Wśród bogactw spoczywających w grobowcu Tutanchamona przez dekady pomijano skromne gliniane tace i drewniane kije. Nikt nie podejrzewał, że to właśnie one mogą skrywać tajemnicę, jaką jest zapomniany rytuał w grobowcu Tutanchamona—ceremonia, która mogła zapewnić faraonowi odrodzenie w zaświatach. Teraz, po stu latach, naukowcy próbują odsłonić znaczenie tych niepozornych artefaktów i odkryć ich rolę w ostatniej podróży młodego władcy.
Ponad 100 lat temu, w 1922 roku, brytyjski archeolog Howard Carter dokonał jednego z najbardziej przełomowych odkryć w historii archeologii, otwierając grobowiec króla Tutanchamona. To wydarzenie nie tylko zafascynowało cały świat, ale także wpłynęło na dalszy rozwój badań nad starożytnym Egiptem.
Grobowiec młodego faraona, znaleziony w Dolinie Królów, zawierał ponad 5 tysięcy przedmiotów – w tym drogocenne posągi, biżuterię, rydwany oraz słynną złotą maskę pogrzebową Tutanchamona. W lutym 1923 roku, zespół Cartera wszedł do komory grobowej, gdzie odkrył kamienny sarkofag, w którym spoczywały zmumifikowane szczątki króla, który zmarł w młodym wieku 18 lub 19 lat.
Choć większość znalezisk przyciągnęła dużą uwagę, niektóre przedmioty, takie jak proste gliniane tace i drewniane kije, początkowo zostały zignorowane. Dziś, po latach badań, okazuje się, że to właśnie te pozornie nieistotne obiekty mogą kryć nieznane dotąd aspekty starożytnego egipskiego rytuału pogrzebowego.
Zapomniany rytuał w grobowcu Tutanchamona – nowe odkrycia o rytuałach pogrzebowych
Najnowsze badania przeprowadzone przez dr Nicholasa Browna z Uniwersytetu Yale sugerują, że te niepozorne przedmioty mogły odgrywać kluczową rolę w ceremonii związanej z Ozyrysem, egipskim bogiem zaświatów. Zgodnie z nową hipotezą, gliniane tace, wykonane z błota nilowego, mogły być używane do składania ofiar wodnych na cześć Ozyrysa. Woda w starożytnym Egipcie była symbolem czystości i życia, a jej obecność w rytuale mogła symbolizować odrodzenie zmarłego władcy.
Ponadto, drewniane kije, które znajdowały się w pobliżu sarkofagu, mogły być używane do symbolicznego przebudzenia Tutanchamona, nawiązując do mitów o Ozyrysie, który był ożywiany przez laski trzymane za głową. Dr Brown wyjaśnia: Jestem przekonany, że to, co widzimy w komorze grobowej Tutanchamona, jest prawdopodobnie najwcześniejszą wersją tego rytuału, którą możemy zobaczyć w zapisie archeologicznym. Jego badania, opublikowane w prestiżowym Journal of Egyptian Archaeology, rzucają nowe światło na religijne i rytualne praktyki starożytnych Egipcjan.
Związek z tradycją i powrót do starych wierzeń
Warto dodać, że Tutanchamon wstąpił na tron Egiptu jako młody chłopak, w okresie, kiedy jego ojciec, Echnaton, próbował przeorganizować religię egipską, koncentrując kult na bóstwie słońca, Atenie. Brown sugeruje, że Tutanchamon oraz jego doradcy mogli celowo powrócić do tradycyjnych wierzeń egipskich, w tym do kultu Ozyrysa, po okresie rewolucji religijnej, który miał miejsce za panowania jego ojca.
Ten zwrot w wierzeniach mógł być reakcją na zmiany religijne, które miały miejsce za panowania Echnatona. W czasach Tutanchamona, młody faraon i jego doradcy najprawdopodobniej chcieli przywrócić do życia stare praktyki religijne, łącznie z kultem Ozyrysa, który był bogiem śmierci i odrodzenia. W kontekście tego nowego spojrzenia na religię, proste przedmioty, takie jak tace i kije, nabrały głębszego znaczenia.
Inne teorie na temat rytuałów grobowych
Mimo że teza Browna jest przekonująca, nie wszyscy egiptolodzy zgadzają się z jego interpretacją. Jacobus van Dijk, egiptolog z Uniwersytetu w Groningen, również zauważył rytualne znaczenie glinianych tac w grobowcu Tutanchamona, jednak proponuje inną interpretację. Van Dijk łączy te tace z ceremonią „zaklęcia czterech pochodni”, podczas której pochodnie otaczały trumnę, prowadząc duszę zmarłego przez zaświaty. Kiedy pochodnie gasły, ich płomienie miały zatonąć w tacach, co miało symbolizować koniec wędrówki duszy.
Niezależnie od tego, która z tych hipotez zostanie ostatecznie uznana za słuszną, badania Browna zwracają uwagę na to, jak ważne mogą być nawet najprostsze przedmioty w kontekście egipskich rytuałów pogrzebowych. Grobowiec Tutanchamona, który został odkryty ponad 100 lat temu, wciąż kryje przed nami tajemnice związane z życiem, śmiercią i wierzeniami starożytnych Egipcjan.
Przyszłość badań nad starożytnym Egiptem
Badania prowadzone nad grobowcem Tutanchamona oraz jego przedmiotami pokazują, jak dużo jeszcze możemy dowiedzieć się o starożytnym Egipcie. Choć niektóre rytuały, jak „przebudzenie Ozyrysa”, były znane z późniejszych czasów, nowe analizy wykazują, że ich korzenie mogą sięgać jeszcze czasów młodego faraona. Te odkrycia są nie tylko fascynujące, ale również pokazują, jak ważne jest ciągłe badanie, analizowanie i reinterpretowanie starożytnych artefaktów w kontekście zmieniających się teorii archeologicznych.
Takie badania, nawet te dotyczące najmniejszych i pozornie nieistotnych przedmiotów, pomagają nam lepiej zrozumieć skomplikowaną strukturę wierzeń, rytuałów oraz codziennego życia w starożytnym Egipcie. Grobowiec Tutanchamona pozostaje jednym z najważniejszych i najbardziej tajemniczych miejsc archeologicznych, wciąż skrywającym wiele nieodkrytych historii.
Źródło: Nisha Zahid, New Study Reveals Forgotten Ritual in King Tutankhamun’s Tomb, a Century After Its Discovery, Greek Reporter [dostęp: 30.03.2025].
Fot. maska pogrzebowa Tutanchamona
KF
