraźnie zaznaczył, że pragnie odejść w duchu prostoty i skromności. Podjął decyzję o istotnych zmianach w obrzędach pogrzebowych – jego ciało miało nie być wystawiane na katafalku, lecz spocząć bezpośrednio w trumnie. Ponadto, nie chciał być pochowany w tradycyjnym miejscu spoczynku papieży, czyli w Bazylice Świętego Piotra, lecz wybrał skromniejsze miejsce – Bazylikę Matki Bożej Większej w Rzymie.

Nowy papież: jak przebiega wybór?

Po śmierci papieża kolejnym ważnym krokiem jest zwołanie konklawe – zgromadzenia kardynałów, którego zadaniem jest wybór nowego Biskupa Rzymu. Zgodnie z przepisami, konklawe musi rozpocząć się nie wcześniej niż 15 i nie później niż 20 dni po śmierci poprzednika. W głosowaniu mogą brać udział wyłącznie kardynałowie, którzy nie ukończyli 80. roku życia w dniu rozpoczęcia konklawe.

Aby wybrać nowego papieża, konieczne jest uzyskanie większości dwóch trzecich głosów. Proces ten odbywa się w ścisłej tajemnicy, w Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie kardynałowie – zgodnie z wielowiekową tradycją – obradują w odosobnieniu, modląc się o natchnienie Ducha Świętego.

Papież Franciszek – życiorys w skrócie

Jorge Mario Bergoglio urodził się 17 grudnia 1936 roku w Buenos Aires, stolicy Argentyny. Jest to postać wyjątkowa nie tylko ze względu na swoje pochodzenie, ale także rolę, jaką pełnił w Kościele katolickim.

Papież Franciszek był pierwszym papieżem, który pochodzi z Ameryki Łacińskiej, a także pierwszym papieżem z Zakonu Jezuitów, znanym również jako Towarzystwo Jezusowe. Co ciekawe, jest także pierwszym papieżem w historii, który urodził się poza Europą, od czasów pontyfikatu Grzegorza III, papieża syryjskiego z VIII wieku. Jego wybór na papieża stanowił symboliczne przełamanie tradycji i wprowadzenie nowego, świeżego spojrzenia na rolę Kościoła katolickiego w świecie.

Przed wstąpieniem do Zakonu Jezuitów, Bergoglio, zanim poświęcił się duchowieństwu, próbował swoich sił w różnych dziedzinach. Na początku kariery pracował jako bramkarz i woźny, a także kształcił się na chemika, zdobywając zawód technika w laboratorium zajmującym się naukami o żywności.

Jego życie nabrało jednak innego kierunku po ciężkiej chorobie, którą pokonał w 1958 roku – zapaleniu płuc i torbieli. To doświadczenie stało się impulsem, który zainspirował go do wstąpienia do jezuitów. Święcenia kapłańskie przyjął w 1969 roku, a po kilku latach, w latach 1973-1979, pełnił funkcję prowincjała jezuitów w Argentynie, mając na celu koordynowanie działalności zakonu na tym obszarze.

W 1998 roku Bergoglio został mianowany arcybiskupem Buenos Aires, a w 2001 roku otrzymał tytuł kardynała z rąk papieża Jana Pawła II. Pod jego przewodnictwem, Kościół argentyński przeżywał trudny okres, zwłaszcza podczas zamieszek w Argentynie w grudniu 2001 roku, kiedy kraj borykał się z poważnym kryzysem gospodarczym.

Jako arcybiskup, Franciszek nie bał się angażować w sprawy społeczne i polityczne, co spotkało się z krytyką ze strony rządów, takich jak te prowadzone przez Néstora Kirchnera i Cristinę Fernández de Kirchner, które postrzegały go jako swojego politycznego przeciwnika.

Po rezygnacji papieża Benedykta XVI 28 lutego 2013 roku, 13 marca tego samego roku Bergoglio został wybrany na papieża przez konklawe. Wybór ten był historyczny – papież Franciszek nie tylko pochodził z Ameryki Łacińskiej, ale także wybrał imię, które zaskoczyło wielu.

Nazwał się Franciszek na cześć św. Franciszka z Asyżu, jednego z najbardziej znanych świętych w Kościele katolickim, który oddał swoje życie służbie ubogim i potrzebującym. Franciszek od samego początku swojego pontyfikatu zwracał uwagę na wartości takie jak miłosierdzie Boże, troska o ubogich oraz budowanie mostów w dialogu między różnymi religiami.

Papież Franciszek zaskoczył wielu swoją postawą, która była zdecydowanie mniej formalna niż ta, do której przyzwyczaiły nas poprzednie papieże. Zamiast zamieszkiwać w papieskich apartamentach w Pałacu Apostolskim, wybrał Domus Sanctae Marthae, pensjonat, gdzie żył w skromniejszych warunkach, co miało symbolizować jego podejście do pokory. Franciszek stawiał na bliższy kontakt z ludźmi, co również przejawiało się w jego działaniach na poziomie dyplomatycznym.

Pod jego przewodnictwem Kościół katolicki podjął decyzje, które miały na celu otwarcie się na nowe wyzwania współczesnego świata. Franciszek postanowił uczynić kobiety pełnoprawnymi członkami dykasterii w Kurii Rzymskiej, co zostało odebrane jako krok w kierunku większej równości w Kościele.

W swoich publicznych wypowiedziach nie raz podkreślał, że Kościół katolicki powinien być bardziej otwarty na społeczność LGBT, mimo że oficjalna nauka Kościoła nie akceptuje błogosławieństw dla związków osób tej samej płci. Papież wyjaśniał, że możliwe jest błogosławienie osób, jednak wyłącznie w kontekście nie-liturgicznym. Jego pontyfikat jest również szeroko komentowany z powodu stanowczego sprzeciwu wobec nieokiełznanego kapitalizmu, który krytykował za nadmierną konsumpcję i zniszczenie środowiska.

Na poziomie międzynarodowym, Franciszek wykazał się aktywnością w wielu sprawach, które dotykają współczesnego świata. Wśród jego najważniejszych działań można wymienić dekryminalizację homoseksualizmu, choć papież wciąż uważa akty homoseksualne za grzeszne. Ważnym punktem jego pontyfikatu była normalizacja stosunków dyplomatycznych między Stanami Zjednoczonymi a Kubą, co miało ogromne znaczenie w kontekście stosunków międzynarodowych. Wspierał również uchodźców, apelując o otwarte granice w czasie kryzysów migracyjnych w Europie i Ameryce Środkowej.

Franciszek niejednokrotnie angażował się w rozmowy dyplomatyczne z wieloma państwami. Pomógł Chinom w negocjacjach dotyczących wpływu Partii Komunistycznej na mianowanie chińskich biskupów. Papież osobiście angażował się także w sprawy związane z prawami rdzennych ludów, przepraszając za rolę Kościoła w kulturowym ludobójstwie rdzennej ludności Kanady.

Papież Franciszek ogłosił, że 4 października 2023 roku rozpoczął się Synod o synodalności, który uznaje się za kulminację jego pontyfikatu. Jest to jedno z najważniejszych wydarzeń w Kościele katolickim od Soboru Watykańskiego II, mające na celu przepracowanie kwestii kościelnej synodalności, czyli współpracy i wspólnej drogi w Kościele.

Papież jest również pierwszym papieżem, który postanowił podzielić się swoimi wspomnieniami. Książka zatytułowana Nadzieja ukazała się 14 stycznia 2025 roku i jest zapisem jego refleksji, doświadczeń oraz wizji na przyszłość.

Wczesne życie Jorge Mario Bergoglio

Był najstarszym dzieckiem w rodzinie Mario Jose Bergoglio i Reginy Marii Sivori. Jego ojciec pochodził z Portacomaro we Włoszech, a w 1929 roku, zmuszony do migracji, przybył do Argentyny. Tam podjął pracę jako księgowy na kolei. Matka, Regina, była Argentynką, a jej rodzice mieli włoskie korzenie, pochodzące z regionów Piemonte i Genua.

W rodzinie, oprócz Jorge, wychowywało się jeszcze trzech jego braci i dwie siostry. Z całej rodzeństwa, w momencie, gdy Bergoglio został wybrany na papieża, żyła jedynie jego siostra Maria Elena.

W młodości, jak wielu chłopców w Argentynie, Bergoglio pasjonował się piłką nożną i był wiernym kibicem klubu San Lorenzo de Almagro. Ta pasja towarzyszyła mu przez całe życie, a klub stał się dla niego symbolem młodzieńczej energii i oddania.

Choć jego przyszłość miała być związana z duchowieństwem, zanim podjął decyzję o wstąpieniu do zakonu, Jorge Mario Bergoglio zdobył wykształcenie w zupełnie innej dziedzinie. Ukończył technikum chemiczne w Escuela Nacional de Educación Técnica w Buenos Aires, gdzie przygotował się do pracy w przemyśle spożywczym.

Po ukończeniu szkoły rozpoczął pracę jako technik chemik w firmie Hickethier-Bachmann Laboratory, specjalizującej się w badaniach związanych z żywnością. Ta praca była ważnym etapem w jego życiu, ale wkrótce Bergoglio poczuł, że jego powołanie jest w zupełnie innym kierunku.

Franciszek i droga do kapłaństwa

Bergoglio kształcił się na kapłana w seminarium duchownym Inmaculada Concepción w Buenos Aires. To tam zaczęły kształtować się jego poglądy i wrażliwość duchowa. Jak sam opowiadał, jednym z momentów, który wywarł na nim ogromny wpływ, była sytuacja, gdy jako młody seminarzysta, podczas przyjęcia weselnego, zakochał się w pewnej dziewczynie.

Wspomina, że przez cały tydzień nie mógł skupić się na modlitwie, ponieważ jej obraz nie schodził mu z myśli. Bergoglio poczuł, że musi dokonać wyboru i zdecydować, czy chce podążać za życiem małżeńskim, czy odpowiedzialnością kapłana. Zdecydował się ostatecznie porzucić swoje uczucie i skoncentrować na powołaniu do kapłaństwa.

Problemy zdrowotne i początek życia zakonnego

W wieku 21 lat, kiedy jego życie duchowe dopiero nabierało tempa, Bergoglio przeżył poważny kryzys zdrowotny. Z powodu ciężkiego zapalenia płuc oraz trzech torbieli musiał przejść operację usunięcia górnej części prawego płuca. T

o był moment, w którym młody Bergoglio zbliżył się do granicy życia i śmierci. Jak sam wspominał, przez trzy dni balansował między dwoma światami, nie będąc pewnym, czy przeżyje. Ta choroba, której nie można było wówczas wyleczyć odpowiednimi lekami, miała ogromny wpływ na dalszy rozwój jego duchowości.

Po tych wydarzeniach Bergoglio podjął decyzję, która zmieniła jego życie – 11 marca 1958 roku wstąpił do zakonu jezuitów. To był moment, który rozpoczął jego duchową podróż ku kapłaństwu, a zarazem otworzył go na całkiem nowy, pełen wyzwań świat.

Jego duchowe przygotowanie trwało przez wiele lat, a w 1960 roku uzyskał dyplom z filozofii w Colegio Máximo San José w San Miguel. Kolejne lata poświęcił na wykłady z literatury i psychologii w Colegio de la Inmaculada de Santa Fe, a potem wrócił do Colegio del Salvador w Buenos Aires, by kontynuować pracę nauczycielską. W latach 1967-1970 studiował teologię w Colegio Máximo San José.

Święcenia kapłańskie i życie zakonne

Po intensywnym okresie nauki i pracy pedagogicznej, 13 grudnia 1969 roku, Bergoglio otrzymał święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa Ramóna José Castellano. Następnie, w latach 1969-1971, wyjechał do Hiszpanii, by kontynuować swoją formację jezuicką, studiując w Alcalá de Henares.

Wkrótce po powrocie do Argentyny ponownie zaangażował się w pracę naukową i pedagogiczną, wykładając teologię w San Miguel. W 1973 roku, jako jezuita, złożył wieczyste śluby ubóstwa, czystości i posłuszeństwa, stając się pełnoprawnym członkiem Zakonu Jezuitów, co oznaczało, że jego życie zakonne stało się ostatecznym wyborem, a kapłaństwo stało się drogą, którą zdecydował się podążać na zawsze.

Przełożony prowincjalny w czasach „brudnej wojny”

W 1976 roku, zaledwie trzy miesiące po objęciu stanowiska prowincjała zakonu jezuitów w Argentynie, Jorge Mario Bergoglio stanął w obliczu kryzysu, który wstrząsnął całym krajem. Jego nominacja na to wysokie stanowisko w zakonie przypadła w szczególnym okresie, gdy w Argentynie trwała tzw. „brudna wojna”.

W latach 1976-1983, po przewrocie wojskowym, dyktatura wojskowa pod przewodnictwem Jorge Videli wprowadziła brutalne represje, a tysiące osób zostały zamordowane lub zniknęły w tajemniczych okolicznościach.

Jako prowincjał, Bergoglio starał się zapobiec dalszemu rozwojowi bardziej postępowych idei wśród swoich współbraci. Był zwolennikiem tradycyjnego, konserwatywnego podejścia do duchowości. Nakłaniał jezuitów, by przestrzegali zasad, ubierali się jak duchowni i przestrzegali tradycyjnych form nabożeństw.

Sam nosił togę, a do liturgii podchodził z dużą powagą, dodając, że zwykli ludzie uwielbiają odrobinę Evity w swojej liturgii. Evita Perón, znana argentyńska pierwsza dama, była symbolem populizmu, którego Bergoglio nie unikał w kontekście liturgicznych tradycji.

Warto zaznaczyć, że w tym samym czasie, kiedy Bergoglio pełnił swoją funkcję, Kościół katolicki w Argentynie znalazł się w trudnej sytuacji. Większość duchowieństwa obawiała się komunizmu i unikała konfrontacji z reżimem wojskowym.

Tylko nieliczni biskupi, jak Enrique Angelelli, zdecydowali się publicznie sprzeciwiać brutalnym działaniom reżimu. Jednak po jego proroczych wypowiedziach, Angelelli został zamordowany, a jego śmierć była jednym z najbardziej dramatycznych wydarzeń tego okresu.

Oskarżenia o współpracę z reżimem

Po wybraniu Bergoglio na papieża, zaczęły pojawiać się zarzuty dotyczące jego rzekomej współpracy z reżimem wojskowym. Wśród oskarżeń znalazły się twierdzenia, jakoby miał on pomagać w porwaniach i współdziałać z reżimem, a nawet zostało opublikowane zdjęcie, na którym miałby rozdawać komunię Jorge Videli. Wkrótce jednak okazało się, że to zdjęcie było fałszywe, a wszelkie oskarżenia nie miały solidnych dowodów.

W obronie Bergoglio stanęli znani działacze społeczni, tacy jak Adolfo Pérez Esquivel, laureat Pokojowej Nagrody Nobla, oraz członkowie ruchu „Matki z Plaza de Mayo”, którzy byli pewni, że przyszły papież, zamiast współpracować z reżimem, pomagał osobom prześladowanym przez dyktaturę. Podkreślali, że Bergoglio wspierał ich ucieczki i pomagał ukrywać zagrożonych osób, dostarczając im fałszywe dokumenty.

Jednak w swojej książce „El Silencio” argentyński dziennikarz Horacio Verbitsky stwierdzał, że Bergoglio miałby w jakiś sposób umożliwić porwania dwóch jezuitów, Francisco Jalicsa i Orlando Yorio, którzy, będąc w czasie wojny w Buenos Aires, stały się zwolennikami teologii wyzwolenia – nurtu, który nie był akceptowany przez prowincjała.

Bergoglio ostatecznie usunął ich z zakonu, co miało osłabić ich pozycję i ochronę, którą dawał zakon. Obaj jezuici zostali porwani przez reżim, ale przeżyli, choć byli torturowani przez kilka miesięcy. Po tym incydencie Yorio udał się do Rzymu, gdzie rozpoczął studia, a po powrocie do Argentyny zmuszony był uciekać z kraju, narażony na groźby. Zmarł w 2000 roku w Montevideo.

W poszukiwaniu prawdy

Jednak Francisco Jalics, który również został porwany, wyraził w późniejszych latach swoje zrozumienie wobec wydarzeń i wypowiedział się o nich w następujący sposób: Po wyzwoleniu wyjechałem z Argentyny. Dwa lata później mieliśmy okazję rozmawiać o tych wydarzeniach z ojcem Bergoglio. Wspólnie odprawiliśmy Eucharystię i obejmowaliśmy się w sposób uroczysty. Pogodziłem się z tymi wydarzeniami i uznaję je za zakończone.

W kontekście tych wydarzeń, dziennikarz śledczy Paul Elie zauważył, że choć Bergoglio nie publicznie potępił reżim, jego decyzje mogły nieść ze sobą konsekwencje, których nie przewidział wówczas jako młody prowincjał. W wywiadzie po objęciu papieskiego tronu, Bergoglio przyznał, że był wtedy „bardzo młody” i zbyt „autorytarny” w swoich decyzjach.

Brudna wojna

Tzw. Brudna wojna trwała w Argentynie do 1983 roku. W tym czasie około 30 000 osób zostało zamordowanych, zaginionych lub brutalnie torturowanych. Wśród ofiar znalazło się również 150 księży katolickich. Zwykli obywatele, tacy jak rodziny ofiar, w tym słynne Matki z Plaza de Mayo, walczyły o prawdę i sprawiedliwość, co przyniosło międzynarodową uwagę i przyczyniło się do późniejszego rozliczenia się z reżimem.

Z drugiej strony, w swojej książce „Bergoglio’s List” włoski dziennikarz Nello Scavo wskazuje na pozytywne działania przyszłego papieża, które miały pomóc wielu ofiarom reżimu. Dzięki fałszywym dokumentom i ukrywaniu osób w kryjówkach kościelnych, udało mu się uratować życie co najmniej 1200 osób. Ta działalność była szczególnie ważna, ponieważ pomimo ogólnej bierności Kościoła, Bergoglio starał się aktywnie chronić tych, którzy stali się celem wojskowego reżimu.

Kiedy Bergoglio został biskupem?

W 1992 roku, po latach pełnienia funkcji w zakonie jezuitów, Bergoglio został mianowany biskupem pomocniczym Buenos Aires. W ciągu kolejnych lat zyskał reputację lidera, który angażował się w życie społeczne i starał się nie tylko dbać o sprawy Kościoła, ale także o poprawę losu osób najuboższych.

W 1994 roku, po zamachu bombowym, który zabił 85 osób, głównie przedstawicieli społeczności żydowskiej, Bergoglio był pierwszym przedstawicielem Kościoła katolickiego, który podpisał petycję wzywającą do potępienia ataku i sprawiedliwości dla ofiar.

Był także jednym z niewielu duchownych, którzy regularnie odwiedzali slumsy Buenos Aires, gdzie wśród najbiedniejszych dzielił się nauką, wsparciem i zrozumieniem. Warto dodać, że pod jego przewodnictwem liczba księży pracujących w tych rejonach miasta znacząco wzrosła.

Kardynał

W 2001 roku Jorge Mario Bergoglio został mianowany kardynałem przez papieża Jana Pawła II. Jako kardynał, miał duży wpływ na sprawy Kościoła, szczególnie w Ameryce Łacińskiej, oraz na kierowanie pracami Kongregacji ds. Życia Konsekrowanego i Wspólnot Życia Apostolskiego. W 2005 roku, podczas konklawe, był jednym z kandydatów do papieskiego tronu, jednak ostatecznie w tej walce przegrał z Josephem Ratzingerem, który został papieżem Benedyktem XVI.

W 2007 roku Bergoglio uczestniczył w uroczystościach Rosz ha-Szana, żydowskiego Nowego Roku, w Buenos Aires, co było znaczącym gestem w kierunku dialogu międzyreligijnego. Jego obecność w synagodze była wyrazem szacunku wobec społeczności żydowskiej, którą traktował jako „starszych braci w wierze”.

Papież Franciszek

Początek pontyfikatu papieża Franciszka zaskoczył świat i zaintrygował wiernych na całym świecie. Wydarzenie to miało miejsce 13 marca 2013 roku, kiedy to Jorge Mario Bergoglio został wybrany na papieża w wyniku konklawe, które rozpoczęło się dzień wcześniej.

W piątym głosowaniu, Bergoglio objął papieski tron, stając się pierwszym papieżem spoza Europy od czasów Grzegorza III (731-741) i pierwszym papieżem z półkuli południowej. Ponadto, był to pierwszy papież pochodzący z zakonu jezuitów.

Po ogłoszeniu decyzji o jego wyborze, kardynał Jean-Louis Tauran, pełniący rolę protodiakona, oznajmił zgromadzonym na placu św. Piotra: Z wielką radością ogłaszam wam: mamy Papieża. Najdostojniejszy i czcigodniejszy dżentelmen, pan Jorge Mario, kardynał Świętego Kościoła Rzymskiego, Bergoglio, który przyjął imię Franciszek.

Nowy papież wybrał imię na cześć Franciszka z Asyżu, patrona ubogich i wzoru dla założyciela zakonu jezuitów, Ignacego Loyoli. To symboliczne nawiązanie do skromności i ubóstwa stało się kluczowym motywem w jego pontyfikacie.

Skromność i prostota nowego papieża

Już od samego początku papież Franciszek zaprezentował styl, który odróżniał go od poprzedników. Na balkonie Bazyliki św. Piotra, zaraz po swoim wyborze, pojawił się w prostym białym stroju, bez tradycyjnej czerwonej muzety, bogato haftowanej stuły czy złotego krzyża, które zwykle towarzyszyły papieżom w takich chwilach.

Papież Franciszek, choć nosił stułę tylko przy ogłaszaniu Urbi et Orbi, postawił na skromność. Jego pierścień rybacki, który symbolizował jego papieską władzę, nie był wykonany ze złota, lecz z pozłacanego srebra. Dodatkowo, papież nie używał tradycyjnej tiary, a jego wybór zawierał symbole, które odzwierciedlały jego duchową więź z ubóstwem i prostotą.

Co również wyróżniało jego postawę, to gest, którym papież zwrócił się do tłumu. Przed tym, jak udzielił błogosławieństwa, zapytał zgromadzonych, by modlili się za niego, a potem pochylił głowę w geście pokory. Był to moment pełen symboliki, który odzwierciedlał jego ducha pokory i otwartości na innych.

Papież Franciszek na arenie międzynarodowej

W ciągu pierwszych miesięcy pontyfikatu Franciszek szybko pokazał, że chce dążyć do dialogu z wszystkimi ludźmi, niezależnie od ich przekonań. Jego pierwsze słowa skierowane do ateistów, wygłoszone 24 maja 2013 roku, wywołały duże zainteresowanie.

 Powiedział wtedy, że Jezus umarł również za ateistów, co podkreśliło jego chęć zbliżenia się do tych, którzy nie wyznają religii. Jego apel o dialog między chrześcijanami a niewierzącymi, wygłoszony we wrześniu tego samego roku, był kolejnym krokiem w kierunku otwarcia Kościoła na szerszą współpracę i rozmowy z różnymi grupami społecznymi.

Papież, jako osoba głęboko związana z duchowym dziedzictwem zakonu jezuitów, przyjął imię Franciszka jako symbol nie tylko dla siebie, ale i dla całego Kościoła. To imię stało się symbolem jego pontyfikatu, który promował prostotę, skromność oraz wsłuchiwanie się w potrzeby najuboższych.

Franciszek z Asyżu, na którego cześć papież przyjął swoje imię, był znany z odrzucenia bogactwa i oddania swojego życia w służbie ubogim. Bergoglio wielokrotnie podkreślał, że ta duchowość była dla niego bardzo istotna, także w kontekście wyborów, które podejmował jako papież.

Unikalny herb papieża Franciszka

Herb papieski jest kolejnym elementem, który w pełni odzwierciedla osobowość Franciszka. Choć nawiązuje on do herbu, który Bergoglio używał jako arcybiskup Buenos Aires, zawiera także elementy typowe dla herbu papieskiego. Tarcza herbu przedstawia lazurowe pole z złotą gwiazdą, kwiatem szpikulca i monogramem IHS. Dodano do niego także dwa klucze, złoty i srebrny, oraz czerwony sznur – elementy charakterystyczne dla papieskiego herbu od XII wieku.

Słońce w herbie z literami IHS, otoczone przez krzyż i trzy gwoździe, ma symbolizować cierpienie Chrystusa i stanowi nawiązanie do zakonu jezuitów, z którego pochodzi papież. Gwiazda, tradycyjnie odnosząca się do Maryi, jest także elementem ważnym w katolickiej tradycji.

W dolnej części herbu znajduje się również kiść kwiatów rośliny kolczastej, co jest symbolem św. Józefa w wielu krajach hiszpańskojęzycznych. Jako pierwszy papież w historii, Franciszek dodał do swojego herbu biskupie motto: „Miserando atque eligendo”, które oznacza „Wybrany z łaski”. Jest to cytat z kazania św. Bedy Czcigodnego, odnoszący się do wezwania Mateusza przez Jezusa.

Papież Franciszek i skromność w każdym detalu

Wbrew tradycji, papież Franciszek zdecydował się nie zamieszkać w Papieskim Apartamencie na trzecim piętrze Pałacu Apostolskiego, który od 1903 roku stanowił prywatną rezydencję papieży. Zamiast tego wybrał skromniejszy Domus Sanctae Marthae – pensjonat, który mieści się w Stolicy Apostolskiej.

Tam mieszkał w prostym apartamencie 201, gdzie również przyjmował gości i prowadził codzienne życie. Posiłki spożywał we wspólnej jadalni z innymi mieszkańcami. Choć papież pozostał w Domus Sanctae Marthae, wciąż wykorzystywał salę audiencyjną na drugim piętrze Pałacu Apostolskiego, gdzie odbywały się oficjalne spotkania i audiencje.

Takie decyzje papieża były kolejnym krokiem w kierunku przekonywania świata, że Kościół, pod jego przewodnictwem, powinien być bardziej otwarty, skromny i bliższy zwykłym ludziom.

Papież Franciszek – początki pontyfikatu

Początek pontyfikatu papieża Franciszka był pełen symbolicznych gestów, które ukazywały jego podejście do Kościoła i kierunek, w jakim chciał poprowadzić wiernych. Jego pierwsze dni po wyborze miały na celu nie tylko rozpoczęcie sprawowania papieskich obowiązków, ale także wyrażenie nowej, otwartej postawy wobec świata i innych religii.

13 marca 2013 roku, dzień po swoim wyborze na papieża, Jorge Bergoglio wykonał kilka ważnych gestów, które miały duże znaczenie symboliczne. W godzinę po ogłoszeniu, że to on został wybrany na papieża, zanim jeszcze pojawił się na balkonie Bazyliki św. Piotra, zadzwonił do swojego poprzednika, Benedykta XVI, co było oznaką szacunku i kontynuacji tradycji współpracy w Kościele.

Tego samego dnia, jeszcze przed wygłoszeniem swojego pierwszego przemówienia do wiernych, papież wysłał wiadomości do kilku ważnych postaci, w tym naczelnego rabina Rzymu. Napisał, że ma nadzieję „przyczynić się do rozwoju stosunków, które mają miejsce od czasu Soboru Watykańskiego II”, z naciskiem na współpracę i dialog między religiami.

Dwa dni później, 14 marca 2013 roku, Papież Franciszek odprawił mszę świętą w Kaplicy Sykstyńskiej, która była zakończeniem konklawe. Wspólnie z innymi kardynałami-elektorami uczestniczył w koncelebrze.

Kolejnego dnia, 15 marca, przyjął na audiencji Kolegium Kardynalskie, a 16 marca zatwierdził Kurię Rzymską, tak jak jego poprzednicy, z zastrzeżeniem, że w przyszłości może dojść do zmian w jej strukturze. Następnego dnia, 17 marca, odprawił mszę świętą w kościele św. Anny w Watykanie, a po raz pierwszy odmówił modlitwę Anioł Pański na placu św. Piotra, zwracając się do zgromadzonych wiernych.

18 marca Papież przyjął prezydent Argentyny, Cristinę Fernández de Kirchner, a także wysłał gratulacje do nowo mianowanego arcybiskupa Canterbury, Justina Welby’ego. Dwa dni później, 19 marca, odbyła się jego oficjalna intronizacja. W tym dniu papież otrzymał paliusz i pierścień rybaka, który wybrał z pozłacanego srebra, a nie złota, co stanowiło symboliczne odcięcie się od bardziej tradycyjnych elementów papieskiej symboliki.

W swoich słowach, podczas inauguracji, wezwał do obrony stworzenia, wzywając do „czułości” i troski o innych. Uroczystość miała charakter międzynarodowy, ponieważ wzięły w niej udział delegacje z ponad 130 krajów.

Szczególnym momentem była obecność Bartłomieja I, patriarchy Konstantynopola, który po raz pierwszy od wielkiej schizmy z 1054 roku, wziął udział w papieskiej inauguracji. To wydarzenie miało ogromne znaczenie, ponieważ wskazywało na odnowienie dialogu między Kościołem katolickim a prawosławnym.

Po swojej inauguracji papież Franciszek kontynuował spotkania i działania w kierunku budowania nowych relacji zarówno wewnętrznie, jak i z zewnętrznymi instytucjami. 20 marca Papież przyjął delegacje przedstawicieli różnych religii, a dzień później, 21 marca, spotkał się z laureatem Pokojowej Nagrody Nobla, Adolfo Pérezem Esquivelem.

Dwa dni później, 23 marca, odbyło się historyczne spotkanie z papieżem emerytem, Benedyktem XVI, w Castel Gandolfo, gdzie obaj papieże modlili się razem w kaplicy, a następnie odbyli rozmowę, która trwała około 45 minut.

Wielki Czwartek i przełomowe gesty

28 marca 2013 roku Papież Franciszek zaskoczył wszystkich, wykonując jeden z najbardziej symbolicznych gestów swojego pontyfikatu. Podczas Wielkiego Czwartku, kiedy Kościół katolicki odprawia tradycyjne obmycie nóg, po raz pierwszy w historii papież umył i ucałował stopy nie tylko mężczyznom, ale także kobietom, w tym młodym więźniarkom, a także muzułmanom.

Tradycja nakazuje, by papież mył stopy dwunastu mężczyznom, którzy symbolizują apostołów, jednak Franciszek złamał tę zasadę, wykonując gest solidarności wobec kobiet i osób z różnych grup społecznych, w tym muzułmanów, co miało na celu pokazanie jego otwartości na różnorodność i równość.

Było to niezwykle odważne posunięcie, które nawiązywało do wartości miłosierdzia i równości, a także symbolizowało papieską gotowość do łamania konwenansów, by zbliżyć Kościół do ludzi na całym świecie. Papież podkreślił, że tym gestem chciał okazać szczególną troskę o osoby marginalizowane i zapomniane.

Papież Franciszek i działania na rzecz bezdomnych

Wkrótce po tym wydarzeniu, Papież Franciszek rozpoczął konkretne działania na rzecz osób bezdomnych w Rzymie. Jego główny kapelan, polski arcybiskup Konrad Krajewski, zainicjował projekt polegający na dostarczeniu bezdomnym podstawowych środków higienicznych, takich jak kabiny prysznicowe, toalety, a także centrum medyczne i salon fryzjerski, które miały pomóc w poprawie warunków życia tych, którzy znaleźli się na marginesie społecznym.

To działanie było jednym z pierwszych, które pokazało, jak papież chce reagować na problemy społeczne i jak blisko chce być ludziom w potrzebie.

Pierwszy konsystorz i nadzieje na zmiany

22 lutego 2014 roku, papież Franciszek zwołał swój pierwszy konsystorz, podczas którego mianował 19 nowych kardynałów. Wśród nich znaleźli się, między innymi, prefekt Kongregacji Nauki Wiary, arcybiskup Gerhard Ludwig Müller, oraz nowy sekretarz stanu, abp Pietro Parolin.

To oznaczało początek zmiany w strukturze Kościoła, a także nadzieje na dalsze reformy. Ponadto, w kolejnych latach, papież kontynuował mianowanie nowych kardynałów, którzy mieli pomagać mu w dalszym kształtowaniu przyszłości Kościoła, biorąc pod uwagę zmieniające się wyzwania na świecie.

Jubileusz Miłosierdzia

W 2015 roku, papież Franciszek ogłosił specjalny Jubileusz Miłosierdzia, który rozpoczął się w grudniu tego samego roku. Jubileusz trwał do listopada 2016 i był okazją do refleksji nad miłosierdziem Bożym. Podczas tego roku otwarte zostały Drzwi Święte w różnych miejscach na świecie, dając ludziom możliwość uczestnictwa w tym szczególnym wydarzeniu, nawet jeśli nie mogli podróżować do Rzymu.

Drzwi Święte, symbolizujące przejście do większej bliskości z Bogiem, otwarto również w Bangi, stolicy Republiki Środkowoafrykańskiej, jako wyraz solidarności z ludźmi w rejonach dotkniętych konfliktami.

Pontyfikat papieża Franciszka rozpoczął się od wielu symbolicznych gestów i działań, które miały na celu pokazanie jego otwartości na różnorodność, dążenie do reform w Kościele oraz troskę o tych, którzy są w potrzebie. Jego postawa, która łączyła tradycję z nowoczesnością, wyznaczała nowy kierunek w papieskiej posłudze, kładąc nacisk na miłosierdzie, solidarność i dialog międzyreligijny.

Papież Franciszek i reforma Kurii Rzymskiej. Zmiany na najwyższym poziomie

Kurii Rzymskiej, która pełni rolę centralnej administracji Kościoła katolickiego, od dawna zarzucano, że potrzebuje gruntownej reformy. Niezadowolenie z funkcjonowania tego organu było na tyle duże, że papież Franciszek, jeszcze na początku swojego pontyfikatu, zdecydował się podjąć zdecydowane kroki. Już niedługo po wyborze na papieża, powołał Radę Kardynałów, która miała służyć pomocą w przekształceniu Kurii.

Zanim nadszedł koniec roku 2014, papież wyraził swoje niezadowolenie z działań członków Kurii, krytykując je w sposób bezpośredni i ostry. W trakcie jednego z przemówień, tuż przed Świętami Bożego Narodzenia, Franciszek wymienił aż 15 psychicznych dolegliwości, które miały doskwierać tym pracownikom, z których jedną określił mianem „duchowej choroby Alzheimera”. Były to słowa, które jasno pokazały, że papież pragnie zmian.

Wkrótce po tym wystąpieniu, rozpoczęły się prace nad reformą, której zwieńczeniem było przygotowanie przez Sobór projektu dokumentu, który miał stać się fundamentem nowych zasad w Kurii. Dokument ten, zatytułowany „Praedicate Evangelium”, który w dosłownym tłumaczeniu brzmi „Głosić Ewangelię”, trafił do szerszego grona odbiorców – przewodniczących krajowych konferencji episkopatów, synodów Kościołów wschodnich oraz innych ważnych instytucji, w celu uzyskania opinii i komentarzy.

Ostateczna wersja tego dokumentu została podpisana przez papieża 19 marca 2022 r., w święto św. Józefa, a jej wejście w życie zaplanowane było na 5 czerwca 2022 roku, czyli w dniu Zesłania Ducha Świętego. Dokument ten miał na celu zastąpienie poprzedniej Konstytucji apostolskiej „Pastor Bonus” z 1988 roku.

Nowe przepisy miały przekształcić Kurii w instytucję, której głównym zadaniem będzie ewangelizacja. Zgodnie z nowymi wytycznymi, każda z 16 „dykasterii” Kurii została uznana za równą wobec prawa kościelnego, a papież miał pełnić funkcję prefekta nowo utworzonej Dykasterii ds. Ewangelizacji.

Z kolei sama Kuria miała stać się bardziej centrum usługowym, niż tylko aparatem administracyjnym, służącym papieżowi oraz wszystkim biskupom. Reforma miała także umożliwić katolikom, zarówno świeckim, jak i duchownym, pełnienie funkcji kierowniczych w dykasteriach, pod warunkiem, że wykazali się odpowiednimi kompetencjami.

Nowa Dykasteria ds. Rozwoju Ludzkiego stanowiła przykład nowo powołanej instytucji, która miała promować rozwój integralny człowieka.

Reforma finansowa w Watykanie

Reforma finansów Watykanu była kolejnym wyzwaniem, przed którym stanął papież Franciszek. Jego poprzednik, Benedykt XVI, również dostrzegał potrzebę zmian, jednak to papież Franciszek wprowadził konkretne kroki.

W czerwcu 2013 roku papież powołał papieską komisję śledczą, której zadaniem było zbadanie sytuacji finansowej Instituto per le Opere di Religione (IOR), czyli Banku Watykańskiego, który jeszcze w latach 80. był w centrum skandalu związanego z upadkiem Banco Ambrosiano.

Celem papieża było oczyszczenie tego instytucji z podejrzeń o pranie brudnych pieniędzy. W skład nowo powołanej komisji weszła Mary Ann Glindon, profesor prawa z Harvardu i była ambasador USA przy Stolicy Apostolskiej, a przewodniczącym został kardynał Raffaele Farina.

Kolejne zmiany nastąpiły 18 lipca 2013 roku, kiedy papież powołał Papieską Komisję Referencyjną ds. Organizacji Struktury Ekonomiczno-Administracyjnej Stolicy Apostolskiej, a kilka miesięcy później wprowadził Papieską Radę ds. Ekonomii, Sekretariat ds. Ekonomii oraz Instytut Audytora Generalnego.

Nowe instytucje miały na celu kontrolowanie wszystkich części administracji Watykanu, co miało na celu większą transparentność w zarządzaniu finansami. Podjęte działania miały również pozwolić na sprawowanie nadzoru nad majątkiem Kościoła oraz ustalenie ram finansowych.

W tym kontekście papież Franciszek zdecydował się także włączyć świeckich ekspertów do tych instytucji, m.in. Ruth Mary Kelly, brytyjską polityk, oraz Leslie Jane Ferrar, byłą skarbnik księcia Karola.

Jednak zmiany nie ograniczyły się tylko do powoływania nowych ciał. Sekretariat ds. Ekonomii podjął szereg działań mających na celu wdrożenie wytycznych dotyczących przejrzystości finansowej. Pod przewodnictwem kardynała George’a Pella, który pełnił tę funkcję do 2019 r., Watykan podjął starania na rzecz uporządkowania finansów i poprawy transparentności w instytucjach watykańskich.

Problem z kontrolą i nowe normy przeciwko korupcji

Po objęciu tej funkcji przez kardynała George’a Pella, Watykan zmierzył się z wieloma problemami związanymi z nadzorem nad finansami. Pell miał ambitne plany przeprowadzenia audytu w sprawie finansów, który jednak szybko napotkał trudności. W 2016 r. zlecił audyt przez firmę PricewaterhouseCoopers, jednak wkrótce potem śledztwo zostało stłumione z góry, a sam Pell musiał wrócić do Australii, gdzie stawił czoła zarzutom o wykorzystywanie nieletnich.

Równocześnie, papież wprowadzał szereg nowych regulacji mających na celu zapewnienie przejrzystości i walkę z korupcją w Watykanie. W motu proprio z 19 maja 2020 roku, papież zażądał pełnej otwartości w kwestiach finansowych, wskazując, że nikt w administracji watykańskiej nie może przyjmować darowizn przekraczających 40 euro.

Co więcej, wszyscy członkowie kierownictwa Watykanu byli zobowiązani do ujawniania wszelkich dochodzeń sądowych, które były przeciwko nim prowadzone. Wprowadzono również zakaz inwestowania w firmy, które mogłyby mieć związek z praniem brudnych pieniędzy lub naruszać zasady nauki społecznej Kościoła.

Śledztwa i procesy. Watykan w centrum uwagi

Równocześnie z wprowadzaniem reform, w Watykanie dochodziło do licznych śledztw, a także zatrzymań. W 2013 roku aresztowano kilka osób powiązanych z IOR, w tym wysoko postawionych przedstawicieli Kościoła, takich jak abp Nunzio Scarano, którzy byli zamieszani w nielegalne transakcje finansowe.

Kolejne lata przyniosły kolejne skandale i postępowania sądowe związane z nieprawidłowościami finansowymi, jak np. sprawa związaną z zakupem apartamentowca w Londynie, który okazał się źródłem dużych strat dla Watykanu.

W 2020 roku watykańscy prokuratorzy zaczęli przeprowadzać dochodzenie przeciwko byłym przedstawicielom Kościoła, a także zatrzymywać osoby powiązane z tymi skandalami. Wśród oskarżonych znajdował się m.in. kardynał Angelo Becciu, który po dymisji stracił również swoje prawa kardynalskie. Procesy sądowe wciąż toczyły się w Watykanie, a sytuacja finansowa Stolicy Apostolskiej pozostawała pod ścisłą kontrolą.

Te wydarzenia były częścią szerokiego procesu reformy finansowej w Watykanie, który miał na celu przywrócenie zaufania do instytucji Kościoła, a także zwiększenie jego przejrzystości i odpowiedzialności w zarządzaniu zasobami finansowymi.

Papież Franciszek dokonał szeroko zakrojonej reformy Kościoła, która dotyczyła zarówno struktury Kurii Rzymskiej, jak i finansów Watykanu. Dzięki jego reformom, Kuria stała się bardziej przejrzysta i nastawiona na misję ewangelizacyjną, a jednocześnie zwiększyła się kontrola nad finansami Kościoła. Chociaż reforma ta spotkała się z oporem, stanowiła krok ku nowej, bardziej odpowiedzialnej i transparentnej przyszłości dla Kościoła katolickiego.

Biskupi Kurii przed trybunałem „świeckich”

30 kwietnia 2021 roku papież Franciszek wprowadził istotną reformę w zakresie sądownictwa w Państwie Watykańskim. Zgodnie z jego decyzją, kardynałowie oraz biskupi pracujący w Watykanie nie będą już sądzeni przez specjalny sąd złożony z innych duchownych, znany jako Sąd Kasacyjny, ale przez trybunał składający się z osób świeckich.

Papież uznał, że taki sposób rozstrzygania spraw był pozostałością przeszłości i nie pasował do współczesnych standardów sprawiedliwości. Franciszek podkreślił, że zmiana ta miała na celu zwiększenie przejrzystości i zaufania do systemu sądownictwa w Kościele, jednak umożliwiono duchownym odwołanie się od decyzji sądu dwukrotnie, co stanowi pewną ochronę przed pochopnymi wyrokami.

Papież Franciszek i walka z wykorzystywaniem seksualnym

Franciszek, podobnie jak jego poprzednik Benedykt XVI, od samego początku pontyfikatu zmagał się z jednym z najcięższych kryzysów współczesnego Kościoła – problemem wykorzystywania seksualnego nieletnich przez duchownych.

Skandal, który wybuchł w Stanach Zjednoczonych w 2002 roku, za sprawą serii artykułów opublikowanych przez gazetę The Boston Globe, ujawnił ogromny zakres tych przestępstw, które miały miejsce przez dekady.

Jednocześnie, rząd irlandzki powołał komisję śledczą, tzw. Komisję Ryana, aby zbadać doniesienia o wykorzystywaniu seksualnym dzieci w szkołach z internatem prowadzonych przez Kościół katolicki w Irlandii. Raport z 2009 roku ujawnił, że tysiące dzieci w tych instytucjach były maltretowane, a nadużycia były ukrywane przez lata.

Papież Franciszek nie unikał tych trudnych tematów, a podczas swojej wizyty w Irlandii w 2018 roku starał się zmierzyć z bolesną przeszłością, zaprzeczając jednak doniesieniom o istnieniu „pralni magdalenek” – instytucji, które miały rzekomo torturować młode matki.

Pomimo tego, papież wielokrotnie spotykał się z ofiarami wykorzystywania seksualnego, wyrażając swoje ubolewanie i przepraszając za rolę, jaką Kościół odegrał w tych tragicznych wydarzeniach. Jego działania były jednak czasami krytykowane za brak zdecydowanej reakcji na ukrywanie przypadków nadużyć przez część duchowieństwa.

Komisja ds. nadużyć

W 2014 roku papież Franciszek powołał Papieską Komisję ds. Ochrony Nieletnich, która miała na celu zapobieganie wykorzystywaniu seksualnemu i wspieranie ofiar. W skład tej komisji weszli przedstawiciele z całego świata, w tym Juan Carlos Cruz, który sam był ofiarą znanego chilijskiego księdza Fernando Karadimy.

Powstanie komisji miało stanowić odpowiedź na rosnącą liczbę ujawnionych przypadków nadużyć, a także miało na celu budowanie przejrzystości w Kościele. Z kolei w 2022 roku papież Franciszek w swojej Konstytucji Apostolskiej „Praedicate Evangelium” włączył tę komisję do Dykasterii Nauki Wiary, co miało zapewnić bezpośredni kontakt między papieżem a komisją, a także umożliwić raportowanie postępów w ochronie dzieci i dorosłych.

Mimo tego, nie obyło się bez kontrowersji. W marcu 2023 roku, jeden z członków komisji, niemiecki jezuita Hans Zollner, zrezygnował, wskazując na brak odpowiedzialności, przejrzystości i strukturalne problemy w funkcjonowaniu komisji. Wcześniej, podobne decyzje o rezygnacji podjęli inni członkowie, w tym Marie Collins oraz Peter Saunders. Problemem były również niejasne relacje między komisją a dykasterią, co utrudniało skuteczne przeciwdziałanie nadużyciom.

Skandal związany z nadużyciami w Chile

W 2018 roku papież Franciszek odwiedził Chile, gdzie temat nadużyć seksualnych przez księży był bardzo gorąco komentowany. Największe kontrowersje wzbudziła sprawa Fernando Karadimy, duchownego, który przez lata wykorzystywał dzieci, a także Juan Barros, biskup, który był oskarżony o próbę zatuszowania tych nadużyć.

Papież początkowo stanął w obronie Barrosa, uznając oskarżenia za „bez dowodów” i określając je jako „oszczerstwa”. Spotkał się z ogromną falą krytyki, jednak po dokładniejszym zbadaniu sprawy, wysłał do Chile specjalnego wysłannika – księdza Charlesa Sciclunę, by zbadał sytuację.

Wkrótce potem papież przyznał, że popełnił poważne błędy w ocenie sytuacji i przeprosił za swoje wcześniejsze wypowiedzi.

Papież Franciszek i wzmocnienie norm kościelnych

W odpowiedzi na kryzys wykorzystywania seksualnego w Kościele, papież Franciszek w 2019 roku podpisał motu proprio „Vos estis lux mundi” (łac. „Wy jesteście światłością świata”), który wyznaczył zasady postępowania w przypadkach nadużyć seksualnych. Dokument ten nakładał obowiązek zgłaszania wszelkich podejrzeń o nadużycia na wszystkich duchownych i zakonnicach, a także zapewniał, że ofiary będą traktowane z szacunkiem i ochroną.

Zgodnie z nowymi normami, każda diecezja musiała stworzyć system zgłaszania nadużyć, a wszystkie osoby odpowiedzialne za ukrywanie takich spraw miały zostać pociągnięte do odpowiedzialności.

W 2021 roku Stolica Apostolska wprowadziła znaczną reformę Kodeksu Prawa Kanonicznego. Zgodnie z nowymi przepisami, które weszły w życie w grudniu 2021 roku, zaostrzone zostały przepisy dotyczące nadużyć seksualnych w Kościele.

Papież Franciszek podjął również kroki mające na celu zaostrzenie sankcji wobec duchowieństwa winnego wykorzystywania seksualnego. W 2023 roku papież zaproponował również zmiany, które rozszerzyły obowiązki zgłaszania przypadków nadużyć na osoby świeckie kierujące międzynarodowymi organizacjami katolickimi.

Liturgia i zmiany w praktykach Kościoła

Ważnym krokiem w pontyfikacie Franciszka było wprowadzenie motu proprio Traditionis Custodes z 16 lipca 2021 roku, które zmieniało dotychczasowe zasady dotyczące używania Mszału Jana XXIII, znanego jako liturgia trydencka.

Papież uznał, że posługiwanie się tą formą liturgii, która była promowana przez wcześniejszych papieży Jana Pawła II oraz Benedykta XVI, zagraża jedności Kościoła i stwarza podziały wśród wiernych. W związku z tym, postanowił wprowadzić restrykcje w stosunku do tej formy celebracji, a liturgia trydencka została ograniczona do szczególnych sytuacji.

Z perspektywy Franciszka, ta decyzja miała na celu przywrócenie jedności w Kościele, zwłaszcza w kontekście zmian wprowadzonych przez Sobór Watykański II, który pozostaje dla niego istotnym etapem w rozwoju Kościoła. Działania te były także reakcją na rosnącą tendencję odrzucenia Soboru przez część wiernych, którzy widzieli w nim zdradę Tradycji Kościoła.

Papież Franciszek i rola kobiet w Kościele

Papież Franciszek, podczas swojej pierwszej konferencji prasowej po wyborze na papieża 29 lipca 2013 roku, odniósł się do kwestii roli kobiet w Kościele. Mówił wtedy, że za jego pontyfikatu kobiety nie będą miały dostępu do kapłaństwa, zaznaczając, że Kościół mówił i mówi nie. Te drzwi są zamknięte. Podkreślał w ten sposób stanowisko, które wyraził jego poprzednik, papież Jan Paweł II, w dokumencie Ordinatio Sacerdotalis z 1994 roku, w którym wyjaśnił, że Kościół nie może dopuścić do wyświęcania kobiet na kapłanów.

Dokument ten został ogłoszony ex cathedra, co oznacza, że był to autorytatywny, niepodlegający dyskusji wykład nauczania papieskiego. Warto podkreślić, że papież Franciszek w 2013 roku również wykluczył możliwość mianowania kobiet kardynałami, ale jednocześnie zaznaczył, że życzyłby sobie, aby kobiety mogły pełnić bardziej odpowiedzialne funkcje w Kościele, zwłaszcza w zakresie duszpasterstwa i w radach kościelnych.

Choć papież Franciszek jasno wyraził swoje stanowisko dotyczące kapłaństwa, w trakcie swojego pontyfikatu podejmował decyzje, które były krokiem w stronę większego zaangażowania kobiet w życie Kościoła.

Na przykład, w 2014 roku mianował pierwsze kobiety członkami Papieskiej Komisji Biblijnej, a w lutym 2021 roku belgijska profesor Bénédicte Lemmelijn została powołana do tego ciała. Kolejnym ważnym krokiem było powołanie w marcu 2021 roku Nuri Calduch-Benages, która stała się pierwszą kobietą sekretarzem Komisji Biblijnej. Tego typu nominacje podkreślają, że kobiety zyskują coraz większe znaczenie w strukturach kościelnych, choć wciąż pozostają ograniczone w pełnieniu funkcji kapłańskich.

Jednym z ważniejszych tematów, który poruszył papież Franciszek, było badanie możliwości dopuszczenia kobiet do diakonatu stałego. W 2016 roku, na prośbę Międzynarodowej Unii Zakonnic, papież powołał komisję teologów, której zadaniem było zbadanie, czy teologicznie możliwe jest wyświęcanie kobiet na diakonów.

Komisja, składająca się zarówno z mężczyzn, jak i kobiet, badała historyczne ślady kobiecego diakonatu w pierwszych wiekach Kościoła. W maju 2019 roku papież ogłosił, że komisja nie osiągnęła jednomyślnego stanowiska w tej sprawie, dlatego zalecił dalsze badania nad tym zagadnieniem. Mimo braku definitywnego rozwiązania, sama decyzja o przeprowadzeniu tego typu badania świadczy o gotowości Kościoła do poszukiwania nowych dróg w zakresie roli kobiet w służbie Kościoła.

Kobiety w Kurii Rzymskiej i w innych instytucjach

Papież Franciszek nie tylko inicjował zmiany teologiczne, ale również działał na rzecz zwiększenia reprezentacji kobiet w strukturach kościelnych. W lipcu 2019 roku po raz pierwszy mianował kobiety pełnoprawnymi członkami dykasterii Kurii Rzymskiej, a w styczniu 2020 roku mianował Francescę Di Giovanni podsekretarzem Stanu, co było historycznym momentem – po raz pierwszy kobieta objęła jedno z najwyższych stanowisk w Watykanie.

Francesca Di Giovanni miała już wcześniej doświadczenie w służbie dyplomatycznej Watykanu, a jej awans to dowód na to, że papież Franciszek traktuje równouprawnienie kobiet w Kościele jako ważny element swojej reformy.

Również w 2020 roku papież powołał komisję badawczą w celu zbadania historii diakonatu, w tym także funkcji diakonis. W marcu 2021 roku papież dopuścił kobiety do pełnienia roli wykładowców i akolitów, co wcześniej nie było możliwe w kontekście oficjalnych nominacji. Ta decyzja również miała na celu umożliwienie kobietom pełnienia funkcji liturgicznych przy ołtarzu.

Papież Franciszek i nominacje w 2021 roku

W 2021 roku papież Franciszek powołał kilka kobiet na ważne stanowiska w Watykanie, kontynuując tym samym swoją politykę zwiększania reprezentacji kobiet w strukturach kościelnych. Siostra Nathalie Becquart została mianowana drugą sekretarz Synodu Biskupów, co daje jej prawo głosu w trakcie synodu, a nie tylko zabierania głosu.

W sierpniu tego samego roku Siostra Alessandra Smerilli, otrzymała nominację na sekretarza Dykasterii ds. Popierania Wszelkiego Rozwoju Ludzkiego, a siostra Rafaella Petrini została sekretarzem generalnym Gubernatoratu Watykańskiego. Takie decyzje pokazują, że papież Franciszek konsekwentnie stara się dostosować struktury Kościoła do współczesnych realiów i równości płci.

Papież Franciszek i stosunki z katolickimi ruchami świeckimi

Papież Franciszek od początku swojego pontyfikatu podejmował dialog z różnymi katolickimi ruchami świeckimi, które powstały głównie w XX wieku. Ruchy takie jak Focolari, Wspólnota Sant’Egidio czy Communione e Liberazione odegrały istotną rolę w szerzeniu idei katolickich wśród świeckich. Relacje papieża z tymi grupami można określić jako pozytywne, choć niepozbawione krytyki.

Franciszek dostrzegł w tych ruchach wielki potencjał, zwłaszcza w pracy z młodzieżą, ale niektóre z tych grup miały kontrowersyjnych założycieli, a niektóre z ich działań były uznawane za sekciarskie, co wymagało interwencji Kościoła. Na przykład, w 2021 roku Dykasteria ds. Świeckich, Rodziny i Życia wydała dekret wprowadzający nowe zasady dotyczące działalności tych ruchów, w tym ograniczenia w zakresie kadencji ich liderów, w celu uniknięcia nadużywania władzy.

Papież Franciszek, Medziugorje i inne miejsca pielgrzymkowe

Franciszek wyraził swoje osobiste wątpliwości co do autentyczności objawień maryjnych w Medziugorju w Bośni i Hercegowinie, podkreślając, że chociaż pierwsze objawienia z 1981 roku zasługują na dalsze badania, to późniejsze wizje budzą już jego wątpliwości.

Mimo tych wątpliwości, w 2019 roku papież wyraził zgodę na organizowanie oficjalnych pielgrzymek do tego miejsca. Choć Medziugorje nie zostało oficjalnie uznane przez Kościół, papież Franciszek postanowił umożliwić organizowanie pielgrzymek, co może być oznaką jego pragmatyzmu w kwestii różnych zjawisk religijnych.

Z kolei w Lourdes, papież Franciszek powołał biskupa Antoine’a Hérouarda na osobistego wysłannika, aby poprawić opiekę duszpasterską nad pielgrzymami, którzy każdego roku przybywają do tego świętego miejsca. Jego celem było zapewnienie, aby duchowość i modlitwa pozostały na pierwszym planie, nie zaś komercjalizacja pielgrzymek, która zaczynała zagrażać prawdziwemu sensowi tego miejsca.

Papież Franciszek i stosunki z innymi państwami

Franciszek, jako arcybiskup Buenos Aires, miał trudne relacje z argentyńskimi politykami, szczególnie z prezydentem Néstorem Kirchnerem. W 2004 roku wygłosił kazanie, w którym wezwał do większej tolerancji i politycznego dialogu, co spotkało się z jego ostrą reakcją.

Jednak z czasem, wspierając wybory stanowe, zyskał poparcie Kirchnerów. Po wyborze na papieża, Franciszek utrzymywał serdeczne stosunki z prezydentką Cristiną Fernández de Kirchner. W 2013 roku Adolfo Pérez Esquivel, laureat Pokojowej Nagrody Nobla, pogratulował mu wyboru, twierdząc, że papież nie współpracował z wojskową dyktaturą w Argentynie. W 2016 roku papież otworzył archiwa kościelne z okresu „brudnej wojny”, aby umożliwić rodzinom ofiar poznanie prawdy.

W 2020 roku argentyński Senat przegłosował ustawę legalizującą aborcję, mimo sprzeciwu Kościoła i papieża. Również w 2021 roku papież nie odwiedził Argentyny. Jego stosunki z Organizacją Narodów Zjednoczonych były silne, podkreślając wagę tej instytucji w utrzymaniu pokoju i przeciwdziałaniu przemocy.

Franciszek również angażował się w stosunki z USA. W 2014 roku spotkał się z prezydentem Barackiem Obamą, a podczas wizyty w 2015 roku promował wartości pacyfistyczne, przywołując przykłady Abrahama Lincolna i Martina Luthera Kinga. W 2021 roku papież przyjął Joe Bidena, który znalazł się w centrum kontrowersji w Kościele z powodu swoich poglądów na temat aborcji i LGBT+.

Papieska polityka międzynarodowa obejmowała także Kanadę, gdzie papież wyraził żal z powodu nadużyć w szkołach z internatem dla dzieci tubylczych. W 2014 roku odmówił przyjęcia Dalajlamy, co było wynikiem napiętych relacji z Chinami. Z kolei w Izraelu papież kontynuował dążenia do pokoju, szczególnie w kontekście konfliktu z Palestyną.

Papież Franciszek i jego pontyfikat

Papież Franciszek od początku swojego pontyfikatu kładł duży nacisk na misję Kościoła głoszenia Jezusa Chrystusa. W swoich przemówieniach, zarówno do kardynałów, jak i podczas pierwszej homilii, mówił o konieczności żywego świadectwa wiary.

Podkreślał, że spotkanie z Jezusem przemienia człowieka, napełniając go radością, a Kościół ma być miejscem, gdzie wierni spotykają się z Chrystusem jako Drogą, Prawdą i Życiem. Przestrzegał również, że jeśli Kościół nie wyznaje Jezusa, traci swoją tożsamość i staje się jedynie organizacją charytatywną. Wyznanie Chrystusa nie może odbywać się bez krzyża, bo to on jest centralnym punktem chrześcijańskiego przesłania.

Franciszek wielokrotnie podkreślał, że duchowa światowość jest największym zagrożeniem dla Kościoła. Zamiast szukać chwały i prestiżu, Kościół powinien być miejscem, które służy ludziom w potrzebie, a nie stawia siebie na piedestale.

Z tego powodu często odnosił się do prostoty życia i skromności. Jako arcybiskup Buenos Aires odrzucił pałac biskupi na rzecz skromnego mieszkania i codziennie dojeżdżał do pracy komunikacją miejską. Jako papież wciąż angażował się w życie ubogich, potępiając nierówności społeczne i nawołując do sprawiedliwości dla najsłabszych.

Papież wielką czcią darzył Maryję, szczególnie tzw. Matkę Bożą rozwiązującą węzły. To nabożeństwo, które poznał jeszcze podczas studiów w Niemczech, stało się bliskie jego sercu na całe życie. Jako papież często odwoływał się do tej tradycji, podkreślając rolę Maryi jako uczennicy, a nie współodkupicielki.

W kwestiach społecznych, Franciszek był zdecydowanym obrońcą ubogich i krytykiem istniejącego porządku społecznego, który prowadzi do marginalizacji najsłabszych. W 2007 roku zauważył, że społeczeństwo żyje w ogromnej nierówności, która uniemożliwia wielu ludziom godne życie. Potępiał też wykorzystywanie dzieci i zaniedbywanie osób starszych, których traktowanie uznawał za jedno z największych zła współczesnego świata.

Jako papież, Franciszek postrzegał moralność jako odpowiedź na łaskę Bożą. Zwracał uwagę na to, że moralność rodzi się z miłosierdzia, a nie jest wynikiem wysiłku woli. Zgodnie z jego nauką, moralność to ciągłe powstawanie z upadków, odpowiedź na Boże miłosierdzie, które jest niespodziewane i niewłaściwe z ludzkiego punktu widzenia.

Papież uważał Kościół za szpital polowy, w którym duchowieństwo ma leczyć rany, a nie egzekwować reguły. Zamiast oceniać innych, Kościół powinien oferować miłosierdzie, dawać przykład Bożej miłości, jak to miało miejsce w przypadku Zacheusza. Franciszek sprzeciwiał się klerykalizmowi, który według niego prowadzi do elitarystycznego myślenia i zamyka duchowieństwo na naukę od innych.

Papież Franciszek i celibat, LGBT, aborcja

W kwestii celibatu, papież wyraził pewne zrozumienie dla dyskusji na ten temat, wskazując, że zmiana tej tradycji może nastąpić w kontekście kulturowym, ale nie rozwiązałoby to problemu braku księży. Temat ten powrócił podczas Synodu Biskupów z regionu Amazonii w 2019 roku, kiedy rozważano dopuszczenie do kapłaństwa żonatych mężczyzn.

W sprawie homoseksualizmu, Franciszek zawsze podkreślał konieczność szacunku i współczucia dla osób z homoseksualnymi skłonnościami. Choć sprzeciwiał się legalizacji małżeństw jednopłciowych, w swoich wypowiedziach jako papież kilkakrotnie zaznaczał, że nie należy osądzać osób homoseksualnych, a Kościół powinien je traktować z miłością i szacunkiem. Wyjątkowo w marcu 2021 roku powiedział, że Bóg kocha każdą osobę, niezależnie od jej orientacji, co zostało przez niektórych uznane za przełomowe.

Papież Franciszek wyraził również krytykę wobec teorii gender, uznając ją za ideologiczną kolonizację, która zagraża Bożemu planowi dla ludzkości, polegającemu na uznaniu różnorodności i odmienności. Zgodnie z jego nauką, różnice między mężczyzną a kobietą są integralną częścią Bożego zamysłu i nie należy ich zatarzać.

Papież Franciszek, w miarę jak rozwijał swój pontyfikat, stawał się coraz bardziej zdecydowanym przeciwnikiem aborcji. W 2024 roku, komentując amerykańskie wybory prezydenckie, stwierdził, że zarówno Kamala Harris, jak i Donald Trump prowadzą politykę sprzeczną z obroną życia.

Określił aborcję jako morderstwo, a w swoim przemówieniu podczas powrotu z Belgii w tym samym roku nazwał lekarzy wykonujących aborcje „zabójcami”. W tym czasie wybuchła również reakcja w Belgii, gdzie premier Alexander De Croo domagał się wyjaśnień od nuncjusza papieskiego.

W 2014 roku papież udzielił ślubu dwudziestu parom, w tym parom, które wcześniej mieszkały razem lub miały dzieci, podkreślając, że małżeństwo to coś więcej niż tylko formalność. W 2016 roku, w dokumencie Amoris laetitia, poruszył temat duszpasterstwa rodzin, zachęcając do większej troski o rodziny w trudnych sytuacjach, co wywołało kontrowersje, zwłaszcza dotyczące osób rozwiedzionych, żyjących w nowych związkach cywilnych.

Papież Franciszek, uchodźcy, mafia, ekologia i inne poglądy

Papież od początku swojego pontyfikatu wyrażał silne zainteresowanie losem uchodźców. W 2013 roku odwiedził włoską wyspę Lampedusa, a kilka lat później, w 2019 roku, odprawił specjalną Eucharystię w Bazylice św. Piotra z udziałem uchodźców. Dzieło sztuki, które powstało z inicjatywy papieża w 2019 roku, „Aniołowie niespodzianie”, miało na celu przypomnienie o gościnności wobec uchodźców.

Papież jest również głęboko zaangażowany w kwestie ekologiczne. Jego encyklika Laudato si’ z 2015 roku apeluje o odpowiedzialność w trosce o środowisko. W 2019 roku papież spotkał się z Greta Thunberg, która wyraziła wdzięczność za jego działania w tej dziedzinie.

W 2013 roku, podczas modlitwy Anioł Pański, papież wezwał członków mafii do nawrócenia. W 2014 roku, w Kalabrii, powiedział, że osoby związane z mafią są „wyłączone” z Kościoła, jeśli nie zmienią swojego postępowania. Z kolei w 2016 roku papież wezwał do zniesienia kary śmierci, uważając ją za sprzeczną z ludzką godnością.

W odpowiedzi na wyzwania pandemii COVID-19, papież Franciszek wyraził przekonanie, że szczepienie jest obowiązkiem etycznym. Zgodził się na przyjęcie szczepionki przeciwko koronawirusowi, a w 2021 roku wezwał do sprawiedliwego podziału szczepionek wśród krajów, szczególnie w ubogich rejonach.

Papież Franciszek nie stronił także od walki z korupcją w Watykanie, gdzie w latach 2021–2023 doszło do procesów sądowych, które zakończyły się skazaniem osób odpowiedzialnych za nadużycia finansowe. Ponadto, papież jednoznacznie opowiedział się przeciwko broni jądrowej, uznając ją za niemoralną, a jego zdaniem polityka oparta na jej posiadaniu stanowi „zbrodnię”.

Jego pontyfikat nie ograniczał się jednak tylko do kwestii społecznych czy moralnych. W 2017 roku papież Franciszek wydał okólnik dotyczący zasad sprawowania Eucharystii, wskazując, że chleb używany do przeistoczenia musi być wykonany z mąki pszennej. W 2020 roku papież przeszedł operację jelita, a jego zdrowie stało się przedmiotem publicznych spekulacji, zwłaszcza po kilku innych zabiegach.

Papież podjął również próbę zmiany katechizmu Kościoła w kwestii kary śmierci, wskazując, że każda forma tej kary jest sprzeczna z godnością ludzką. Jego stanowisko w tej sprawie zostało oficjalnie uwzględnione w zmienionych zapisach Katechizmu, który teraz jednoznacznie potępia tę praktykę na całym świecie.