15 lutego 2025 roku w wieku 95 lat zmarła Katarzyna Herbert, żona Zbigniewa Herberta
W wieku 95 lat odeszła Katarzyna Herbert, z domu Dzieduszycka – wybitna tłumaczka, opiekunka dziedzictwa swojego męża, fundatorka Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta. Informację o jej śmierci przekazała w niedzielę Fundacja im. Zbigniewa Herberta.
Katarzyna Maria Dzieduszycka-Herbert urodziła się 23 listopada 1929 roku w Zarzeczu, znajdującym się wówczas w województwie lwowskim. Była córką Włodzimierza Dzieduszyckiego i Wandy Dzieduszyckiej, siostrą Teresy Dzieduszyckiej. Jej dzieciństwo zostało brutalnie przerwane przez wydarzenia II wojny światowej – w 1944 roku, po aresztowaniu części rodziny, w tym jej ojca, została wysiedlona ze swojej rodzinnej miejscowości.
Pod koniec lat 40. XX wieku zamieszkała w Warszawie, gdzie podjęła różne prace zarobkowe, w tym fizyczne. W 1956 roku została zatrudniona jako asystentka dyrektora w Stowarzyszeniu Polskich Artystów Muzyków. To właśnie w tym czasie wkroczyła w środowisko artystyczne stolicy, gdzie poznała wiele wybitnych postaci świata kultury.
W 1961 roku wyjechała do Paryża, gdzie podejmowała się różnych zajęć, w tym pracy przy opiece nad chorymi. Równocześnie rozpoczęła studia romanistyczne na Sorbonie oraz współpracę z francuskimi wydawnictwami jako lektorka i tłumaczka literatury francuskiej. Przekładała na język polski dzieła Jeana d’Ormessona oraz Valery’ego Larbaud.
W Paryżu zetknęła się ze środowiskiem polskich emigracyjnych twórców, szczególnie bliska była jej znajomość z Józefem Czapskim, której ślad odnaleźć można w zachowanej i wydanej korespondencji między nimi.
Jednak najważniejszym momentem w jej życiu okazało się spotkanie ze Zbigniewem Herbertem w 1956 roku. Po latach znajomości, 29 marca 1968 roku, para zawarła związek małżeński w Paryżu.
Towarzyszka życia i pierwsza czytelniczka poety
Od momentu ślubu Katarzyna Herbert stała się nie tylko towarzyszką życia poety, ale również jego pierwszą recenzentką i współpracowniczką. Zbigniew Herbert wielokrotnie podkreślał, jak ogromne znaczenie miała dla niego jej opinia oraz wsparcie.
W 1992 roku, po dekadach spędzonych za granicą, Herbertowie powrócili na stałe do Polski. Katarzyna nieustannie towarzyszyła mężowi w jego twórczości i codziennym życiu, dbając o jego komfort i zdrowie.
Po śmierci Zbigniewa Herberta w 1998 roku poświęciła się pielęgnowaniu jego dziedzictwa literackiego. Była inicjatorką wydawania kolejnych wierszy, tomów esejów oraz zbiorów korespondencji poety. Jej zaangażowanie sprawiło, że twórczość Herberta pozostała żywa i obecna w literaturze, zarówno w Polsce, jak i za granicą.
Fundacja i Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta
Katarzyna Herbert nie ograniczyła się jednak tylko do ochrony spuścizny męża. Była głęboko przekonana o konieczności dbania o całą współczesną literaturę, szczególnie poezję. W 2010 roku założyła Fundację im. Zbigniewa Herberta, która zajmuje się popularyzacją jego dorobku oraz wspieraniem działalności literackiej.
Jednym z jej największych osiągnięć było ustanowienie w 2013 roku Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta. To prestiżowe wyróżnienie przyznawane jest poetom, których twórczość wpisuje się w wartości bliskie Herbertowi: poszukiwanie prawdy, moralna nieugiętość, głęboka refleksja nad losem człowieka i rzeczywistością.
Jak zaznaczyła Fundacja im. Zbigniewa Herberta w oficjalnym komunikacie:
Katarzyna Herbert była przekonana o konieczności dbania nie tylko o twórczość Zbigniewa Herberta, ale o kondycję całej literatury, przede wszystkim poezji. Dlatego założyła Fundację im. Zbigniewa Herberta i ustanowiła Międzynarodową Nagrodę Literacką im. Zbigniewa Herberta, która promuje poezję światową bliską wartościom Herbertowskim i wspiera miejsce Polski na światowej mapie literatury.
Katarzyna Herbert zmarła 15 lutego 2025 roku. Była nie tylko wybitną tłumaczką i mecenasem literatury, ale także niezłomnym strażnikiem dorobku jednego z najwybitniejszych polskich poetów XX wieku. Jej działalność na zawsze pozostawi ślad w historii polskiej kultury.
