Tego dnia 1921 roku odbył się plebiscyt na Górnym Śląsku
W marcu 1921 roku odbył się plebiscyt na Górnym Śląsku. Głosowanie miało zdecydować o przynależności tych ziem do II Rzeczpospolitej. Wybory zarządzone były zgodnie z postanowieniami konferencji wersalskiej, a poprzedzone były dwoma powstaniami śląskimi.
\Krótka historia Górnego Śląska
Historia przynależności Górnego Śląska była burzliwa, przez stulecia trwała wielka rywalizacja o ten region. Wraz ze zjednoczeniem Polski przez Władysława Łokietka, coraz bardziej Śląsk i zjednoczone królestwo oddalały się od siebie. Ziemie śląskie trafiły wpierw w orbitę wpływów Królestwa Czech, by później swoją władzę rozciągnęła tam Austria Habsburgów.
XVIII wiek przyniósł trzy wielkie wojny o Śląsk między Królestwem Prus a Austrią. Temu pierwszemu zależało przejąć bogatą prowincję, która dodatkowo w większości była protestancka i niemieckojęzyczna. Ostatecznie w 1763 roku potwierdzono przynależność całego Śląska do Prus. Sytuacja ta trwała do czasu I wojny światowej.
Przez cały XIX wiek na Górnym Śląsku trwało polskie przebudzenie narodowe, jego największymi reprezentantami byli:
- Józef Lompa (etnograf śląski i autor podręczników szkolnych),
- Józef Szafranek (działacz na rzecz praw Polaków na Śląsku),
- czy najbardziej znany, Wojciech Korfanty.
Powstawały liczne gazety polskojęzyczne, takie jak Dziennik Górnośląski albo Gazeta Opolska. Wszystkie te działania doprowadziły do sytuacji, kiedy rosła liczba Polaków mieszkających na tych ziemiach. Polaków, którzy w chwili odrodzenia się Państwa Polskiego pragnęli powrotu do macierzy.
Powstania śląskie
Po zakończeniu wielkiej wojny władze niemieckie nasiliły represje na Polakach i rosły wzajemne antagonizmy między ludnością niemieckojęzyczną a polskojęzyczną. Szczególny terror zaprowadził nowy komisarz śląski – Otton Hörsiga, który zasłynął powiedzeniem:
Jedyny sposób naszej wygranej widzę w zastosowaniu brutalnej represji względem wszystkiego, co polskie.
To on ogłosił stan oblężenia Górnego Śląska, ograniczył tym samym wolności i prawa obywatelskie. Wykorzystał to do aresztowania polskich działaczy z Polskiej Organizacji Wojskowej. Bezpośrednią przyczyną powstania była masakra polskich górników w Mysłowicach z 15 sierpnia 1919 roku, w czasie której zginęło siedmiu górników, dwie kobiety oraz 13 letni chłopiec. Tragedia wywołała szok opinii publicznej. W nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 wybuchło I powstanie śląskie.
Jednak bardzo szybko na dowódców powstania spadł cios w postaci braku pomocy rządu polskiego, zaangażowanego w walkę z bolszewikami. Z powodu braku amunicji powstańcy poddali się już 24 sierpnia 1919 roku.
Zgodnie z postanowieniami konferencji pokojowej po I wojnie światowej na Górnym Śląsku miał odbyć się plebiscyt, który miał zdecydować o dalszej przyszłości tych ziem.
Kampania plebiscytowa była pełna agresji i ograniczeń narzuconych przez stronę niemiecką na stronę polską. Szczególny terror reprezentowały działania niemieckich nacjonalistów i freikorps. Dochodziło do zastraszania polskich działaczy, ograniczania ich legalnego działania, demolowano placówki Polskiego Komitetu Plebiscytowego.
Częstą praktyką było rozpędzanie demonstracji patriotycznych (tak jak pochód uczniów z okazji uchwalenia Konstytucji 3 Maja) i ograniczanie nauki języka polskiego w szkołach. W odpowiedzi na te działania Polacy niszczyli szlaki kolejowe, atakowali niemieckich działaczy górnośląskich i wysadzano mosty.
18 sierpnia 1920 roku bojówki niemieckie zaatakowały siedzibę Polskiego Komitetu Plebiscytowego w Katowicach, pracownicy komitetu zostali dotkliwie pobici. To stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu II powstania śląskiego.
Ponownie rząd Polski nie był wstanie pomóc powstańcom, w tym czasie bolszewicy zbliżali się do Warszawy i wszelki wysiłek nakierowano na odparcie komunistycznej zarazy. Jednak powstańcy byli lepiej przygotowani, doprowadzili oni do zerwania łączności, która utrudniły działania niemieckie.
24 sierpnia 1920 roku Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku nakazała rozwiązać niemiecką policję Sipo, która kierowała terrorem na Śląsku. Polacy walki zakończyli dzień później. Komisja ustaliła ponadto, że przy administracji mają być polscy przedstawiciele strzegący praw Polaków, wprowadzono naukę dwujęzyczną w szkołach i powołano Policję Plebiscytową, składającą się z polskich i niemieckich przedstawicieli.
Plebiscyt na Górnym Śląsku
Decyzją Komisji Sojuszniczej ustalono, że głosować może każdy, kto urodził się na Górnym Śląsku, nawet jeśli mieszkał poza miejscem plebiscytu. Był to postulat strony polskiej, która chciała wykorzystać głosy polskich robotników z głębi Niemiec, lecz obróciło się to przeciwko Polsce i to Niemcy sprowadziły dawnych mieszkańców Śląska na głosowanie.
Głosować również mogli Ślązacy, którzy zbiegli po klęsce I powstania oraz wszyscy mieszkańcy Górnego Śląska, którzy zamieszkali tu po 1904 roku. Uprawnionych do głosowania więc było ponad 1,2 mln osób.
Plebiscyt odbył się 20 marca 1921 roku w 1573 gminach Górnego Śląska. Frekwencja wyniosła 98%
Następstwa plebiscytu na Górnym Śląsku
Za przynależnością do Polski głosowało 40,4% a za przynależnością do Niemiec 59,5% głosujących. Sposób liczenia głosów wzbudził jednak wątpliwości strony polskiej. Zgodnie z traktatem wersalskim głosy miały być liczone według gmin, w takiej sytuacji większość gmin Górnego Śląska zagłosowała za przyłączeniem do Polski. Złamanie traktatu i niekorzystny wynik plebiscytu stały się przyczyną wybuchu III powstania śląskiego, zwycięskiego dla strony polskiej.
Zgodnie z decyzją Komisji Ambasadorów 1/3 obszaru plebiscytowego trafiła do II Rzeczpospolitej, lecz wraz z tym większość przemysłu i dużych miast w tym Katowice, Chorzów czy Rybnik. Górny Śląsk, po setkach lat z wielkim wysiłkiem polskich działaczy, powrócił do Polski.
