Romuald Szeremietiew, Siła złego … Polska-Niemcy-Rosja
W 1918 roku, naród polski odzyskał utraconą jeszcze w XVIII wieku państwowość. Przed odrodzonym państwem polskim stało jednak wiele wyzwań. Wysoce niekorzystne położenie geopolityczne II Rzeczypospolitej sprawiało, że trzeba było ogromnych starań by zachować z trudem wywalczoną niepodległość. Mimo chwil odprężenia, widmo podboju „państwa sezonowego” – jak mawiano na europejskich salonach – było wciąż realne. Burzliwe dzieje Polski w dwudziestoleciu międzywojennym są bardzo interesujące. Od lat cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem. Zgłębiając je, trudno oprzeć się pokusie refleksji nad alternatywnymi możliwościami przebiegu wydarzeń z lat 1918-1939. Niniejsza książka jest analizą możliwości jakie wówczas Polska miała i próbą odpowiedzi na pytanie, czy jej dzieje mogły potoczyć się inaczej.
Profesor Romuald Szeremietiew jest autorem licznych publikacji z zakresu historii i obronności. Jest doświadczonym badaczem, o czym świadczą nie tylko publikacje naukowe, ale również stanowiska naukowe piastowane na polskich uczelniach. W swojej pracy poświęconej położeniu Polski w dwudziestoleciu międzywojennym i możliwościom uniknięcia zagrożeń dla jej niepodległości, profesor nie podejmuje wątków alternatywnego przebiegu wydarzeń z lat 1918-1939. W mojej opinii jest to ogromna wartość tej książki. Jego książka jest odważną analizą straconych szans i merytoryczną odpowiedzią na publikacje dotyczące dziejów II Rzeczypospolitej w kontekście historii alternatywnej. Autor bardzo precyzyjnie konstruuje wnioski, odpowiednio je uzasadniając. Książka, którą oddał do rąk czytelników jest bez wątpienia ciekawa i wartościowa.
Najnowsza praca profesora Szeremietiewa jest publikacją popularnonaukową. Mimo, że niejednokrotnie autor porusza bardzo zawiłe meandry perspektyw jakie wówczas miało państwo polskie, całość napisana jest przystępnym językiem. Wielką zaletą tej książki są precyzyjnie formułowane i bardzo interesujące wnioski wynikające z jej lektury. Biorąc pod uwagę rozpiętość czasową, jaką autor poddał analizie, bibliografia mogłaby być nieco szersza. Nie znaczy to jednak, że autor pochopnie czy lekkomyślnie formułuje tezy. Rozbudowana analiza wątków podejmowanych w książce jest dowodem jego znakomitej erudycji i bardzo dobrego warsztatu badawczego. Autor zręcznie omawia zawiłości działań polskiego MSZ, oraz zagadnień obronności i geopolityki. W kolejnych rozdziałach swojej pracy opisuje zmieniającą się sytuację w Polsce i w Europie. Analizując zmieniające się warunki w których działała polska dyplomacja, stara się wskazać i uzasadnić kiedy być może popełniono błędy, a kiedy postąpiono słusznie. Wplecione w tekst zdjęcia i mapy są wspaniałym uzupełnieniem narracji. Literówki są rzadkością. Drobną nieścisłością jest konsekwentne używanie przez autora terminu „Freikorpus”. Poprawnie stosowana nazwa tej formacji to Freikorps i nie powinno się jej spolszczać. Autor często odwołuje się również do tez stawianych przez historiografię PRL, nie zawsze wyjaśniając ich znaczenie. Z uwagi na fakt, że niniejsza publikacja, jako popularnonaukowa, skierowana jest do szerszego grona odbiorców, jest to drobne niedopatrzenie.
Uwagę zwraca bardzo ładne wydanie. Twarda oprawa, bardzo przyjemna dla oka czcionka, kolorowe mapy oraz bardzo trafny w stosunku do treści książki projekt okładki w sumie tworzą świetną całość. Na końcu pracy znajdują się spis map, bibliografia, bardzo pomocny indeks nazwisk oraz spis treści. Biorąc pod uwagę wielowątkowość i wspomnianą wcześniej dużą rozpiętość czasową analizowanego okresu, pomocne byłyby również indeksy geograficzny i rzeczowy. Tych elementów niestety zabrakło, jednak nie rzutuje to istotnie na odbiór książki. Całość składa się z pięciu rozdziałów liczących łącznie niespełna pięćset stron.
Książkę profesora Szeremietiewa polecam każdemu, kto interesuje się dziejami Polski w burzliwych latach 1918-1939. Refleksja autora nad dziejami II Rzeczypospolitej jest bardzo interesująca i w moim przekonaniu warta poznania. Jej największą zaletą jest to, że stanowi merytoryczną analizę realnych możliwości jakie Polska miała w omawianym okresie. Nie jest próbą odpowiedzi na pytania rodzaju „co by było gdyby …”. Zamiast tego, autor zaproponował znacznie lepszą konwencję, która skupia się na rozważaniu, czy była taka czy inna możliwość. Profesjonalni badacze nie znajdą w tej książce nic nowego, jednak dla osób zainteresowanych historią Polski, w mojej opinii, jest to pozycja obowiązkowa. Przyjemność z jej lektury czerpać mogą osoby interesujące się historią, geopolityką, wojskowością oraz stosunkami międzynarodowymi w latach 1918-1939.
Oficyna Wydawnicza Rytm
Ocena recenzenta: 5 / 6
Maciej Kościuszko
